De Tweede Ronde. Jaargang 19

[p. 22]

Een echte Harley
Jan Schotte

voor Fred B.

Op de hoek van de boulevard, bij de krantenkiosk, liep ik hem bijna letterlijk tegen het lijf. In gedachten noemde ik hem altijd ‘de saxofonist’, hoewel ik hem nooit had horen spelen.

‘Heeft Allah je gestuurd om mijn pad te kruisen?’ vroeg hij.

Zijn hele gezicht drukte verbazing en ongeloof uit.

‘Hoezo?’ lachte ik.

‘Ik liep aan je te denken. Wat een ongelooflijk toeval.’

Hij bracht een tas met boodschappen van de ene hand over naar de andere en pakte me bij mijn schouder.

‘Kom mee naar mijn huis, ik wed dat je toch maar op weg was naar nergens en niets.’

‘Wat is er aan de hand,’ vroeg ik.

Hij maakte een geruststellend gebaar.

‘Ik vertel het je straks. Kom, het is vlakbij.’

Terwijl we door smalle straatjes omhoog liepen naar de binnenstad keek hij af en toe opzij naar mij en schudde dan zachtjes zijn hoofd, alsof hij zich maar moeilijk kon voorstellen dat ik werkelijk naast hem liep. Toch hadden we elkaar enkele dagen daarvoor nog gesproken, bij de vissershaven. Dat was een plek waar ik telkens weer als door een magneet naar toe getrokken werd, en bij hem was dat eveneens het geval. In de korte tijd dat ik in Cascais verbleef, had ik hem er drie of vier keer ontmoet. We waren samen wat gaan drinken op een terras of hadden heen en weer gelopen over de boulevard en gepraat over schepen, over vrouwen, over jazz, en vanaf het eerste moment was er sprake geweest van wederzijdse sympathie.

Hij heette Russell. Een Engelsman van het eiland Jersey. Hij had de compacte, stevige bouw van een Bretonse visser en ogen die altijd op scherp stonden, de ogen van een eilandbewoner. Een half jaar geleden was hij hier gestrand. De twee andere musici van het trio waar hij als saxofonist deel van uitmaakte, waren er na een diepgaand meningsverschil vandoor gegaan. Kort daarna was hij bij het gokken al zijn geld kwijtgeraakt. Hij kon nergens heen,

[p. 23]

want de politie had op last van een schuldeiser zijn paspoort in beslag genomen. Maar hij had geen haast om weg te komen, het beviel hem hier uitstekend. Hij had een baantje, werkte 's nachts, maar wat voor werk het was, wist ik niet. En verder deed hij wat klusjes. ‘Ik spaar en ik los telkens een deel van mijn schuld af,’ had hij me verteld. ‘En als ik mijn paspoort terug heb, zie ik wel of ik naar huis ga of niet.’

Ik was nog niet eerder bij hem thuis geweest.

Hij woonde in een schuur achter een bakkerswinkel, en toen we er binnenstapten, herinnerde ik me dat hij tijdens een van onze eerdere ontmoetingen had verteld dat hij een ‘subtiele affaire’ had met de vrouw van een plaatselijke banketbakker, voor wie hij tweemaal in de week Jersey Pie maakte. Het gebak vond bij de klandizie gretig aftrek. Ik vermoedde dat hij geen huur hoefde te betalen.

De ruimte mat zo'n zes bij vijf meter. In het schuine dak zat een groot, stoffig raam. Zijn bed, dat keurig opgemaakt was, had geen poten, het hing aan vier kettingen aan de dakbalken. Met een eenvoudig maar vernuftig systeem van ringen en katrollen kon hij het naar behoefte laten zakken of ophijsen. Tegen een van de muren stond een aanrechtkast met een indrukwekkende hoeveelheid vuile vaat op het marmeren bovenblad, daarnaast zat een gootsteentje en er stond een oud fornuis. De muur ertegenover werd helemaal in beslag genomen door een lange werkbank. De wand daarboven hing vol gereedschap. Midden op de cementen vloer stond iets omvangrijks, onzichtbaar onder een grote lap blauw plastic.

Russell bukte zich met gespreide armen voorover, greep het plastic met twee handen vast en zei: ‘Kijk.’

