De Tweede Ronde. Jaargang 18

[p. 19]

De vanger
Manon Uphoff

Hij was de vanger. De baby rustte op zijn handen. Voorzichtig verschoof hij ze van dijtjes naar middel, bracht zijn hoofd dichterbij en strekte zijn onderarmen. ‘Vlieeg,’ zei hij en hief de baby omhoog, liet even los en ving, liet los en ving. Julian kraaide, zijn ogen helder en wijdopen in een mengeling van schrik en plezier. Een golf wit vocht kwam op zijn hemd terecht. ‘Gooi alles d'r maar uit,’ zei hij. Julian hikte. Klontertjes melk kwamen terecht op kin en lippen. Hij streek erlangs met zijn mouw. Hervatte het spel. ‘Vlieeeg,’ zei hij. ‘Vlieeeg.’

Gewoonlijk lagen ze nog even na. Julian vóór Vera, zijn pluizig behaard hoofdje tussen haar borsten en hij achter haar, met zijn hand (‘oe, koud!’) op de welving van haar heup, precies daar waar ze wat zwaarder was geworden. Soms, als ze te moe was om 's nachts op te staan en het flesje te verwarmen, vroeg ze hem het over te nemen, wat hij deed, altijd weer verbaasd over de beweeglijke compactheid van het kleine lijf. Terwijl hij een pamper uit de verpakking nam, voelde hij hoe Vera hem met warme, lome ogen bekeek. ‘Jongen,’ noemde ze hem. Meteen al, vanaf de eerste dag.

Hij werkte al een week nagenoeg in zijn eentje. Het was waterkoud en hij had urenlang vergeefs geprobeerd de kozijnen te plaatsen. Iemand moest ze verkeerd hebben afgemeten. Inwendig vloekend schaafde hij de einden bij en werkte met een verbeten gezicht door tot het begon te schemeren en hij niet meer kon zien wat hij deed. Hij was te lamlendig om een lamp op te hangen, te verkleumd om nog handig te zijn. Toen was zij daar verschenen onder die steiger, een jeneverglas in haar hand. ‘Moet je niet eens wat drinken, jongen?’ Hij klauterde naar beneden en dronk het glaasje - zijn dankbaarheid beleefd overdrijvend - in twee teugen leeg.

Tot die dag was zijn belangstelling, met een luchtige vanzelfsprekendheid waar weinig passie in school, naar meisjes van zijn eigen leeftijd uitgegaan. Na een week trok hij bij haar in, verbaasd over de haast waarmee hij de nabijheid zocht van deze vrouw, die tien jaar ouder was en geen dag jonger leek dan haar jaren. Week-

[p. 20]

endenlang werkte hij aan een nieuw tweepersoonsbed met houten frame en ‘hemel’. Haar oude metalen bed, met het uitschuifdeel daaronder, bracht hij over naar de schuur. Fluitend repareerde hij haar klemmende keukenkastjes en werkte links en rechts losse snoeren weg. Ze bekeek hem blij opgewonden terwijl hij over de grond kroop, het tapijt wegwerkte achter plinten en wat spijkers in het hout dreef. Nog niet eerder was iemand de imaginaire broer, de jongste, waar ze in haar jeugd naar gezocht en verlangd had, zo dicht genaderd. Was het zijn manier van kijken? De transparante wimpers en de wat fijn uitgevallen neus in een breed, open gezicht? De soepelheid waarmee hij van een trap afliep, de laatste treden springend - of de handige, efficiënte manier waarop hij een nieuw slot in de deur plaatste? Haar vijf oudere broers hadden haar gedurende haar kinderjaren onder het mom van ‘bescherming’ voor- en achteruit gecommandeerd.

Ze zei dat ze lang alleen had gewoond en lang geleden had gestudeerd, maar moe was geworden van de universiteit. Al haar vrienden, zei ze, waren moe geworden van de universiteit.

