De Tweede Ronde. Jaargang 22

[p. 40]

Mosselen, of de dood
Atie Vogelenzang

In de deuropening werd ik omhelsd door de kralen van een vliegengordijn. De koffiekleurige vrouw met wie ik oog in oog stond, monsterde me vijandig. Pas toen ik me realiseerde dat ze alleen maar probeerde in te schatten of ik tot een van de vechtende partijen buiten behoorde, voelde ik de neiging om iets geruststellends te zeggen. Maar mijn Frans leek opeens te verdwijnen in een wak van mijn geheugen.

‘Weer die mosselen, monsieur,’ verklaarde ze de aanleiding voor het opstootje. Ze ontspande, maar draaide wel de deur achter mijn rug op slot. De weegschaal was blijkbaar in mijn voordeel uitgeslagen. Ongevraagd schonk ze me iets in. Ik vermoedde dat ze afkomstig was uit een of andere voormalige Franse kolonie.

In het schemerige café maakte een scherpe tabaksgeur korte metten met de zilte zeelucht die om mij heen hing. De ijsvitrine sloeg knarsend aan. Mijn klamme handen omklemden het hoekige glas met het melkwitte drankje, terwijl mijn oren gespitst bleven op de situatie buiten. Een verdovende anijssmaak kwam in botsing met mijn gehemelte.

‘Wat roepen ze toch steeds?’ vroeg ik verre van op mijn gemak. Ik merkte dat ik wilde fluisteren. Alsof we ons hier verstopt hadden. Uit het espresso-apparaat ontsnapte stoom.

‘Moules, ou la mort.’

De zorgelijkheid in haar stem maakte dat in mijn hoofd de kleurige, kaleidoscopische plaatjes die een bekoorlijk Bretons vissersplaatsje voor moesten stellen, langzaam vertroebelden. Een bewogen vakantiefoto.

We loerden samen gebogen onder de verfletste raambelettering van het Café du Phare door. Het glas weerspiegelde ons. Ik zag eruit alsof ik tussen de varkens had geslapen. Een jan-van-gent scheerde in volle vlucht rakelings langs het raam. Een groepje vissers dat door het dolle heen raakte, begon schuimbekkend tegen een pickup truck te duwen waarvan blijkbaar was besloten dat die in de weg stond. Eerst sneuvelden de ruiten. En toen dwongen ze het voertuig triomfantelijk op de zijkant. Bundels netten, verweerde drijvers en plastic jerrycans ontvluchtten de verroeste laadbak.

[p. 41]

Ik zocht naar een beginnetje om haar te zeggen dat het me nogal overdreven leek om zoiets groots als de dood te verbinden aan zoiets kleins als schaaldieren. Maar de woorden stolden me op de lippen toen er iets tegen de ruit kletste. Een vinnige terechtwijzing voor mijn geringschattende gedachten. Betrapt deed ik een stapje achteruit. Onduidelijke smurrie glibberde omlaag. Zilveren schubben bleven glinsterend tegen het raam plakken.

Op het moment dat me een gevoel bekroop alsof er ieder moment aan de deurklink kon gaan worden gerammeld om ons mores te leren, kwam er vanuit zee een muur van mist tussenbeide. Ze slikte de horizon in, wees gebiedend naar het haventje, reikte met haar voorste nevelflarden naar de kade en tastte de pastelkleurige huizen af die erachter lagen. Opeens omhelsde ze, smoorde, en verhulde. Kruitdampen op het slagveld. Het rumoer verstomde langzaam en minutenlang was er niets anders te horen dan de klagende mistboeien voor de kust, die de definitieve aftocht leken te markeren. We luisterden gespannen.

Ik hoopte vurig dat ze de auto met het buitenlandse kenteken ongemoeid hadden gelaten.

Haar man was vijf jaar geleden tijdens zijn werk verongelukt. Doodgedrukt door zijn eigen camion. Ik mocht Didi zeggen. Daarom stelde ik me ook voor met mijn voornaam.

‘Wolf.’ We gaven elkaar een hand.

Op de vloer was zand gestrooid. Het knarste onder mijn schoenzolen. Van betaling voor de anis wilde ze niets weten. Ze zette gul, van ‘het huis’, een geurige espresso voor mijn neus. Hongerig loerde ik naar de appeltaart die op de bar naar me stond te lonken. Didi lachte flirterig en maakte een opmerking over veel te dikke mannen, waar ze mijn weldoorvoede gestalte blijkbaar ook toe rekende. Mijn ijdelheid kreeg weliswaar een duw, maar haar plagerijtje gaf me desondanks het gevoel dat ze me wel mocht. Wat mij betreft was dat wederzijds. Eerlijk gezegd kon ik mijn ogen niet van haar afhouden.