Hij sloeg de lap weg.

‘Allemachtig,’ stamelde ik.

Zeker een minuut lang zei geen van ons tweeën een woord. Buiten klonken de geluiden van het verkeer, een schelle vrouwenstem schreeuwde een vraag en de klok van de Nossa Senhora sloeg vijf keer. De aarde draaide verder.

‘Een Harley,’ zei Russell met zachte stem. ‘Bouwjaar 1942.’

Met plechtige gebaren vouwde hij het stuk plastic op en legde het onder de werkbank.

‘Een Harley Davidson...’ fluisterde ik. ‘Met zijspan... Maar hoe...’

‘Iemand heeft me een poos geleden gevraagd of ik hem wilde opknappen,’ zei Russell. ‘Ik heb hem helemaal uit elkaar gehaald

[p. 24]

en daarna onderdeel voor onderdeel weer opgebouwd. Bijna drie maanden werk. Alles is zoveel mogelijk authentiek, behalve de kleur. De woestijncamouflage moest wit worden. En de grote zandfilter, die zit er niet meer op.’

‘Ik had nooit vermoed dat jij verstand had van motoren,’ zei ik en keek hem met oprechte bewondering aan. Hij wreef met zijn hand door zijn krullende zwarte haar.

‘Ach, ik ben ermee opgegroeid, zou je kunnen zeggen. Mijn vader was fietsenmaker in Saint Helier. Hij wist alles van rijwielen en motoren, hij heeft zelf jarenlang een Harley gereden.’

‘Hoe kom je aan dit exemplaar?’

‘Iemand heeft hem meegenomen uit Rabat. In Noord-Afrika duiken ze nog geregeld op, ze zijn daar achtergebleven na de veldtocht van Patton. De meeste zijn van '42 of '43. Via Spanje is hij hier terechtgekomen. Iemand van de Harley Club wist dat ik er verstand van heb en dat ik in de buurt was.’

Ik was op mijn hurken gaan zitten en keek. Keek naar de brede banden, de treeplanken, de versnellingshandel naast de benzinetank, de zadelvering, het wijde stuur, de koplamp. Ik zag alle onderdelen van het wonder.

‘Hij is prachtig,’ zei ik. ‘Russell, je bent een groot kunstenaar.’

Met zijn rechterhand op zijn hart maakte hij een lichte buiging.

‘Misschien heb je gelijk. Maar nu even iets anders.’

Hij ging op de rand van het bed zitten, het schommelde zacht heen en weer.

‘Ik heb je hulp nodig. Ik zit met een probleem.’

‘Daarom heeft Allah mij gestuurd,’ zei ik.

Hij grinnikte even.

‘Terzake. Wil jij vannacht op mijn werk mijn dienst overnemen? Het is hier dichtbij, in Estoril. Het wordt contant betaald, in dollars.’

Ik bleef aandachtig turend en voorzichtig aanrakend rond de Harley kruipen, terwijl hij vertelde dat hij nachtwerk deed als night servant, maar hij moest ook de volgende dag de motor op tijd afleveren. En het karwei was nog niet helemaal af.

‘Als ik er vannacht aan kan doorwerken is hij morgenochtend klaar en dan kan ik er meteen mee weg. Met dat baantje in Estoril verdien ik een aardig uurloon, maar dit ding bezorgen vind ik veel leuker. En ik krijg er in één klap een berg geld voor.’

‘Waar moet hij heen?’ vroeg ik en kwam overeind.

[p. 25]

‘Portimão, aan de zuidkust.’

‘Een mooie rit. Bij wat voor iemand moet je hem afleveren?’

‘Je raadt het nooit,’ zei hij grijnzend. ‘Een Hollywood-filmster.’

‘Clint Eastwood zeker.’

‘Nee, een vrouw.

‘Ook dat nog. Een bloedmooie meid natuurlijk. Lang blond haar. Strakke zwartleren broek, kontje, openhangend leren jack... Ja?’

Zijn grijns werd breder en hij knikte.

Kom nou! gebaarde ik met een hoofdbeweging.

‘Je gelooft het niet, hè?’

‘Nee, ik geloof het niet. Kan ik morgen niet met je mee, in het zijspan, om te kijken of je de waarheid spreekt?’

