De Tweede Ronde. Jaargang 22

[p. 130]

De bankroetier
John Updike
(Vertaling René Kurpershoek)

De bankroetier danst. Bij een andere gelegenheid zingt hij misschien. In elk geval geeft hij geld uit in restaurants en geeft hij gulle fooien. Dus in welke zin is hij dan bankroet?

Hij is failliet verklaard. Hij heeft zichzelf failliet verklaard. Hij komt geagiteerd en bleek uit de stad terug, mopperend over de uren die hij bij zijn advocaten heeft moeten spenderen. Dan schenkt hij zichzelf iets te drinken in. Waarvan betaalt hij de drank in zijn glas? Hij is immers failliet.

Wij durven het niet goed te vragen. Het faillissement is een sacrale staat, een bestaan voorbij het bestaan, zou een theoloog misschien zeggen, en pogingen die te onderzoeken zijn qualitate qua onzedelijk, zoals het spiritisme. Wij weten slechts dat hij tot die staat is geraakt en elders leeft in een toestand die niet de onze is.

Hij danst op het Actiebal van het Koubulten Noodfonds, de voet hoog van de vloer. De mauve lichtbundel streelt zijn schouders, dan het goud. Het haar van zijn vrouw glinstert als een klatergouden wervelwind boven haar onbedekte schouders en bekoorlijke hals. Hoe komt zij aan het geld voor de kapper die haar zo oogverblindend toupeert, friseert, fixeert? Wij schromen het te vragen maar kunnen de ogen niet van het danspaar afhouden.

De bankroetier koopt een motorfiets. Daarmee gaat hij het hele eind naar Santa Barbara op en neer scheuren. In Santa Barbara heeft hij een failliete zus wonen. Ook zijn er onderweg nog zakelijke akkevietjes af te handelen, in Pittsburgh, South Bend, Dodge City, Santa Fe en Palm Springs. Het faillissement is een expansief proces, dat telkens nieuwe horizons opent.

Wij willen allen dansen met de vrouw van de bankroetier. Seksueel welvaren zwiert van haar uit als een weidenevel, zij sprankelt van top tot teen, haar voeten gaan geschoeid in muiltjes van kristal gevoerd met persianer. ‘Hoe weten jullie toch de schij-?’ Wij smoren de aanmatigende vraag murmelend in haar corsage; haar borsten omdeinen, violet en goud-glanzend, onze stropdas.

De bankroetier wordt in een hoog ambt verkozen en bedankt voor de eer; de drukke zaken staan het niet toe. Op straat ziet men

[p. 131]

hem gehaast onderweg van hier naar daar, terwijl belangrijk uitziende papieren hem uit de handen wapperen. Er wordt tegen hem geprocedeerd om astronomische bedragen. Hij draagt nog slechts de nieuwste mode - unisex-overalls, afneembare porseleinen boorden, colbertmouwen met echte knoopsgaten. Hij bezoekt dezelfde kapper als zijn vrouw. Al zijn kinderen zijn dik.

Waarom benijden wij hem, de bankroetier? Hij heeft iets ontdekt omtrent Amerika dat wij allang hadden moeten weten. Hij heeft het axioma gevonden dat ons steeds is ontsnapt. Zijn antwoorden tijdens ons interview zijn laconiek, zelfverzekerd, gegeven met een knipoogje en een tactisch gespatieerd, vertrouwelijk, verrukkelijk dempen van zijn sonore bariton.

Wanneer kwam u erachter dat u failliet was?

Ik heb geloof ik van mijn geboorte af beseft dat het er eens van komen zou. Ik huilde niet, zoals andere baby's.

Ziet u voor uzelf de mogelijkheid dat u ooit nog niet-failliet zult zijn?

Du moment dat een faillissement is uitgesproken, gaan op nationaal, provinciaal en lokaal niveau wetten en regels eendrachtig aan het werk om het uit te hollen. Activa blijken onvervreemdbaar of worden buiten de boedel gehouden. Om een faillissement te handhaven moet men nieuwe investeringen doen, gelegenheden doortastend aangrijpen. Men dient de economische indicatoren scherp in het oog te houden om te voorkomen dat het hele zaakje weer in de zwarte cijfers belandt. Het bankroetierschap is niet voor slampampers.

