|
| |
| |
| |
Hongaarse poëzie in het Nederlands - een overzicht
Wim Swaan
Iedere nieuwe keuze bouwt op de voorgaande. Poëzievertalingen raken evenwel gauw onvindbaar omdat ze grotendeels in tijdschriften verschijnen en het ongebruikelijk is ze te herhalen. Voorzover ze überhaupt in bundels verschijnen, raken ook die onvermijdelijk uit de handel, zonder dat de poëzie aan waarde verliest. Vandaar dit overzicht. De bloemlezing De Toren van het Zwijgen uit 1977 of de prachtige bundel van Janos Pilinszky uit 1984, bijvoorbeeld, hebben nog niets aan glans verloren.
Het overzicht per dichter kan de lezer op weg helpen naar de verspreid gepubliceerde vertalingen van het werk van György Petri of Sandor Weöres, dichters die het in de grotere talen al tot verscheidene bundels hebben gebracht. De optredens op Poetry International zijn vermeld omdat dat vaak de eerste kennismaking was voor het Nederlandse publiek en sommige dichters zonder dit festival het Nederlandse taalgebied misschien wel nooit bereikt zouden hebben. Poetry International verspreidt de poëzie ook op onverwachte plaatsen: sinds 1988 worden dichtregels afgebeeld op het materieel van het Rotterdamse stadsreinigingsbedrijf Roteb, in fraaie vormgeving wel te verstaan. Zo is een vuilniswagen getooid met twee regels van Péter Kántor: ‘het kan niet, maar het moet / het is teveel, maar niet genoeg’.
Al met al is er heel wat vertaald en gepubliceerd, al is het misschien even zoeken. Het onder Hongaren nog wel eens gehoorde gebrom dat de wereld geen aandacht zou hebben voor de Hongaarse poëzie mist wat betreft Nederland en Vlaanderen in ieder geval elke grond (en waarschijnlijk ook wat betreft de rest van de wereld).
Er is in het overzicht gestreefd naar volledigheid wat betreft de vertalingen na 1945, met uitzondering van één bundel die op geen enkele wijze recht doet aan het origineel en dus maar beter onvermeld kan blijven. Het is moeilijk na te gaan wat er voor de oorlog aan vertalingen is verschenen. Ik heb er nimmer verwijzingen naar gevonden, en de enige twee vermelde werken zijn toevallige vondsten geweest in antiquariaten.
| |
| |
Ik maak van de gelegenheid gebruik om enkele fraaie recente bloemlezingen in het Engels en Duits aan te bevelen, alsmede boekhandels in Boedapest waar de liefhebber meer kan vinden.
| |
Bundels:
| Alexander Petőfi, Gedichten, H.D. Tjeenk Willink & Zoon, 1924 (A.S.C. Wallis). |
| Endre Ady, Bloed en goud, H.J.W. Becht, z.j. (1935) (Rudolf Pollak - zeer bijzondere vertalingen). |
| Sandor Csoóri, Cantata Profana, In de Knipscheer, 1979 (Erika Dedinszky). |
| Miklós Veress, Muziekstukken, In de Knipscheer, 1981 (Erika Dedinszky). |
| Janos Pilinszky, Krater, Kwadraat, 1984 (Erika Dedinszky - briljante vertalingen). |
| In voorbereiding: |
| Sándor Kányádi, uitgeverij Atlas (Wim Swaan). |
| Dezső Tandori, uitgeverij De Arbeiderspers (Rogi Wieg, Györgyi Dandoy). |
| |
Bloemlezingen:
| Door mij spreken verboden stemmen, bloemlezing uit de moderne buitenlandse poëzie 1900-1950, samenstelling Sybren Polet, Bert Bakker 1961, 1975 (bevat mooie Hongaarse keuze van A. Kibédi Varga met Ady, Babits, Illyés, József, Kassák en Weöres). |
| Werk uit Hongarije (‘Endre Ady e.a.’), Manteau 1969 (Antal Sivirsky - interessant wat betreft de vooroorlogse poëzie, keuze latere poëzie gedateerd, kwaliteit van de vertalingen nogal wisselend). |
| De toren van het zwijgen, Hongaarse dichters, Meulenhoff / Poetry International Serie 1977 (Erika Dedinszky, A. Kibédi Varga - mooie keuze, prachtige vertalingen). |
| Vers vuur, zigeunerliteratuur uit Hongarije, In de Knipscheer 1982 (Erika Dedinszky). |