Hij zweeg. Ik wachtte. Hij bekeek me met een schattende blik alsof hij mijn postuur wilde meten, keek peinzend van mij naar de motor en van de motor weer naar mij. Ik hield zo onopvallend mogelijk mijn adem in.

‘Misschien geen gek idee,’ zei hij. ‘Kom morgenochtend na je dienst maar hierheen.’

‘Akkoord,’ zei ik, zo gewoon mogelijk. In stilte zong ik het Halleluja van Händel.

‘Maar nu wat mijn werk betreft,’ ging hij verder. ‘Moet je horen. Ik meld me straks ziek bij mijn werkgever, telefonisch. Ze nemen het me uiteraard zeer kwalijk als ik dat zo op het laatste moment vertel en het kost me waarschijnlijk mijn baantje. Maar als ik zeg dat ik voor een vervanger heb gezorgd, dan vergeven ze het me misschien.’

‘Dus je wilt dat ik daarginds voor je inval,’ zei ik, meer om hem wat te plagen dan omdat ik zou weigeren aan zijn verzoek te voldoen. In ruil voor een lift met de Harley Davidson was ik tot veel bereid. Lang geleden had ik me voorgenomen alles wat nieuw voor me was een keer te proberen. Daar werd het leven een stuk spannender door. En een baan als night servant...

‘Ik ben nog nooit night servant geweest,’ zei ik. ‘Het klinkt erotisch. Is het in een nachtclub?’

‘Zoiets.’

Russell keek op zijn horloge. Hij moest in de stad nog wat papieren voor de Harley in orde maken en even naar de bank. Hij stelde voor dat ik intussen op mijn kamer de benodigde spullen ging ophalen, want daar zou de volgende ochtend geen tijd voor zijn.

[p. 26]

Toen ik twee uur later terugkwam in de schuur zag ik een plastic kledingzak op het bed liggen. Op de grond stond een paar lage zwarte schoenen.

‘Mijn rokkostuum,’ wees Russell, die zich in overall had gestoken. ‘Pas het eens.’ En zonder een spier te vertrekken draaide hij zich om naar het aanrecht en begon groenten te snijden.

Nadat ik hem enige tijd had gadegeslagen kwam ik tot de conclusie dat hij géén grapje had gemaakt en ik ritste de kledingzak open. Terwijl ik me langzaam en aarzelend omkleedde, vertelde hij dat hij ‘met een zieke stem’ had opgebeld naar zijn werk en de boel had kunnen regelen. Ik moest me stipt om 23.00 uur melden bij de chef van het personeel, een zekere meneer Perdiz. Het werk duurde tot vijf uur de volgende ochtend. Ik zou geen arbeidscontract krijgen en ook geen loon ontvangen - dat moest Russell zelf met mij regelen.

‘Die lui zijn bikkelhard,’ zei hij. ‘Ik heb zonet geld van de spaarbank gehaald. Daar in die bankschroef zit een stapeltje dollars geklemd. Dat is je gage voor vannacht. Tel het even.’

Ik stapte naar de werkbank en bladerde met mijn vingers in het waaiertje biljetten. Ik vond het een redelijk bedrag. Ik veronderstelde dat je in een nachtclub als night servant dikke fooien kreeg van de dames die je terwille was geweest. Hoewel... ik was bij lange na niet zo'n knappe charmeur als Russell.

‘Stop het nu alvast maar in je zak,’ zei hij. ‘Ik vertrouw je.’

‘Nee,’ antwoordde ik. ‘Geef het me morgenochtend maar, als ik het heb verdiend. Ik vertrouw je.’

Inmiddels had ik me omgekleed en schuifelde ik wat onzeker heen en weer. Ik kuchte. Hij legde het keukenmes neer en bestudeerde me nauwgezet.

‘Niet gek,’ zei hij toen. ‘En de schoenen?’

‘Een maatje te groot, maar dat hindert niet.’

‘Mooi. Trek voorlopig maar weer uit, anders komen er misschien vlekken op. Laten we je kapsel niet vergeten. Smeer straks een potje vet in je haar en kam het strak naar achteren. Zo zien ze het daarginds graag.’

Ik begon te protesteren.