Wat zoudt u mensen die niet failliet zijn voor raad willen geven?

(Met dat knipoogje van hem:) Doe het me maar na.

Het interview is ten einde. Andere, dringende afspraken wachten. Hij en zijn gezin moeten piekfijn uitgedost naar de Meteropnemers Benefiet Picknick. Lachend voeren zij elkaar druifjes. De kinderen rollen door het hoge gras in hun particuliere-schooluniform. De vrouw van de bankroetier begint mollig te worden, vlekjes zon dansen op haar schouders. Alleen hij houdt die harde contour, dat profiel van brons. Hij wint de toss voor het ringwerpen en voert het winnende touwtrekteam aan; de tegenpartij, bestaande uit kleine, solvabele ondernemers, tuimelt in de greppel. Grootmoedig

[p. 132]

steekt hij een helpende hand als een kolenschop omlaag. Bij acclamatie wordt hij gekozen in de kerkeraad van alle protestantse gemeenten in de omtrek en als eerste eet hij van de Meteropnemers Tweede Eeuwfeest-chocoladetaart.

Dit wekt onze gramschap. Wij willen hem vernietigen, deze lichtvoetige paljas, die telkens hoger opveert uit het net van wetten dat ons zou verstrikken, die gewichtloos als een spin het touwwerk in snelt tot aan het duizelingwekkende, hel beschenen topje van de tent en zich daar opstelt in een glinsterend trapezepak, hagelwit, als de krijtwit geverfde nar die zich bij de Australische inboorlingen in het heilige ritueel mengt en er de spot mee drijft. Wij verspreiden laaghartige geruchten, wij fluisteren dat hij niet failliet is, integendeel, zijn zaken staan puik als het pond, als de dollar - zijn faillissement is een fabel. Hij hoort van het gerucht en op gepreegd, zuiver lompen briefpapier daagt hij ons uit ons te vervoegen aan West Main Street, bij de hoek van de Graanbeurs, onder het ijzeren standbeeld van Cyrus Shenanigan, de grote profiteur uit de Burgeroorlog. Wij nemen de uitdaging aan. Het wordt ons wee in de maagstreek. Wij gaan ons gezicht in de spiegel bekijken. Het ziet er min uit, verdord, verbitterd door kleinzielige gedachten.

De dag breekt aan. Zonder geparkeerde auto's lijkt West Main Street ontzaglijk breed. De schouders van de bankroetier verduisteren de zon. Hij neemt de voorgeschreven passen en draait zich om. Zijn handen schieten omlaag en keren zijn broekzakken binnenste buiten. Voorwaar, zij zijn leeg. Wij frummelen aan de onze en het rammelen van zilver gaat ten onder in het zegevierend gebrul van de horde getuigen. Wij zouden zijn gevierendeeld, had niet de bankroetier ons met de hem eigen grootmoedigheid in een beschermende omarming gesloten, geurend naar eau de cologne, smeulende turf en bosviooltjes.

In de kleedkamer horen we de bankroetier zingen. Zijn bariton laat de tegels van de muur springen als een waterval van dominosteentjes. Hij heeft zojuist met zevenenzestig onder par het oude baanrecord aan flarden geslagen.

Hij verheft zich doordat hij ontheven is. Hij deelt de kaarten van onderop. Hij bouwt luchtkastelen. Hij doet Amerika groeien. Zijn belangen vertakken zich al wijder. Hij staat in nauw contact met Arabische olie. Met Jamaicaans bauxiet. Met Antarctische vriesopslag. Hij schept werkgelegenheid voor legers advocaten. Hij

[p. 133]

stapt op zijn motorfiets. In zijn kielzog zuigt hij duizend schuldeisers mee, over horizonten waarvan zij het bestaan nimmer hebben vermoed.

Hij bewijst dat er een hiernamaals is.