De Tweede Ronde. Jaargang 19

[p. 16]

Het jubileum^*
Vladimir Nabokov
(Vertaling Margreet Strijbosch)

Ter gelegenheid van de tiende verjaardag van de omwenteling van oktober 1917

Nu er dezer dagen toch al een lijkenlucht deze kant opkomt vanwege het jubileum daarginds, waarom zouden wij dan dat jubileum niet ook vieren? Tien jaar minachting, tien jaar trouw, tien jaar vrijheid, me dunkt dat dat wel een feestrede waard is.

Minachten, dat moet je kunnen. Wij beheersen de kunst van het minachten perfekt. Wij zijn er zozeer van vervuld, dat we soms zelfs te lui zijn om er de spot mee te drijven. Een licht trillen van de neusvleugels, heel even de ogen toeknijpen... en zwijgen. Maar laten we vandaag spreken.

Tien jaar minachting... Ik voel geen minachting voor de mens of voor de arbeider Sidorov, eerbiedwaardig lid van de een of andere Com-pom-pom, maar voor dat wanstaltige stompzinnige ideetje, dat simpele Russen vervormt tot communistische halzen, dat van mensen mieren maakt, een nieuwe variëteit, de formica marxi var. lenini. En onuitstaanbaar vind ik de zoetelijke smaak van mesjtsjanstvo¹, die ik proef in alles wat bolsjewistisch is. Een geur van mesjtsjanstvo-verveling stijgt op van de grijze pagina's van de ‘Pravda’, er klinkt mesjtsjanstvo-boosaardigheid door in de leuze van de Bolsjewiek met zijn arme koppie, dat is opgezwollen van alle mesjtsjanstvo-waanzin. Er wordt gezegd dat Rusland is afgestompt. Dat verbaast ons niets. Het land is één grote provinciale uithoek geworden, met zijn plaatselijke boekhouder-met-mondaine-allures, met de jongejuffrouwen die Verbitskaja² en Seifoelina³ lezen, met

* ‘Het jubileum’ is een tekst die Nabokov publiceerde in Roel, de Russische emigrékrant in Berlijn. Het stuk verscheen op 18 november 1927.

1 ‘Mesjtsjany’ zijn volgens Nabokov kleinzielige mensen, die hun gebrek aan geestelijke ontwikkeling compenseren met tomeloze ambities. De Russische intelligentsia maakte onder de Bolsjewieken de bloeitijd van deze ‘soort’ mee en duidde hen aan met dezelfde term; nadat elke religie verboden werd, verloren die zogenaamde Mesjtsjany nog meer aan geestelijke inhoud; die maakte plaats voor een stompzinnige bovenmatige eigenwaan: zij woonden immers in het grootste land ter wereld en in het ‘eerste arbeidsparadijs’.

2 Schrijfster van meisjesboeken van voor de Revolutie.

3 Sovjetschrijfster van naturalistische werken.

[p. 17]

z'n miserabel ‘gedurfd’ theater, met zijn vredelievende plaatselijke dronkelapje dat het zich midden op de stoffige straat gemakkelijk heeft gemaakt.

Ik veracht het communistische geloof: dat ideaal van laag-bij-degrondse gelijkheid, die saaie bladzijde in de bonte historie der mensheid, die ontkenning van alle aardse en onaardse schoonheid. Het pleegt een aanslag op mijn vrije ‘ik’ en bevordert onwetendheid, botheid en zelfgenoegzaamheid. De kracht van mijn minachting is dat ik. al minachtend, mijzelf niet toesta te denken aan het bloed dat is vergoten. En dat zij ervoor zorgt dat ik in mijn bourgeois wanhoop het verlies van landgoed, huis, en die slecht verstopte goudstaaf in de krochten van het watercloset niet betreur. Het is niet de idee die een moord begaat, maar de mens. En die eist zijn eigen methode van afrekenen, of ik hem vergeef of niet - dat is een vraag van geheel andere orde. De dorst naar wraak mag de zuiverheid van de minachting niet verstoren. Verontwaardiging is altijd machteloos.

Niet alleen tien jaar minachting... We vieren ook tien jaar trouw. Wij zijn niet alleen trouw aan Rusland zoals je dat bent aan een herinnering, we houden er niet alleen van zoals je houdt van je voorbije kinderjaren, je vervlogen jeugd. Nee, wij zijn ook trouw aan dat Rusland waar wij trots op konden zijn, het Rusland dat zich in de loop der jaren op harmonieuze wijze gevormd had, die vroegere reusachtige mogendheid temidden van andere reusachtige mogendheden. En wat stelt het nu voor, wat moet het nu, die Sovjet weduwe, dat arme nichtje van Europa?... Wij zijn trouw aan zijn verleden, het maakt ons gelukkig, het is een fantastische gewaarwording als in een ver land in verrukt gefluister de geliefde namen uit onze jeugd herhaald worden.

Wij zijn de golf van Rusland die buiten de oevers is getreden, wij zijn uitgestroomd over de hele wereld, maar onze omzwervingen stemmen niet alleen tot treurnis. Het machtig heimwee belet ons niet altijd te genieten van een vreemd land, van de volmaakte eenzaamheid in een onbekende elektrificerende nacht op een brug, een plein, een station. En hoewel het ons nu duidelijk is hoezeer wij van elkaar verschillen, en hoewel het ons soms toeschijnt dat niet één, maar honderdduizenden Ruslanden over de wereld rondzwerven, sommige goddeloos en boosaardig, andere elkaars vijanden, toch is er iets wat ons bindt, een soort gemeenschappelijk streven, een gemeenschappelijke geest, die in de toekomst door histori-

[p. 18]

ci begrepen en op waarde geschat zal worden.

Tegelijkertijd vieren wij ook nog tien jaar van vrijheid. Een vrijheid die wellicht geen enkel volk zo gekend heeft. In dat bijzondere Rusland, dat onzichtbaar ons omringt, ons doet leven en op de been houdt, dat onze ziel voedsel geeft, onze dromen kleurt, - bestaat geen enkele wet, behalve de wet van de liefde, en is er geen andere macht, dan die van ons eigen geweten. Over Rusland kunnen wij alles zeggen, alles schrijven, hebben we niets te verbergen, en wij worden door geen enkele censuur gehinderd, wij zijn vrije burgers van onze droom. Dankzij die vrijheid is ons rijk in de diaspora, onze nomadische mogendheid machtig, en ooit zullen wij de blinde Clio dankbaar zijn dat zij ons de mogelijkheid bood die vrijheid te proeven en in ballingschap ons eigen geboorteland op doordringende wijze te ervaren en te doorgronden.

In de dagen dat het grauw zijn grauwe jubileum viert, vieren wij tien jaar van minachting, trouw en vrijheid. Maar laat ons niet schelden op onze ballingschap. Laat ons in deze dagen spreken als die oude krijger uit Plutarchus: ‘Des nachts, in verlaten oorden ver van Rome, zette ik mijn tent op, en mijn tent was mijn Rome.’