| Hongaarse poëzie, Flemish P.E.N.-Centre 1983 (Albert Bontridder, Judit Gera). |
| Honderd dichters uit vijftien jaar Poetry International 1970-1984, samenstelling Remco Campert, Jan Eijkelboom, Joke Gerritsen, Martin Mooij, Manteau 1984 (Tweetalige uitgave met Pilinszky, Dalos en Beney). |
| Het gedicht is een bericht, Stichting Poetry International 1996
|
| |
| |
| (Gewijd aan het project om dichtregels af te beelden op materieel van het Rotterdamse stadsreinigingsbedrijj Roteb. Deze bundel bevat de volledige gedichten, met uit Hongarije Dalos, Kántor en Pilinszky). |
| De mooiste van de hele wereld, 300 gedichten van de 20ste eeuw bijeengebracht door Koen Stassijns en Ivo van Strijtem, Lannoo 1996 (bevat gedichten van Csoóri, József, Kántor, Pilinszky en Weöres, allen reeds eerder gepubliceerd). |
| |
Overzichten in tijdschriften:
(werk van diverse dichters vergezeld van een inleiding)
| Raster VI/3, 1972, (A. Kibédi Varga). |
| Kentering, febr. 1975 (Erika Dedinszky, Sylvia Bodnár - buitengewoon ruime keuze). |
| Bloknoot, febr. 1977 (Erika Dedinszky - buitengewoon ruime keuze). |
| De Tweede Ronde, Winter 1984 (Erika Dedinszky). |
| Bzzlletin 146, mei 1987 (Henry Kammer, Wim Swaan). |
| |
| Hongaarse dichters op Poetry International Rotterdam: |
| Ferenc Juhász (1972), János Pilinszky (1976), Sándor Csoóri (1977), György Dalos (1980), Zsuzsa Beney (1982), István Bella (1987), Judit Kemenczky (1987), Imre Oravecz (1987), Miklós Veress (1987), Sándor Kányádi (1988), György Petri (1986, 1991), Károly Bari (1993), Péter Kántor (1987, 1990, 1996), Dezső Tandon (1997). |
| |
Recente bloemlezingen in andere talen:
| In Quest of the Miracle Stag, An Anthology of Hungarian Poetry from the 13th Century to the Present in English Translation, ed. Adam Makkai, Uitg. Atlantis-Centaur / M. Szivárvány / Corvina / University of Illinois Press, 1996 (Prachtige vertalingen op rijm van de klassieke Hongaarse dichters, van wie elders nauwelijks vertalingen te vinden zijn). |
| The Colonnade of Teeth, Modern Hungarian Poetry, ed. George Gömöri, George Szirtes, Uitg. Bloodaxe, 1996 (Uitmuntende, evenwichtige keuze van dichters geboren na 1900, bestrijkt het gehele scala van de Hongaarse poëzie tot en met de jaren '90, inclusief emigranten en de minderheden in de buurlanden, en maakt gebruik van de beste vertalingen van de laatste decennia, tevens bibliografie van eerder verschenen vertalingen). |
| Jelenkor Anthologie, Hrsg. István Csuhai, Uitg. Jelenkor, 1993 (Tweetalige Hongaars-Duitse anthologie van het vooraanstaande tijdschrift Jelenkor, bevat poëzie en proza, mooie keuze, voorzichtig bladeren want het
|
| |
| |
| bindwerk is niet bestand tegen de omvang). |
| Anderntags-Másnap, Neue Ungarische Lyrik, Hrsg. Paul Kárpáti, Uitg. Kirsten Gute / Argumentum, 1996 (Tweetalige Hongaars-Duitse anthologie met accent op de allerjongste generatie). |
| |
| Deze en andere vertalingen van Hongaarse literatuur zijn in Budapest te vinden in de volgende boekhandels: Bestsellers, Oktober hatodika utca 11; Írók boltja, Andrássy út 45; Forgács Antikvárium, Stollár Béla utca 12/c. |
| |
Overzicht per dichter van vertalingen in het Nederlands:
Het overzicht beperkt zich tot dichters van wie op meer plaatsen vertalingen zijn verschenen; voor niet vermelde dichters zij men verwezen naar de bloemlezingen en de tijdschriftoverzichten. Eventuele overlappingen zijn vermeden: bij iedere vindplaats zal men andere gedichten vinden (met uitzondering alleen van de recente bloemlezing ‘De mooiste van de hele wereld’).
