De Tweede Ronde. Jaargang 18

[p. 120]

Vertaald proza

[p. 121]

De keper
Pierre Bergounioux
(Vertaling Tineke van Dijk)

Onze ervaring staat in het teken van de afgevlakte keper of omgekeerde V, niet al te hoog, die zich in ons departement herhaalt tot in het oneindige. Van Pompadour in het westen, aan de rand van Périgord, tot Millevaches, op de hoogvlakte naar het oosten toe, van Bort, waar Auvergne haar kudde vulkanen laat weiden, tot Turenne aan de andere kant, verlicht door het wit van het zuiden, doen we niets anders dan altijd dezelfde, steeds opnieuw verrijzende groene heuvelborst beklimmen en weer afdalen: we zijn in Corrèze.

Ons ongeluk, zeggen we, is ons onvermogen om rustig in een kamer te blijven zitten. Dat zou ons beslist heel wat moeite en teleurstelling besparen. We zouden onze dagen verdromen. De wereld zou ons bespaard blijven. We zouden slechts bezig zijn met onszelf, dat wil zeggen met niets. Want we zijn datgene waarvoor we openstaan.

Het voornaamste effect van de alomtegenwoordige, afgeronde heuvel is de begrenzing van onze blik, de beteugeling van het snelle en krachtige zintuig waarmee we moeiteloos raken aan het hemelgewelf. Het wordt onmiddellijk belemmerd en verzwakt door het object dat er voor ons mee verbonden is. Van welke kant je het ook inzet, het botst meteen op de hindernis die de aarde ervoor opwerpt. Nergens heb je vrij uitzicht, krijg je een indruk van wat aarde, horizon en verte precies zijn. Je zit met je neus op de helling die je beklimt. En denk maar niet dat het veel uitmaakt of je boven aankomt. Wat je te zien krijgt, als de top al niet net als de flanken is overdekt met kreupelhout, getooid met brem en ander struikgewas, is het volgende dal en de flank van de volgende heuvel. Hetzelfde als waar je aan begonnen was met het idee eruit te komen, de hoop op uitsluitsel.

Je hebt de klamme schaduw van het dal achter je gelaten. Je hebt gelopen, je ingespannen, je een weg gebaand door de dichte palissade van kastanjebomen, over de bolsters, door de braamstruiken. Je bent bezweet. Je hart gaat tekeer. Je bent omhoog geklommen. Terwijl je je weg zocht, dacht je vrij zicht te zullen krijgen en je verheugde je erop. Die verwachting lag ten grondslag aan je inspanning, besloten in je hijgen. De schrale, onvruchtbare bodem

[p. 122]

waar de rots doorheen schemert, is langzaam opgelopen, moeizaam in de buurt van horizontaal gekomen, maar de staken, de tienjarige bremstruiken zo groot als bomen, die zijn niet geweken. Wat je gedaan hebt, is voor niets geweest. Je hebt iets opgeofferd, jezelf geen rust gegund, en je hebt niets bereikt. Het is om het even. Je ziet niet méér. Je hebt je tijd verdaan. De tijd die door het dal stroomt, die de heuvelborst bedekt, net als de stekelige bomen, die tijd heeft geen waarde, levert niets op. Je kunt hem niet ruilen voor iets anders. Je hebt hem actief besteed, je verwacht er iets voor terug maar komt bedrogen uit. Vanaf de top waar je op adem komt, krijg je niet eens een uitzicht van een mijl bijvoorbeeld, een klein panorama met mooie velden, met het begin van een gemakkelijke, rechte weg naar het onbekende, het nieuwe. Op zijn best krijg je hetzelfde en meestal helemaal niets, braamstruiken, kreupelhout, bossen brem.

De wereld zou een kamer zijn als het in onze aard lag te genieten van een duurzame en verzadigende rust. Maar zo is het niet. De wereld bestaat. Wij ook, en het een is waarschijnlijk niet los te zien van het ander. We willen graag overal heen, we zijn nieuwsgierig, en de dingen zijn er om die neiging van ons te bevredigen. Dat moet de regel zijn, tenzij het misgaat. Bij ons ging het al mis voordat we de regel konden begrijpen. Vanwege de keper waaraan onze ervaring van meet af aan is gerelateerd, de afwijzing, de ontgoocheling.

