De Tweede Ronde. Jaargang 18

[p. 41]

Light Verse

Dodendans (15de eeuw)

[p. 42]

Volksliederen van Charos en de onderwereld^*
Anonymus
(Vertaling Hero Hokwerda)

28 Charos ruikt een mens

Gisteren was ik laat nog uit, ginds in de onderwereld;
daar in de buurt van Chárondas was ik zo laat nog buiten.
En laat die nacht kwam Chárondas, bleekjes en afgetrokken,
en sprak tot zijn Charóndissa en legde haar de vraag voor:

‘Ik ruik de lucht hier van een mens, of is dat mijn idee maar?’
‘Je komt net van de slachting af en zult wel heel vermoeid zijn;
ga maar naar bed en rust eens uit, er zijn hier heus geen mensen.’

* In de Griekse wereld is in de eeuwen vóór 1800 een rijke, anonieme volkspoëzie ontstaan, die vooral in de negentiende eeuw is opgetekend.
Een grote groep van deze liederen gaat over Charos (of Chárondas), die over de bovenwereld trekt om de doden te verzamelen, en over de onderwereld of Hades, waar zij terechtkomen; deze voorstellingen uit het Griekse volksgeloof gaan terug op voorstellingen uit de Oudheid (toen Charos nog Charon heette en als veerman de doden overzette). De onderwereld is zeker geen aangenaam oord, maar is toch van een heel andere orde dan de voorstellingen van de hel die daarnaast vanuit het christelijk geloof óók bestaan; Charos heeft zelfs een moeder, Charóndissa, en ook verder wordt er met grote menselijkheid over dit hiernamaals gesproken.
De hier gekozen liederen zijn afkomstig uit de bloemlezing Ta dhimotiká mas tragoúdhia (‘Onze volksliederen’) van Yorgos Ioannou, Athene 1977. De Griekse volkspoëzie is grotendeels geschreven in het ‘politisch vers’, een vijftienlettergrepig vers op iambische basis, met een cesuur na de achtste lettergreep; er is geen rijm, maar wel zijn er tal van herhalingen in de formulering, die meer eenheid aan de verzen verlenen. Deze versvorm is hier aangehouden.

283. Ό Χάρος μυρίζεται άνθρωπο

Οψές άργά ν-έςώμεινα κάτω στόν κάτων κόσμο,
οτοṽ Χάροντα ḿ γειτονιά ῆμουνε ζωμενάρπς.
κι άρνά 'ρχετον ό Χάροντας χλωμιός καί μαραμένος,
κι έμίλειε τοῆ Χαρόντισσας κι εροζονάριζεν τσπ:
- Άνθρωπου μυρωδιά δρικϖ, γ-ῆ πούρί Φαίνεταί μου;
- Άπού τά μόκελειό 'ρχεσαι και θά 'σαι κουρασμένος,
καί πέσε νά ξεκουραστείς, μ' άθρωπος 'ηά δέν είναι

[p. 43]

313 O had de aarde maar een kier

O had de aarde maar een kier, o had zij maar een venster:
dan stak ik wel mijn hoofd erdoor, keek in de onderwereld,
keek hoe de jongens zitten daar, keek hoe de meisjes praten,
keek naar de kinderen daar ook, hoe zij er spelen, lachen.

Als ik mijn hoofd naar binnen steek - had ik het maar gelaten!
zie ik de jongens zonder haar, de meisjes zonder vlechten,
zie ik wie veertig, vijftig zijn tegen de bomen hangen,
zie ik de kleine kinderen die om hun moeders huilen.

313. Νά ήταν ή γῆς χαρακωτή

Νά ήταν ή γῆς χαρακωτή, νά είχε καί παραθύρι,
νά 'βανα τό κεφάλι μου νά ίδῶ στόν κάτου κόσμο,
νά ίδῶ τούς νιούς πῶς κάθονται, τίς νιές πῶς κουβεντιάζουν,
νά ίδῶ καί τά μικρά παιδιά πῶς παίζουν, πῶς γελάνε.
Σάν έκαμα καί τό 'βαλα - μήν ῆθελε τό βάλω -
βλέπω τους νιούς χωρίς μαλλιά, τίς νιές χωρίς πλεξίδες,
βλέπω καί τούς μεσόκοπους οτά δέντρα άκουμπισμένους,
βλέπω καί τά μικρά παιδιά νά κλαιν γιά τίς μανάδες.

315 Iemand die er spijt van kreeg

Toen hij er hevig spijt van kreeg, toen het hem diep berouwde,
zocht hij een ladder naar omhoog, een brug om weg te komen:
de brug viel door een scheur uiteen, de ladder brak in tweeën.
Charos, die hoorde van 't geval, ontstak in grote woede;
hij legde hem de kluisters aan, hij sloeg hem in de boeien,
en stopte van een zwarte slang de kop ook bij zijn borst in.

315. Κάποιος πού τό μετάνιωσε

Πολύ πού τό μετάνιωσε, τό 'χει μετανιωμένο,
γυρεύει σκάλα ν' ανεβεί, γιοφύρι νά περάσει'
καί τό γιοφύρι ράγισε, κι ή σκάλα ν-έτσακίοτη.
Ό Χάρος őπου τ' α̈κουσε πολύ τον̅ κακοφάνη,
οτά σίδερα τόν έδεσε καί ατά δεσμά τόν βάνει,
του βάνει καί στόν κόρφο του μαύρου φιδιού κεφάλι.

[p. 44]

318 Ach was het maar een half jaar lang

‘Zorg dat je daar geen half jaar blijft, zorg dat je daar geen jaar blijft:
blijf je een jaar weg, ga ik dood, een half jaar, moet ik sterven,
en blijf je drie of vier jaar weg, dring ik de aarde binnen.’
‘Ach was het maar een half jaar lang, ach was het maar een jaar lang:
wat hier gebeurt is levenslang verkwijnen in de Hades.’

318. Μακάρι νά ήταν ξάμηνο

- Τήρα μήν κάμεις ζάμηνο, τήρα μήν κάμεις χράνο.

‘Αν κάμεις χράνο, χάνουμαι, καί ξάμηνο, πεθαίνω

κι άν κάμεις τριά και τέσσερα, σκίζω τή γῆς καί μπαίνω.

- Μακάρι νά ήταν ξάμηνο, μακάρι νά ήταν χρόνος.

ἑκείνο είναι πιζωῆς οτάν ‘Αδη γιά νά λιώσω.

329 Adem die naar grond riekt

‘Graag kwam ik op een avond langs om jullie te begroeten,
om aan te schuiven bij de dis, om jullie te vertroosten,
alleen: mijn adem riekt naar grond, mijn lijf ruikt naar de Hades.’
‘Al riekt je adem, kom maar gauw, al ruikt je lijf, ik wil je,
al kom je uit de zwarte grond, ik smeek je duizend malen.’

329. Χνότα άπό τή γή

- ‘Ηθελα νά 'ρθω μιά βραδιά, νά σᾱς καλημερίσω,

νά κάτσω στό τραπέζι σας, νά σᾱς παρηγορήσω,

μόν έχω χνότα 'πό τή γῆ καί μυρωδιά άπ' τον ‘Αδη.

- ‘Αν έχεις χνότα, θέλω οε, καί μυρωδιά, άγαπω αε'
κι άν είσαι κι άπ' τή μαύρη γή, μυριοπαρακαλῶ αε.