‘Zwijg,’ zei hij en keek me met een sardonische grijns aan. ‘Anders mag je morgen niet met me mee. En scheer je zo meteen nog even heel zorgvuldig.’

Later, nadat we zittend op het bed de door hem bereide

[p. 27]

groentenschotel met warm brood hadden gegeten, toog Russell aan het werk. Ik maakte me verdienstelijk door de enorme afwas te doen en koffie te zetten. Daarna hielp ik de kunstenaar. Ik gaf hem af en toe een stuk gereedschap aan en hield dingen even voor hem vast.

Na een poos was het tijd om me te scheren en op te frissen en Russells rokkostuum weer aan te trekken. Terwijl ik, kijkend in een verweerde spiegel, vol weerzin zoete olie in mijn haar stond te wrijven, vroeg ik: ‘Wat voor werk is het eigenlijk, daar in die nachtclub?’

Hij frommelde met beide handen een katoenen lap in elkaar en keek me ernstig aan.

‘Je moet voortdurend paraat staan. Efficiënt denken en handelen. Hygiënisch zijn is ook buitengewoon belangrijk. En doorzetten, ook al zie je er soms tegenop.’

Ik zei dat ik me dat kon voorstellen en ik dacht: niet alle dames zullen even aantrekkelijk zijn. Ik vroeg niet verder naar de aard van het werk, dat leek me wat gênant en het zou niet getuigen van veel levenservaring. Russell noemde het adres en voor de zekerheid schreef ik het op.

‘Het is een pand dat tegen de zijgevel van het casino aan gebouwd is,’ legde hij uit. ‘Een soort ontvangstruimte. Het huisnummer staat op de deur. Binnen vraagje naar Perdiz. Zeg hem dat je de vervanger bent over wie ik hem heb gebeld. Mijn achternaam is Mariner, Russell Mariner dus.’

Om kwart voor elf stapte ik in Estoril uit het boemeltreintje dat me de volgende ochtend in alle vroegte ook weer zou terugbrengen naar Cascais, waar de Harley dan zou klaarstaan voor de reis naar het zuiden. Maar eerst mocht ik me nog een hele nacht vermaken als ladies servant.

Ik liep voor het casino langs en sloeg de hoek om. De deur met het sierlijk geschreven cijfer 13 stond halfopen. De ingang voor het personeel en de artiesten. Het leek me logisch dat je als servant door de achterdeur binnenkwam. Zo bereikte je de kleedkamers, de ruimten waar je je kon voorbereiden op je rol temidden van de glans en glitter aan de voorkant.

Ik stapte over de drempel en stond in een betegelde gang. Er klonken vage keukengeluiden, vermengd met popmuziek. Uit een deur kwam een donkere man, die even de pas inhield en mij met

[p. 28]

een vermoeide blik aankeek. Ik informeerde naar senhor Perdiz en hij wees met zijn duim over zijn schouder naar de deuropening. Toen vervolgde hij zijn weg en liep de gang in.

Even later stond ik voor een kleine, kale man. Hij droeg geen colbert of stropdas, rode bretels spanden over zijn vette buik. Er hingen wallen onder zijn priemende oogjes.

‘Senhor Perdiz?’ vroeg ik.

Hij knikte nors.

‘Ik kom in de plaats van Russell Mariner. Hij heeft opgebeld. Hij is ziek.’

De chef van het personeel keek me argwanend aan, monsterde me van top tot teen. Ik voelde me klam worden. Plakte mijn haar nog wel plat op mijn schedel? Zat mijn boordje recht? Gulp dicht? Schoenen niet verkeerd-om aan?

Perdiz schraapte zijn keel.

‘Je bent wél in stijl gekleed, moet ik zeggen.’

‘Dank u.’

‘Voor Mariner, hè?’ Zijn mond trok scheef. ‘Die heeft ook altijd wat.’

Ik wilde voor Russell opkomen en zeggen dat hij écht ziek was, maar de kale man sprak verder.

‘Het is zijn laatste avond,’ zei hij op mopperige toon. ‘Het zit er voor hem op. En hij wil er de laatste keer niet zelf voor komen. Vindt het te emotioneel zeker. Afijn, kom maar mee.’