Terwijl ze ijverig in en uit liep om het schoolbord weer in stelling te brengen waarop het menu van de dag (Moules/Frites!) werd aangeprezen, bespraken we met horten en stoten hoe het verder moest. Mijn auto had zulke grote schade opgelopen dat ik er onmogelijk mee verder kon. In mijn ongeduld om Freddy te zoeken was ik vergeten een verzekering af te sluiten die vervangend

[p. 42]

vervoer in het buitenland regelde. De dame van het ANWB-steunpunt was wel bereid naar een oplossing te zoeken, maar aan de telefoon beluisterde ik in haar stem weinig hoop dat dit binnen de komende vierentwintig uur zou gaan lukken. Ik smeekte en soebatte. Zei dat ik echt op hete kolen zat. Ik hapte naar adem, maar haalde bakzeil. Niet meer dan het telefoonnummer van du Phare mocht ik bij haar achter laten.

Didi zette de kale cafédeur uitnodigend open. Een kille luchtstroom greep me in mijn nekvel en deed me huiveren. Ik had het zelden koud, maar nu leek mijn neus wel een ijslollie. Terwijl ik mijn best deed om me niet opnieuw op te winden over mijn gesneuvelde bagage, probeerde ik op een rijtje te zetten hoe de zaken er voor stonden. Het enige wat ik over had bevond zich in mijn broekzakken: autosleutels (waar ik bar weinig mee kon), portemonnee (met tweehonderd francs en wat Nederlands kleingeld), een creditcard (waarvan me thuis al schriftelijk was meegedeeld dat de bestedingslimiet was overschreden, maar dat wisten ze hier niet), rijbewijs en (gelukkig) de opgevouwen ansicht van Freddy met daarop: ‘In twee zetten mat! Loper naar d4.’ Ik wist dat het klopte. Ik had het haar zelf geleerd. We schaakten al samen sinds haar tiende. Het bericht verwees naar onze onafgemaakte partij. Deze kaart, haar handschrift en de scheefgeplakte Franse postzegel waren het enige bewijs dat ze nog bestond en leken een uitnodiging haar te komen zoeken. Voor de tachtigste keer probeerde ik het vlekkerige poststempel te ontcijferen.

Mijn dochter was niet van haar schoolreisje teruggekeerd. En dat was nu al twee maanden geleden. Eerst dacht ik zelfs dat ze was ontvoerd, maar later bleek uit verhalen van haar vriendinnen dat ze zomaar uit die rode touringcar was gestapt. Alleen een winkelier die lampen verkocht, meende zich te herinneren dat hij haar gezien had. Ze had een tijdje voor zijn etalage staan kijken en gezwaaid. Gezwaaid. Naar wie? Het leek of hij het over een dochter had die ik niet meer kende.

Didi onderbrak mijn getob. Ze had een van de drie kamers die boven de kroeg lagen voor me in de aanbieding. Ik moest maar zien welke kamer me het beste beviel.

Er werd tegen het raam getikt. Opnieuw een jan-van-gent. Deze keer een zo groot als een kleuter en vastbesloten de visrestanten van het raam te pikken. Hij spreidde zijn vleugels wijd uit en keek dreigend naar binnen. Didi liep onverschrokken met een

[p. 43]

emmer schuimend sop naar buiten. De vogel verdween, onwillig, en bleef in de buurt rondcirkelen. Zijn schreeuwende protest klonk als het gedreig van een waanzinnige.

Ik zag Didi het raam insoppen. Er sloeg stoom vanaf. Op de aangekoekte delen zette ze extra kracht, waardoor de spons piepte. Ik betrapte mezelf erop dat ik verlekkerd naar haar grote, wiegende borsten zat te gluren. Na de drank, de koffie en toch ook maar die punt appeltaart, eiste mijn lijf het allerbeste wat het huis te bieden had.

Na het gebakkelei om de mosselen mocht ik ze ook proeven. Didi accepteerde ongezien mijn plastic schuldbekentenis en zette prompt om twaalf uur een dampende, tot aan de rand gevulde pan op tafel. Ze hield blijkbaar niet van hongerige kerels. De mosselen waren groter en smakelijker dan ik ze ooit had gegeten. Ik gromde, genoot zelfs. Didi ging tegenover me zitten.

‘Waar gaat die ruzie eigenlijk over?’ vroeg ik kauwend op de schaaldiertjes.

‘Ruzie? Oorlog! Merde,’ corrigeerde Didi me fel. Haar hand mepte venijnig op het tafelblad.

Ze vertelde vervolgens over een universiteit die bij wijze van experiment Filippijnse mosselen had uitgezet in de wateren voor hun kust. Door een gelukkige combinatie van goede kwaliteit van deze Aziatische soort en een enorme elektriciteitscentrale die het water extra verwarmde, gedijde deze zeevrucht zo goed dat er wel twee keer per jaar geoogst kon worden in plaats van één keer in de achttien maanden.

‘Helaas hebben “die van Pila” dat ook in de gaten gekregen,’ benoemde ze voor de eerste keer de vijand.

Mijn brakke vingers spoelde ik af in het kommetje water met het schijfje citroen.

