De Tweede Ronde. Jaargang 19

[p. 68]

Vertaald proza

[p. 69]

Veisz, de invalide
László Darvasi^*
(Vertaling Lenke Havas & Barbara van Zwieten)

Veisz zit voor het raam. Naar buiten kijkend, ziet hij de straat die uitloopt in een pleintje, de armzalige acacia's, het schreeuwerige uithangbord van de kruidenier en het door duiven bevuilde standbeeld van de nationale held. Het weekeinde is begonnen, de stad is uitgestorven.

Schiet een beetje op, roept Veisz, met een blik op de vleugel. De vleugel staat in de hoek van de huiskamer, een oud familiestuk, een Bösendorfer, voor zover Veisz weet uit Italië afkomstig.

Mevrouw Veisz komt uit de badkamer en blijft bij haar man staan. Er verschijnt een glimlach op haar gezicht, de glimlach van iemand die zich schikt in het onvermijdelijke. Veisz zet zijn rolstoel zo neer dat hij het ietwat mollige maar goed gevormde lichaam van zijn vrouw recht tegenover zich heeft. Veisz keurt zijn wederhelft met geoefende grondigheid - het hoofd een beetje schuin, de ogen half dichtgeknepen, de tong tussen de lippen. Mevrouw Veisz had haar Praagse zomerjurk met schouderbandjes aangetrokken, haar teennagels gelakt, haar lippen geverfd, crème en poeder op het gezicht gedaan, ook oogschaduw aangebracht, en het haar in keurige golven om het hoofd gelegd. Mevrouw Veisz is mooi. Mevrouw Veisz verspreidt een lichte geur van amandelen.

‘Draai je om,’ zegt Veisz.

Zijn vrouw draait zich langzaam om.

‘Weet je zeker dat dit collier de juiste keus is?’ peinst Veisz.

Mevrouw Veisz bloost en grijpt naar haar hals.

‘De parels die op amandelogen lijken... die zouden me beter staan?’

* László Darvasi (Törökszentmiklós, 1962) studeerde aan de Hogeschool van Szeged en werkt voor een dagblad in deze stad alsmede voor het tijdschrift Pompeji. Van hem verschenen tot nu toe verscheidene verhalenbundels en dichtbundels. Zijn verhalen zijn vertaald in het Frans, Duits en Nederlands. Bij Van Gennep verscheen een bundel onder de titel Het treurigste orkest van de wereld.
Darvasi schrijft naar eigen zeggen tegenwoordig vooral verdrietige en ironische legendes, absurde geschiedenissen en magisch-realistische verhalen over de post-communistische Hongaarse werkelijkheid van de afgelopen jaren.

[p. 70]

Mevrouw Veisz haast zich terug naar de badkamer, waar vandaan meteen nerveus gestommel hoorbaar wordt. En als zij weer binnenkomt, ligt het parelsnoer al om haar hals te fonkelen.

‘Dek de tafel,’ zegt Veisz, ‘hij kan ieder ogenblik hier zijn.’

Mevrouw Veisz dekt voor drie personen op de ronde huiskamertafel, brengt dan de dampende soep binnen, de groentenschaal, een bordje voor de botten. Zoals in deze streek gebruikelijk is, komen er ook drie soorten mierikswortel op tafel en een flesje met gemalen peper. De saus, het met groenten gegarneerde vlees alsook het dessert, dat blijft allemaal nog in de keuken. Veisz installeert zich ondertussen op zijn plaats aan tafel en wacht. Hij vertrekt geen spier. Mevrouw Veisz gaat ook zitten. Zij kijkt haar man aan.

‘Weet je zeker dat hij komt,’ vraagt ze zenuwachtig.

‘Hij is laat,’ zegt Veisz, maar op hetzelfde ogenblik wordt er geklopt.

De gast is een jongeman met een rozig, rond gezicht en zwart haar dat glimt van de gel. Hij steekt in een eenvoudig grijs pak. Zijn schoenen zitten onder het stof, wat betekent dat hij van het station is komen lopen. Het station ligt een heel eind hier vandaan, zijn ogen fonkelen argwanend. Maar in zijn hand wapperen het advertentieblaadje en de gele envelop die Veisz hem heeft gestuurd.