Ik vond het nogal geheimzinnig. Wat bedoelde Perdiz met die ‘laatste avond’? Was Russell nou tóch ontslagen? Dat zou ik beroerd vinden. Ik wilde om verduidelijking vragen, maar we waren via klapdeuren in een soort afwaskeuken gekomen, waar harde popmuziek weerkaatste tegen de van boven tot onder betegelde wanden. Het was er snikheet. Mijn boordje klemde om mijn hals. Mijn gesteven witte manchetten staken te ver uit de mouwen van het jasje en schuurden hinderlijk over de rug van mijn hand.

Een lange man in een spijkerbroek en een bezweet hemd stond met zijn rug naar ons toe over een dubbele gootsteenbak gebogen. Rechts van hem stond een manshoog metalen rek op zwenkwielen, met op vijf of zes verdiepingen vuil servies en bakken vol bestek. In een identiek rek ter linkerzijde stonden de schone spullen, netjes gesorteerd en gestapeld. In de gootsteen en op het aanrecht werd het afwassen en afdrogen verricht. Het gebeurde hier allemaal nog met de hand. Op een lange plank boven het aanrecht lagen stapel-

[p. 29]

tjes droogdoeken. Daartussen stond een draagbare radio.

Perdiz keek me even aan en ik dacht dat we verder zouden lopen, maar hij bleef staan.

‘Heeft Mariner je verteld over het werk?’ schreeuwde hij.

Ik schudde mijn hoofd.

‘Alleen in hoofdlijnen,’ riep ik.

Hij brulde iets. De man aan de gootsteen keek om en zette de radio uit. Hij leek sprekend op Richard Nixon.

‘Het is elf uur,’ zei de chef tegen hem. ‘Stop maar. Deze man hier komt vannacht in de plaats van Mariner.’

‘Zo,’ zei Nixon.

Hij greep een opgevouwen doek van de plank en begon zijn handen af te drogen. Hij bekeek mij ondertussen met een smalle glimlach, van mijn vette haren tot mijn grote lakschoenen en weer terug omhoog. Tegen de chef zei hij: ‘Mariner hoeft toch nog maar één beurt?’ Hij keek weer naar mij, nu met een mengeling van mededogen en leedvermaak.

‘Oók te hoog ingezet, mister?’ vroeg hij. ‘Wij gokkers leren het ook nooit, hè?’

Perdiz had een boekje uit zijn zak gehaald en Nixon ging naast hem staan en keek nauwlettend toe terwijl de chef er iets in aantekende.

‘Achttien,’ zei Perdiz.

‘Klopt,’ zei de magere man. ‘Nog zeven keer dus.’

De chef gaf hem opdracht mij instructies te geven, zei nog iets wat ik niet verstond en verliet het vertrek.

Nixon wenkte me mee naar het aanrecht.

‘Kijk,’ zei hij. ‘De bedoeling is...’ En hij praatte verder.

Maar hij hoefde me niets uit te leggen. Ik begreep het helemaal. Dit was de ontvangstruimte waar Russell over had gesproken. Ontvangst van de vuile vaat. Borden. Kopjes. Schoteltjes. Glazen. Schalen. Messen. Vorken. Lepels. De ene kar na de andere werd hier binnengereden, de hele nacht door. Ik luisterde nauwelijks naar wat mijn voorganger zei. Op zeker moment merkte ik dat hij was weggegaan.

Ik had zes lange uren voor de boeg. Zes uren afwassen en afdrogen. Ik zou voortdurend paraat moeten zijn, efficiënt denken en handelen, hygiënisch zijn, en doorzetten, ook al zou ik er soms tegen opzien. Ach, ik zou de nacht wel doorkomen, want er was veel prettigs waar ik ter afleiding aan kon denken. De lange tocht

[p. 30]

van Cascais naar Portimão bijvoorbeeld. Op een echte Harley. Vannacht al zou ik in gedachten de hele reis beleven, vanaf het schuurtje van Russell tot aan de villa van de blonde filmster, vanaf de doffe klap waarmee de motor zou aanslaan tot aan de diepe zucht vlak voordat ik, met een langzame glimlach, uit de zijspan zou stappen.

‘Misschien mag ik ook wel een stuk rijden,’ zei ik zacht.

Ik deed even mijn ogen dicht. Ik zag het voor me.