De Tweede Ronde. Jaargang 22

[p. 10]

Lente in Weimar
Wim Reilingh

Tijdens de wandeling door het Goethehuis bleef de schok der herkenning achterwege. Geblaseerd was ik allerminst, maar ik kende dat huis al zo goed dat ik het gevoel had er nooit weg te zijn geweest. Ik voelde me buitengewoon gelukkig, dat wel, maar het volle besef dat ik er voor het eerst in levende lijve rondliep, was niet voor me weggelegd.

Stil geluk was het ondertussen niet, want ik was tamelijk breedsprakig. Mijn vrienden, die mij als een hele Goethekenner beschouwen, hoorden me geduldig aan, alsof ik de reisleider was. Eigenlijk verbaasde het me zelf ook dat ik er zoveel vanaf wist. Aan iedere kamer viel wel een aantal wetenswaardigheden vast te knopen; van een groot deel van de uitgestalde voorwerpen kende ik de herkomst en de geschiedenis. Zóveel had ik te vertellen, dat, toen ik op zeker moment omkeek, niet alleen mijn gezelschap, maar ook een heel roedel stevige Duitsers, kennelijk niet gehinderd door het taalverschil, aandachtig stond toe te luisteren.

Hopelijk hebben ze er wat aan gehad. Je weet van jezelf niet altijd of je iets behartigenswaardigs staat te verkondigen of doordraaft als een kip zonder kop. En hier, in dat dierbare huis, in een toestand van bijna gewichtloze euforie, wist ik het al helemaal niet.

Een heel klein schokje werd me toch nog gegund toen ik de Majolica-kamer binnenging. Ik kende die kamer natuurlijk uit de boeken en had ook foto's van de vitrines gezien, maar het verzamelde aardewerk zelf had ik nooit in detail kunnen bekijken. Nu ik al die pontificaal uitgestalde borden eindelijk van dichtbij kon bezichtigen, stond ik verbijsterd van hun pure afzichtelijkheid. Jarenlang had ik blindelings aangenomen dat dit 16de-eeuwse Italiaanse majolica een lust voor het oog moest zijn, maar alles wat ik zag was een zootje kakelbont vaatwerk waar zelfs een verstokte Jordanees nog niet dood naast gevonden zou willen worden.

Een leuke ervaring. In esthetisch opzicht mocht het me dan niet meegevallen zijn, de eminente verzamelaar zelf werd er alleen maar menselijker door.

[p. 11]

Weimar in de lente onder de stralende zon. Letterlijk alles werkte mee om mijn eerste verblijf zoveel mogelijk in Goethes geest te laten verlopen.

Merkwaardig eigenlijk, dat een man die al meer dan anderhalve eeuw dood is nog zo'n belangrijke rol in je leven kan spelen. Het is een tamelijk universeel verschijnsel, want ik ben bepaald niet de enige die ermee behept is. Bij Gerhart Hauptmann ging de Begeisterung zelfs zo ver, dat hij zichzelf beschouwde als Goethes reïncarnatie en zijn haar in hetzelfde model liet knippen.

Goethe was dan ook zoveel méér dan een schrijver alleen.

Niemand behalve hij heeft zijn leven zo nadrukkelijk in graniet weten te beitelen; ook in letterlijke zin, want in Weimar stuit je voortdurend op monumenten die hij nog tot stand heeft gebracht. Het magnifieke van Goethe is dat hij in alles, zelfs in zijn zwakheden, een olympisch niveau wist te handhaven. Wie Goethe in het hart heeft gesloten, heeft aan hem genoeg voor wel tien mensenlevens, en kan het verder hoe dan ook stellen zonder religie. In sommige gevallen is Goethe zelf tot religie geworden, al moet ik erbij zeggen dat dat niet míjn Goethe is.

De begraafplaats van Weimar deed me denken aan een reünie van goede vrienden. ‘Ik kom hier zoveel bekenden tegen!’ zei ik opgetogen. Het werd als een grappige opmerking beschouwd, maar ik was op dat moment allerminst in de stemming om de grapjas uit te hangen.

Even tevoren was ik in de Fürstengruft afgedaald en had daar wel tien minuten in totale eenzaamheid bij Goethes kist doorgebracht. Gewoonlijk voel ik me niet op mijn gemak in kelders, maar hiér had ik met genoegen een nacht opgesloten willen zitten.

Toverachtig was het; die kille, diffuus verlichte ruimte (er was iets met de electriciteit, zodat ik me af en toe in het stikkedonker bevond), met de ietwat slordig tegen de achtermuur opgestelde doodskisten van het verzamelde vorstengeslacht en de centraal geplaatste, kolossale sarcofagen van Goethe en Schiller.

Hiér overkwam me wat me in het Goethehuis niet was gelukt: het complete besef van er te zijn. Ik keek naar die twee kisten, las hun namen en voelde me voor het eerst daadwerkelijk in hun gezelschap opgenomen. Het had iets onbeschrijfelijk dierbaars. Ik voelde geen kou, ik vreesde geen spoken. De wetenschap dat de inhoud van die kisten slechts uit kil gebeente bestond, was van

[p. 12]

geen enkel belang; hier was ik in het gezelschap van het levende dichterpaar.

Wanneer ik me over het hek boog kon ik, met enig rekwerk, net Goethes kist aanraken. Het besef van zijn aanwezigheid werd daardoor nog sterker, maar toen ik mijn hand terugtrok, zag ik dat ik een paar lelijke vingerafdrukken had achtergelaten op het gladde, goed geboende hout. Ik veegde ze uit met mijn mouw, maar drukte toen opnieuw mijn vingers tegen de kist, op een wat minder opvallende plaats onder een sierrichel, waar vermoedelijk ook niet geboend werd.

Kinderachtig misschien, maar voor mij is het een waardevolle gedachte dat mijn vingerafdrukken Goethe waarschijnlijk tot op de dag van vandaag gezelschap houden.

Volgens mijn gezelschap, dat buiten had staan wachten tot ik klaar was, had het geleken of er daarbinnen iets ontzaglijks gaande was. Dat klonk me iets te metafysisch in de oren, maar toch had ik het zelf ook zo ervaren. Het deed me allemaal denken aan de opwekking van de Erdgeist uit Faust I, met dit verschil, dat ik me, waar Faust de kous op zijn kop kreeg, van harte welkom had gevoeld.

Later die dag in een antiquariaat werd me door een Teutoonse dame meegedeeld dat mijn Duits op dat van der Rudi leek. Daardoor voelde ik me een moment wat minder euforisch, maar enfin, het kon toch al niet meer stuk.