‘Lust je niet,’ plaagden zijn collega's en trokken het plakje jonge kaas van zijn brood, de dag dat ze hem gearmd met de hoogzwangere Vera hadden zien lopen. ‘Jij hebt 't toch liever belegen...’ Hij verzon een warrig verhaal. Hij was een nakomertje, Vera zijn oudere zus die het moederen niet kon laten. Het was geen schaamte, meer de onmogelijkheid haar tegenover anderen te duiden.

Hij was altijd al degene geweest met het grote uithoudingsvermogen, degene die het snelst boven en weer beneden was; het meest kon sjouwen; het vaardigst was met hamer en zaag. Wat zijn ogen zagen, konden zijn handen maken. Op de bouwplaats struinde hij rond met al zijn gereedschap aan een versleten zwartleren gordel. Trots bezag hij de weerspiegeling in de ruiten van het nieuwe gebouw. Je kon op veel manieren een danser zijn. ‘Jongen, dat is een gave, wat jij met je handen kan.’ Zijn ouders: twee nerveuze mensen, die hem op vijfjarige leeftijd in huis hadden opgenomen en met zwaarmoedige tederheid hadden verzorgd. Hij herinnerde zich hoe zijn moeder, eens, tijdens een televisieuitzending over jongeren op zoek naar hun ‘wortels’ in haar beweging bevroor. Ze had een stapel wasgoed uit haar handen laten vallen en hem aangekeken met de behoedzame schuchterheid van een nachtdier dat

[p. 21]

plotseling de koplampen van een auto ziet opdoemen.

Hij bleef nooit plakken na de lange, op steigers doorgebrachte dagen, en deed niet mee aan het georganiseerde en geritualiseerde gekanker aan het einde van een werkdag, maar haastte zich naar huis, naar Vera en het kind. Het liefst had hij de deur op het slot gedraaid, er kettingen voor gehangen, de gordijnen gesloten en een hoog hek voor de stenen muurtjes en het bescheiden tuintje geplaatst. Vlak na haar bevalling had de gedachte dat hij weer zou moeten werken de vorm aangenomen van iets zwarts en massiefs dat op zijn borst lag en er niet van verwijderd kon worden. Hij had niemand verteld over de geboorte van Julian en hoe het langwerpige, afgeplatte hoofd pas na een paar dagen een zachte, ronde vorm aannam. Dat hij het huis verlaten moest... er uren niet in aanwezig zou zijn, terwijl zij in de tussentijd doorging met opruimen, slapen, boodschappen doen, het schrijven van een stukje en het voeden van de baby, met alle dagelijkse kleine handelingen...

Een keer vond hij haar bij thuiskomst in de gangkast, naakt tussen de jassen. Hij had aangebeld, maar ze deed niet open en na een paar minuten was er een verlammende angst, die hij ten slotte had weten te bezweren door de sleutel van zijn eigen sleutelbos (die hij nooit gebruikte omdat hij altijd aanbelde) in het slot te steken, naar binnen te stappen, zijn jas uit te doen en zijn schoenen uit te trappen en met de jas in zijn hand de gangkast te openen, zonder achterom of opzij te kijken. In het donker zijn hand uitstekend greep hij per ongeluk in haar borst, die aanvoelde als een klein zakje gerst. Vera gilde en lachte. Ontzet en opgelucht struikelde hij over de drempel van de kast en kwam met zijn voorhoofd tegen de stalen roe terecht, terwijl zijn handen steun zochten, maar alleen jassen vonden en zachte huid. Toen tastte hij naar haar hoofd en duwde het zo stevig tegen zijn borst dat ze kermde.

Geleidelijk aan sloop er ook iets van wanhoop in hun samenzijn, van verzet dat omsloeg naar nieuw verlangen dat niet bevredigde, maar uitputte en moedeloos maakte. Ze maakten grappen die luchtig hadden moeten zijn. Op een dag zouden ze zich terugtrekken in het warme bed (het ‘nest’ zoals ze het allebei noemden) en niet meer naar ‘buiten’ gaan. Eventueel zouden ze Julian, later, als hij daar behoefte aan had, vrij laten spelen in de tuin.