| Endre Ady (1877-1919) |
| bundel: Bloed en goud, 1935. |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969. |
| Mihály Babits (1883-1941) |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969. |
| Károly Bari (1952) |
| bloemlezingen: Vers vuur, 1982; PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Raster VI/3, 1972; De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| Zsuzsa Beney (1930) |
| bloemlezingen: Honderd dichters, 1984. |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975. |
| Sandor Csoóri (1930) |
| bundel: Cantata Profana, 1979. |
| bloemlezingen: De toren van het zwijgen, 1977; PEN-centrum, 1983; De mooiste van de hele wereld, 1996. |
| tijdschriften: Raster VI/3, 1972: De Tweede Ronde, Winter 1984; Bzzlletin, mei 1987. |
| Péter Dobai (1944) |
| bloemlezingen: PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; Bloknoot, febr. 1977. |
| |
| |
| Gyula Illyés (1902-1983) |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969. |
| tijdschriften: Bzzlletin, mei 1987. |
| Attila József (1905-1937) |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969; De mooiste van de hele wereld, 1996. |
| tijdschriften: Podium, 1955; De Gids, aug./sept. 1957. |
| Péter Kántor (1949) |
| bloemlezingen: De mooiste van de hele wereld, 1996. |
| tijdschriften: Raster 42, 1988; De Tweede Ronde, Winter 1990; Nieuw Wereldtijdschrift, jan./febr. 1991; Revolver, juni 1996; Revolver, mrt. 1997; De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| Sándor Kányádi (1929) |
| tijdschriften: Oost Europa Verkenningen, dec. 1985; Bzzlletin, mei 1987; Adem, okt. 1989; De Tweede Ronde, Winter 1990. (Een bundel is in voorbereiding bij uitgeverij Atlas.) De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| Lajos Kassák (1887-1967) |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969. |
| Anna Kiss (1939) |
| tijdschriften: Mandala III/4, 1980; De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| Endre Kukorelly (1951) |
| tijdschriften: De Tweede Ronde, Winter 1984; De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| Laszló Nagy (1925-1978) |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; Bloknoot, febr. 1977; De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| Ágnes Nemes Nagy (1922-1991) |
| bloemlezingen: PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; Bloknoot, febr. 1977. |
| Imre Oravecz (1943) |
| bloemlezingen: De toren van het zwijgen, 1977. |
| tijdschriften: De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| Otto Orbán (1936) |
| bloemlezingen: PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; Bloknoot, febr. 1977; De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| |
| |
| György Petri (1943) |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; Bzzlletin, mei 1987; Raster 42, 1988; De Tweede Ronde, Winter 1990; Nieuw Wereldtijdschrift, sept./okt. 1997; De Tweede Ronde, Lente 1998. |
| János Pilinszky (1921-1981) |
| bundel: Krater 1984. |
| bloemlezingen: De toren van het zwijgen, 1977; De mooiste van de hele wereld, 1996. |
| György Rába (1924) |
| tijdschriften: Raster VI/3, 1972; Kentering, febr. 1975; Bloknoot, febr. 1977. |
| Lõrinc Szabó (1900-1957) |
| bloemlezingen: Werk uit Hongarije, 1969. |
| tijdschriften: Bzzlletin, mei 1987. |
| Zsuzsa Takács (1938) |
| tijdschriften: Kentering, febr. 1975; De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| Dezső Tandiori (1938) |
| bloemlezingen: PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Raster VI/3, 1972; Kentering, febr. 1975; De Tweede Ronde, Winter 1984. (Een bundel is in voorbereiding bij De Arbeiderspers.) |
| Miklós Veress (1942) |
| bundel: Muziekstukken 1981. |
| tijdschriften: De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| Sándor Weöres (1913-1989) |
| bloemlezingen: Verboden stemmen 1961/1975; Werk uit Hongarije, 1969; De toren van het zwijgen, 1977; PEN-centrum, 1983; De mooiste van de hele wereld, 1996. |
| tijdschriften: De Gids, aug./sept. 1957; Maatstaf, okt. 1968; Bloknoot, febr. 1977; Raster 11, 1979; De Tweede Ronde, Winter 1984. |
| Zoltán Zelk (1906-1981) |
| bloemlezingen: PEN-centrum, 1983. |
| tijdschriften: Bzzlletin mei, 1987. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd