De Tweede Ronde. Jaargang 19

Pnin raakt de weg kwijt
Henk Romijn Meijer

Afgezien van de liefdevol uitgesponnen wanprestaties van de legendarische Professor Welch in zijn automobiel op de eerste bladzijden van Kingsley Amis' Lucky Jim, ken ik geen mooiere beschrijving van problematisch autorijden dan de evocatie van Professor Timofey Pnin en zijn macht over het stuur.

Tijdens zijn recente rijlessen was Pnin niet in staat geweest to combine perceptually the car he was driving in his mind and the car he was driving on the road. Nu die twee voertuigen eindelijk samenvallen, volgen we Pnin, op vertellersafstand, als vanuit een uitkijktoren, in zijn humble old car - voor honderd dollar van een student overgenomen: de auto was now nosing and poking his way and that in a maze of doubtful roads. Dat dit gezoek wel op verdwalen moet uitlopen,

[p. 226]

begrijpt iedereen behalve de Russische geleerde.

Hier past een persoonlijk woord. Ondanks de veelheid van aandachtgebieden die in de moderne literatuur is ondergebracht, wordt aan het verdwalen nog steeds weinig zorg besteed. In Dublin's Lives van Bernard Malamud komt een lange verdwaalscène voor, maar verder? De lezer die, zoals ik, een verstokte verdwaler is, komt er tamelijk bekaaid af.

In zijn auto op weg naar zijn vriend Alexandre Petrovich Kukolnikov verdwaalt Pnin. Nauwkeurig de aanwijzingen volgend van een garagehouder, wordt zijn onvast bestuurde auto als het ware het instrument van de verdwaling. ‘Je kunt het niet missen,’ had de man gezegd: zo wordt de verdwaler telkens weer onderschat. Na een uur van gezwoeg in de doolhof van smalle, met wielsporen doorploegde wegen is hij zo grondig verdwaald dat his various indecisions and gropings took those bizarre visual forms that an observer on the lookout tower might have followed with a compassionate eye...

Er is natuurlijk een happy ending: ...Pnin at the height of hopelessness, found himself on a paved road met een richtingwijzer naar zijn bestemming. Moderne verdwalers worden niet meer door de wolven verslonden. Maar dit keer bederft de dénouement het plezier niet. Van het verdriet, de melancholie van het totaal niet meer weten waar je bent, word je, dankzij Nabokovs invoelende springerige beschrijving, vrolijk.