‘Morgen ga ik met je mee,’ zei ze. ‘Achter op je rug. Ook naar het toilet. Dan kijk ik over je schouder hoe je je broek opent en

[p. 22]

plast en je handen wast.’ Hij had het spel meegespeeld.

‘En als ik een steiger op moet?’

‘Dan blijf ik hangen waar ik hang. Alleen 's avonds mag je me losknopen, natuurlijk.’

Een paar dagen voor haar verjaardag zei ze ineens: ‘Het is niet goed dat hier niemand meer komt. We moeten ook andere mensen zien.’ Hij vroeg zich af met wie ze had gepraat. Het liefst was hij alleen met haar en Julian gebleven. Ze hield vol. ‘Alleen mijn broers dan.’ Dus waren de broers gekomen. Ze hadden hem de hand geschud en beleefd, vriendelijk-afstandelijk opgenomen. De manier waarop ze bij binnenkomst de wangen langs die van Vera hadden geschoven. Was dat gewoonte? Vroeger, ver voor ze hem kende, vertelde Vera, erg lacherig en te druk voor haar doen, hadden ze elke donderdag en vrijdag bij elkaar gezeten en risk gespeeld en monopoly tot diep in de nacht. Tot de lamp boven hen hing als een magisch geel oog. Tot de langpootmuggen over de tafel dansten en iedereen elk gebied al minstens één keer volledig bezeten had, en ook weer volledig had verloren. Degene met de baard, Rueben, vouwde zijn handen om die van Vera toen ze met zijn aansteker haar sigaret probeerde aan te steken. Ze vroegen hem naar werk en achtergrond. ‘Timmeren?’ herhaalden ze, ‘je maakt meubels?’

‘Nee. Kozijnen. Deuren.’

‘O ja?’

En toen: wat hij wilde. Een eigen bedrijf? Aannemer worden? ‘Ik blijf timmeren,’ zei hij. ‘Tot mijn zestigste en misschien timmer ik daarna nog door en maak ik mijn eigen doodskist.’

Er viel een korte stilte. Vera schonk nog maar eens in. De broers hadden het erover hoe ook zij dit eigenlijk het liefst wilden. Om eerlijk te zijn, hand op het hart: hij was te benijden. ‘Iets eenvoudigs,’ zeiden ze. ‘Iets ambachtelijks, waarbij je niet aldoor hoefde te denken. Rust en ruimte in je kop.’

Hij luisterde met een half oor en probeerde zich op het spel te concentreren. Hij had willen en kunnen winnen, als Vera hem niet onverwacht van het bord had gespeeld. Het was haar opdracht niet! Hij had haar kaart gezien: vernietig alle rode legers. Hij was geel. Rueben was rood. Vera zat stralend aan het tafelhoofd en schoof sierlijk met haar legers. Ze had haar haar naar achteren getrokken en met een rode pen vastgezet. Nu bezat ze ook Europa.

[p. 23]

Haar verdediging, begreep hij uit het commentaar, was ijzersterk. En ze had een gelukkige worp vanavond.

‘Nu jij,’ zei ze, op het moment dat haar overwinning bijna totaal was. Haar neusvleugels trilden van opwinding. Hij griste de dobbelstenen uit haar hand en wierp drie zessen.

Hij zapte langs de kanalen. ‘De hele nacht sneeuw, mogelijk hagel, opklaringen in de ochtend.’ Over de tv heen keek hij naar de sneeuwvlokken die buiten tegen het raam warrelden en samenklonterden op de vensterbank. Een loodgrijze, dikke lucht, vol mollige wolken waar door een grote hand de sneeuw uit geknepen werd. Af en toe keek hij over zijn schouder.

Hij wist dat straks, zo dadelijk, de broers zouden vertrekken. Dan zou Vera de kopjes naar achteren brengen en hij zou de ramen openen, de vrieslucht binnenlaten, de asbakken legen, en elk spoor van hun kortstondige, maar arrogante aanwezigheid uitwissen. Dan zou de kamer, het huis geleidelijk aan weer van hen worden. In het bed zou ze hem opzoeken en ‘een jonge hond’ noemen.