Naar een verklaring voor het gemelijke, wraakzuchtige humeur, de overheersende gemoedsgesteldheid tussen Millevaches en Pompadour, tussen Bort met zijn orgels, boven, en de torens van Turenne ertegenover, hoeven we niet ver te zoeken. Je ziet het zo. Het komt door de heuvels. De grote afstand tussen wat er is en wat wij zijn, de aard der dingen, verzet, weigering. Het kan nog erger natuurlijk. In plaats van door hellingen hadden we omringd kunnen zijn door bergkloven, ons onverbiddelijk ingesloten kunnen voelen. Maar al met al zou dat minder wrang zijn geweest, minder teleurstellend. We zouden ons niet vermoeid hebben met het zoeken naar een uitweg. We zouden die rechte muren, onbeklimbaar stel ik me voor, hebben gestoffeerd met dromen, die kamer met zijn rotswanden en zijn plafond van wolken hebben aanvaard omdat die ons zonder overleg en zonder aanzien des persoons was toebedeeld. Terwijl we van de schuine, niet al te hoge heuvel die we vóór ons hadden, dachten dat we die wel aankonden, dat we

[p. 123]

wel aan de andere kant zouden komen als we ons maar koppig en fel genoeg weerden tegen het hardnekkige kreupelhout, tegen de helling, tegen de doornen. We zouden datgene vinden wat aan de verwachting die we koesteren moet beantwoorden, wat het ons gegeven vermogen om te zien en te weten moet rechtvaardigen. En dat is het, die valse schijn, die bedrieglijke hoop, wat het humeur gemelijk en de dagen bitter maakt in het Groene Land.

We doen niets anders dan klimmen, meer of minder schuin omhoog, langs hellingen die soms behoorlijk steil zijn maar nooit zo dat het ondoenlijk is, dat we de top niet zouden kunnen halen. Tot op de dag dat ik voorgoed moest vertrekken, weg van de plaats, de tijd ook, die me in eerste instantie waren vergund, heb ik volgehouden. Ik dacht dat de heuvel waarvan ik de helling en de lansen trotseerde mij naar het voorplein van de wereld zou voeren, naar de esplanade waar de schepping haar wonderen en weelde, haar zeeën, haar bergen, haar oogsten toont. Duizend keer heb ik mijn geluk beproefd en duizend mislukkingen hebben me er niet van kunnen weerhouden om opnieuw te beginnen, opnieuw uit het dal te vertrekken, met flinke pas de aanval in te zetten tegen het ruige grasland vol biezen dat al schuin oploopt, tegen het leger van kastanjebomen, tegen de braamstruiken die net honden zijn, om naar boven te gaan, steeds minder snel maar met de niet aflatende hoop, het heerlijke vooruitzicht op succes, tot ik er niet meer aan kon twijfelen dat ik de top had bereikt en dat er niets was veranderd. Ik vrees dat ik het nooit echt heb willen leren, aannemen, accepteren. Dat is iets waartoe de naar echo zoekende roep die ons op de been houdt niet schijnt te kunnen overgaan. We zullen hoogstens toegeven dat er een kwade geest in het spel is, een onzichtbare, onvoorspelbare macht. Die is erop gespitst de hindernis die we net hebben genomen, hebben overwonnen, weer voor onze neus, onder onze voeten te plaatsen. Hij wil niet dat het ons duidelijk wordt - we weten het, vaag - wat zich achter de heuvelborst bevindt. Zodra we die over zijn, achter ons hebben, haalt hij ons gauw weer in. Toch blijven we geloven dat hij het een keer moe zal worden, verstek zal laten gaan. We beginnen opnieuw.

We hadden elders geboren moeten zijn, als buitenstaanders, anderen, om de waarheid onder ogen te kunnen zien, maar we zijn ter wereld gekomen in de schaduw van de keper, vandaar dat we probeerden er voorbij te komen, dat het ons niet lukte en dat we dachten er ooit, misschien, in te zullen slagen.