Veisz knikt tevreden.

Er wordt zwijgend gegeten.

Veisz neemt tijdens het eten nauwelijks notitie van de gast. Hij observeert zijn vrouw, elke beweging die zij maakt, hoe ze de soeplepel naar de lippen brengt, hoe de mond zich opent, hoe ze kauwt, hoe ze slikt, hoe ze zich vooroverbuigt om naar het bord voor de botjes te grijpen en hoe daarbij een glinsterend bosje haar onder haar oksel uit kruipt, hoe haar vingers het bot vasthouden, hoe ze erop sabbelt, hoe ze met de parelketting speelt, steeds vaker naar de gast kijkt... enzovoort. De gast zou best een karakterloze jongeman kunnen zijn, maar in zijn hoedanigheid van gast krijgt hij iets buitengewoons en geheimzinnigs. Mevrouw Veisz slaat hem nu al zonder enige schroom gade, met dezelfde vrijpostige belangstelling waarmee Veisz haar in het oog houdt. Wie zich van deze niet al te ingewikkelde situatie zo min mogelijk aantrekt, dat is de jongeman die, hoewel hij voor het eerst hier is en het echtpaar Veisz voor het eerst ontmoet, zich duidelijk helemaal op het eten concentreert. Hij

[p. 71]

schept zich meerdere malen op, laat het zich smaken en eet met overgave. Misschien een klein beetje al te haastig.

‘Hier ook wat van,’ zegt Veisz en schenkt hem wijn in.

‘Nog een glas,’ zegt Veisz en schenkt weer in.

De gast glimlacht, knikt en drinkt opnieuw zijn glas leeg. Dan rookt hij een sigaret. Ook hij richt nu zijn aandacht op mevrouw Veisz, die de tafel aan het afruimen is. Hij zuigt af en toe zijn tanden schoon, vraagt om een tandenstoker. In de koffie doet hij geen suiker. Maar hij roert wel. Dan staat hij op, rekt zich uit, laat zijn botten kraken.

‘U weet wat u te doen staat,’ zegt Veisz tegen hem.

‘Wat u mij heeft gevraagd, meneer Veisz,’ zegt de gast en kijkt weer naar mevrouw Veisz. Deze keer met een blik die gehoorzaamheid gebiedt. Mevrouw Veisz gaat de gordijnen in de slaapkamer dichtdoen en verdwijnt in het halfduister. De gast is al bezig haar te volgen, maar blijft bij de rolstoel van Veisz nog even staan.

‘Betaalt u nu, of erna,’ vraagt hij.

‘Ik betaal nu,’ zegt Veisz. Hij schuift de lichte deken van zijn knie, haalt papiergeld tevoorschijn, telt, gaat ondertussen door met praten.

‘Zoals afgesproken,’ zegt hij, en overhandigt het geld.

De gast telt het na en stopt het geld dan in zijn zak.

‘Heeft u nog iets bedacht, meneer Veisz?’

‘Nee, dank u.’

‘Nu kunt u het nog zeggen.’

‘Het is in orde zo. Begint u maar.’

Veisz laat zijn ogen gaan over het rozige gezicht, de weinig zeggende maar niet onaangename gelaatstrekken.

‘Ik zou u nog wat willen vragen,’ zegt Veisz, ‘om geen geluid te maken.’

‘Geen geluid?’

‘Nee, houdt u zich stil.’

De gast knikt en gaat de slaapkamer binnen. De deur blijft open. Veisz rijdt zijn rolstoel tot aan de deuropening en plaatst zich zo dat hij, als hij wil, naar binnen kan kijken, een gedeelte van het bed nog kan zien in de halfdonkere slaapkamer en zijn eigen nachtkastje met daarop het waterglas voor 's ochtends, het witte medicijndoosje en de lectuur voor 's nachts. De familiefoto die boven het bed hangt, kan Veisz ook zien. Als zijn blik weer omlaag glijdt, ligt de gast al op het lichaam van mevrouw Veisz. Veisz