De problemen ontstonden volgens Didi pas goed toen ‘die uit Pila’ 's nachts, met een vloot van wel veertig schepen, de rijke mosselgronden kwamen binnengevaren en er illegaal tien- tot vijftienduizend kilo uit wegvisten. Het ergste was dat ze gewone netten gebruikten, waarmee ze de kweekgronden ook nog eens grondig vernielden. Ze verzuchtte iets in de zin van dat het allemaal dieven waren, die uit Pila.

Ineens voelde ik me aangesproken. Moest ik haar niet waarschuwen dat ik financieel volkomen aan de grond zat? Me hier op haar

[p. 44]

kosten vol zat te stouwen? En dat ik zelf die plastic kaart al helemaal had leeggeplunderd?

‘Ik kan je nergens voor betalen,’ bekende ik, ondertussen het internationale betaalgebaar makend.

‘Ik ben een kale, dikke kerel die liegt, bedriegt en inmiddels zoveel leningen heeft afgesloten dat hij meer dan één leven nodig zal hebben om ze af te kunnen betalen,’ kamde ik mezelf af.

‘Volgens mijn dochter ben ik ook nog een egoïstische klootzak. En zij kan het weten, want ze is erom weggelopen,’ hoorde ik mezelf er tot mijn eigen verbazing nog een schepje bovenop doen. Dat laatste was niet helemaal waar, maar op de een of andere manier luchtte het op. Nijdig kraakte ik een lege schelp tussen mijn vingers aan gruzelementen en zette me vast schrap voor haar scherpe opmerkingen die ze als vishaakjes in mijn ziel zou proberen te slaan.

Maar er kwam een hele tijd niks. Net toen ik me begon af te vragen of ze me wel begrepen had, kwam de oplossing. En die was erg simpel. Zelf zou ik 'm nooit hebben durven voorstellen: Didi pakte gedecideerd mijn hand en nam me mee naar haar slaapkamer waar ze vervolgens het volle pond eiste. Het was de eerste schuld in mijn leven die ik moeiteloos en royaal kon inlossen.

Maar lang bleven we helaas niet in bed liggen, opgeschrikt als we werden door hernieuwd lawaai. In mijn blote reet schuifelde ik naar het raam en probeerde iets in de papdikke mist te onderscheiden.

Didi wou onmiddellijk naar beneden. Daar, bij de restanten van mijn maaltijd, weer zo'n donderse jan-van-gent. Nu pontificaal op de tafel en rustig vissend in de pan met mosselbouillon. Ik klapte hard in mijn handen. De vogel draaide zich gelukkig in de goede richting en stortte zich via het sleetse vliegengordijn naar buiten. Daarbij raakten kralen los, die ratelend over de vloer rolden. Didi begon het tafeltje af te ruimen. Ze veegde de vogelstront van de tafel en wees naar iets dat op de tafel lag, naast de ansichtkaart van Freddy. ‘Loup...’ fluisterde ze. Zo noemde ze me sinds ik mijn naam boven voor haar had vertaald. Zoals zij het uitsprak, klonk het erg lief. Net voor ik haar liefdevol in haar nek kon happen zag ik het ook liggen. Het was een lichtblauw, bijna grijs oog. En echt net zo perfect rond als een knikker. Het oog was achtergelaten door de jan-van-gent.

[p. 45]

De eigenaar van het oog was een overwonnene. Een uit Pila. Een blonde, jeugdige vijand. Hij lag op zijn rug met de armen wijd uitgespreid op de kade. Het licht van de vuurtoren streelde zijn gestalte. Er kleefde schelpengruis in zijn vochtige haren en aan zijn nog kinderlijke wangen. Veel ouder dan mijn Freddy was hij zeker niet.

Wat heeft me ertoe bewogen deze dag voor mezelf op te schrijven? Dat kwam denk ik doordat de chauffeur met die ANWB-truck met oplegger zich heel laat die avond nog meldde. Hij kwam bleek en gaperig uit zijn cabine gesprongen. Aan de koffie klaagde hij slecht gehumeurd dat de grensblokkade van kwaaie Belgische varkensboeren hem uren achter op schema had doen raken. Hij wou weten wat ik er van vond, van die varkensboeren die zomaar angstige beesten de rijbaan opjoegen, alleen maar om hun gelijk te halen. Maar ik wist er helemaal niets over te zeggen.

Ik had het volgens hem in du Phare maar getroffen. Hij rekte zich traag uit. Lekker rustig, wijntje en (knipogend) trijntje.

De mensen die hij ophaalde waren vaak minder fortuinlijk dan ik: beroofd of berooid langs de kant van de weg. Auto in de prak. Hele nare gevallen. Nee, deze hulpverlener was echt jaloers op mijn ongelooflijke mazzel. Want niemand had zo'n rare dag gehad als hij.

‘Er staat “St.-Gilles-Croix-de-Vie”,’ zei Didi, terwijl ze me de ansicht van Freddy aanreikte.