Na haar zwangerschap had de vrees dat ze zich op een dag niet meer in het huis zou bevinden, iets van zijn karteligheid verloren. Avond aan avond had hij haar buik gemasseerd met olie en gekeken hoe haar navel langzaam begon te puilen. Op een nacht werd ze wakker en vertelde, hakkelend, in verwarde zinnen dat er een boom uit haar navel groeide. Boven in die boom, heel hoog, zat een nest, en daar viel van alles over de randen...

Hij was de kamer uitgegaan en had Julian toegedekt. De stemmen in de huiskamer waren steeds luidruchtiger geworden. Het was halftwee toen ze vertrokken. Vera was doodmoe en viel meteen naast hem in slaap. Ze was verkouden en snurkte een beetje.

De baby huilde. Hij liep naar de wieg, drukte zijn vinger tegen het mondje, dat zich opende als een vleesetende bloem. Hij trok zijn vinger terug, liep naar de keuken en maakte een flesje warm. Goot een paar druppels op de rug van zijn hand. Niet te heet. Niet te koud. Na de voeding keek de baby hem klaarwakker en helder aan, bijna ernstig. Boven de oogjes verscheen een diepe rimpel. Toen begon hij met zijn armpjes en beentjes te slaan. Hikte.

‘Je wil spelen, hè, dondersteende,’ zei hij. ‘Spelen.’ Hij tilde het

[p. 24]

kind uit bed, hief het omhoog. ‘Vlieeeg,’ zei hij. ‘Vlieee-ieeeg.’

En miste.

Hij slikte. ‘Zo'n klein ding,’ dacht hij ontroerd en zakte door zijn knieën. Hij boog zich over het kind, dat in een wijd hemdje en geel broekje over de onwaarschijnlijk dikke pamper op de vloer lag en tilde het op. Het was warm geworden in de kamer. Hij bracht zijn oor naar het borstkasje en dwong zichzelf iets te horen, drukte het lijfje voorzichtig tegen zich aan en voelde de lauwe warmte ervan door zijn hemd heen dringen.

De gordijnen voor het raam waren half open. In de verte zag hij hoe iemand zich gehaast uit de voeten maakte. Hij weifelde. Stond even stil, met droge keel. Toen liep hij naar het bed, het kind met een arm stevig tegen zich aangedrukt. Voorzichtig peuterde hij de punt van het laken dat uit Vera's hand stak, sloeg het laken op en schoof de baby, wiens voorhoofdje koel was, uiterst behoedzaam maar stevig tegen haar aan. Hij drukte een kus op het achterhoofdje dat op een prettige manier een beetje muffig rook. Er zat wat berg op het hoofdje, vlokjes tussen pluizige haartjes. Vera's arm trok hij verder naar voren, tot deze over het rugje van Julian lag. Toen dekte hij ze beiden toe. Hij peuterde de punt van het laken onder het kussen vandaan en vouwde het netjes om. Behoedzaam gleed hij achter hen het bed in.

Hoe lang luisterde hij? Hoe lang lag hij achter haar? Hij bewoog zijn ogen naar de welving van haar heup en de stevige, ontblote schouder, maar vermeed het dal van haar taille. Hij dacht eraan hoe een van zijn collega's een paar dagen geleden zomaar, uit het niets, de uitvoerder was aangevlogen. De man, net aangenomen, had een beitel uit zijn gordel gegrist, en de uitvoerder verscheidene keren gestoken, in de buurt van het schouderblad. Het bloedde als een rund. Uiteindelijk had hij zijn uitvoerder naar het ziekenhuis gereden, en daar op een bankje gezeten, wachtend op een moment dat hij met goed fatsoen naar huis kon gaan.

Hij sloot de ogen, doezelde een beetje en werd kalm. Hij verbeeldde zich dat hij het gefluister van stemmen kon horen, het schuiven van de dingen, het stuiven van de vlokken sneeuw. Het is nog geen ochtend, zei hij tegen zichzelf. Het sneeuwt nog steeds.