[p. 72]

wacht. Veisz hoeft niet lang te wachten. Het bed kraakt een aantal keren, en even later krijgt het kraken langzaam een vast ritme. De vrouw daarentegen begint snel en juist onregelmatig te zuchten, als wilde zij in opstand komen tegen de strikte regelmaat van het gekraak. Lichamelijke pijn, ook al mengt zich hoe langer hoe meer vastberadenheid in dat ongecontroleerde zuchten. Maar dan is het plotseling alsof een kind begint te huilen. De stem van zijn vrouw wordt zo dun en iel als die van een baby, soms hoog en scherp, dan weer rauw en schrapend. Maar ook dat duurt niet lang. De vrouwenstem krijgt een diepere klank en, zoals wanneer een voertuig zijn gemiddelde kruissnelheid heeft bereikt, ligt mevrouw Veisz nu volstrekt ritmisch te hijgen. Het is duidelijk dat zij op deze wijze ook het toppunt van seksueel genot zal bereiken, als tenminste de gast niets aan zijn houding verandert, geen onverwachte beweging maakt, zijn lichaam niet in een sneller of langzamer ritme brengt en haar stem, zij het iets vertraagd, altijd gewillig meegaat met onverwachte initiatieven van de gast. Mevrouw Veisz lijkt nu ook te praten. Zij schreeuwt het uit, is dan ineens aan het kreunen, het gekreun gaat over in koortsachtig, onverstaanbaar gefluister, dan opnieuw het schorre hijgen dat soms meer aan gesmoorde kreten doet denken. De laatste paar minuten blijft mevrouw Veisz het uitschreeuwen. De woorden zijn onverstaanbaar, en toch is het alsof zij, in plaats van de zwijgende gast, iets wil zeggen.

Dan wordt het opeens stil. Veisz rolt zich naar de vleugel en draait zijn stoel dan weer om. Veisz is zo ongeduldig en onrustig dat zijn handen trillen. De wollen deken glijdt van zijn knieën, hij merkt het niet eens.

De gast komt de schemerige kamer uitgelopen, zijn stoffige schoenen in de hand en met de andere hand zijn hemd dichtknopend. Zijn haar is in de war. Hij lijkt vermoeid, maar bovenal onzeker. Hij kijkt de invalide man aan, maar wacht vergeefs op waardering of bevestiging van de kant van Veisz. Hij reikt Veisz de deken aan die hij heeft opgeraapt.

‘U had al aangekleed moeten zijn,’ zegt Veisz korzelig.

De gast trekt zwijgend zijn schoenen aan, wacht nog een paar seconden, tast ten slotte even naar het in zijn broekzak gefrommelde geld en glipt zonder te groeten het huis uit. Behalve enkele druppels afgescheiden lichaamsvocht, die mevrouw Veisz net van haar huid veegt, laat hij helemaal niets achter in deze woning. Ergernis noch onzekerheid, noch ook iets dat wij soms vreugde en

[p. 73]

op kwadere momenten ontevredenheid noemen. Over enkele dagen valt het misschien al te betwijfelen of er werkelijk iemand bij meneer en mevrouw Veisz te gast is geweest. Als had zij alleen gewacht op het dichtslaan van de deur, komt mevrouw Veisz nu de huiskamer binnen. Nog steeds met een verhit gezicht brengt zij haar kapsel in orde. Zweetdruppels glinsteren op haar voorhoofd, dwars over haar nek loopt een rode streep. Mevrouw Veisz zucht, gaat naar de vleugel, haalt de loper van de toetsen en vouwt hem zorgvuldig op. Veisz draait zijn rolstoel zo abrupt naar het instrument toe dat hij zijn vrouw haast omver duwt. Mevrouw Veisz weet dat haar man nu verder niet gestoord mag worden. Dus gaat mevrouw Veisz zitten en kijkt naar hem met lege ogen.

Veisz laat zijn vingers over de toetsen vliegen.

Houdt op, begint opnieuw.

Hij neuriet in zichzelf, denkt na, noteert iets op een vel muziekpapier, haalt er dan een streep door, noteert opnieuw.

Veisz, de invalide, is eindelijk in staat om te werken.