De Tweede Ronde. Jaargang 16

[p. 112]

Sprinkhanen
Jeanne Goosen
(Vertaling Robert Dorsman)

De man legt de pas geplukte tomaten en de linnen tas met de opbrengst van het stalletje op de keukentafel. Het zinken huis ruikt naar vuur en vochtige zakken. Hij loopt naar zijn vrouw, die met haar rug naar hem toe achter het fornuis staat en legt zijn handen op haar heupen.

‘Je bent de mooiste vrouw die ooit gemaakt is,’ zegt hij. Ze drukt haar hoofd en rug speels tegen hem aan. ‘En ook als je tachtig bent, dan nog zul je de mooiste vrouw van de wereld zijn.’

De vrouw draait zich om, deinst geschrokken terug en kijkt hem onzeker aan. ‘Soms word ik bang van je,’ zegt ze.

Hij omhelst haar, houdt haar stijf tegen zich aan gedrukt. ‘Sst,’ zegt hij. Hij verbergt zijn gezicht in haar haren en merkt dat hij huilt.

Liefde is waanzin. Sinds hij verliefd op haar werd, is alles wat hij doet nutteloos.

Als ik haar verlies, blijft er niets over. Hoe moet ik dan verder?

De vrouw duwt hem zacht van zich af.

De man wordt lusteloos. Hij gaat in de deuropening staan. De horizon wordt bronskleurig. Het landschap lost op in de mist. De avond valt. De dag is voorbij, glimt als een leeg bord.

Door te praten verraad je jezelf, geef je jezelf bloot.

De vrouw begint de tafel te dekken. Haar gezicht verraadt niets. De man draait zich om, kijkt naar zijn vrouw. Hij laat zijn blik door het vertrek gaan, langs de stoelen, het fornuis en de haard, de tafel, de kast met borden en eetgerei, de schaal met vruchten. Het is alsof hij voor het eerst kennismaakt met hun bezittingen, ook met de vensterbank waar zijn vrouw haar borduurwerk heeft neergelegd.

De vrouw loopt naar de deur, duwt hem zacht opzij. Ze roept met heldere stem de schemering in: ‘Adam! Adam, etenstijd; kom, lieverd!’

Hun zoon komt het vertrek binnen. Hij vliegt op zijn moeder af. Zij tilt hem op, drukt hem tegen zich aan. Ze lachen en hij liefkoost haar borsten met zijn kleverige handjes.

De man steekt een lamp aan. Ze gaan aan tafel.

[p. 113]

De man snijdt Adams vlees in kleine stukjes. De zoon eet langzaam, speelt met zijn vork door zijn eten.

Het begint te regenen. Buiten veranderen de eucalyptusbomen in zwarte staken. Roerloos staan ze in mist en regen voor het helder verlichte raam. De auto's zoeven over de autoweg. Een hond blaft. De nacht vouwt zich als een waaier open. De maan komt op. Hij is blinkend gepoetst. Het gazon baadt zich in een zacht licht.

De man doet zijn best, probeert gewoon te klinken, slikt: ‘De tomaten zien er goed uit...’ Over de sprinkhanen rept hij met geen woord.

De vrouw kijkt afwezig naar hem, knikt.

‘We hebben vandaag goed verkocht bij het stalletje.’ Hij pakt haar handen over de tafel heen. ‘Neem jij het geld, koop er iets moois voor, iets speciaals. Alsjeblieft...’ Het klinkt bijna smekend. ‘Ik heb er rekening mee gehouden. De opbrengst van vandaag is pure winst. Jij mag het hebben.’ Hij gebaart naar de linnen tas met het geld van die dag op de keukenkast.

Als je iemand liefhebt, worden beloften bijna een fysieke noodzaak. Je weet dat je ze niet kunt nakomen, maar je houdt vol, aangespoord door een of ander gen.

‘Een ring misschien, lief...?’

De ogen van de vrouw worden wazig. Heeft ze plezier in zijn fantasieën, of heeft ze medelijden met hem?

De man ruimt af en doet de afwas. De vrouw wast Adam in een zinken teil voor het fornuis. Ze zegt lieve woordjes tegen hem. Ze doen een spelletje, spatten de vloer nat.

Wat doet het er toe, denkt de man en hij lacht terwijl hij een bord afdroogt. Ik houd van mijn stoere jongetje. Zonder hem zou mijn vrouw met de zigeunerheupen de hoop laten varen.

De vrouw droogt de jongen af, trekt hem zijn nachtgoed aan. Hij klimt bij de man op schoot en legt zijn hoofd tegen zijn borst. De jongen is ineens moe en zuigt slaperig op zijn duim. De man streelt het kind door de haren. De vrouw zit tegenover hen en schrijft woorden op een wenskaart.

De man denkt aan de sprinkhanen op het land. Nog twee maanden en dan begint de winter aan zijn striptease. Hij observeert zijn vrouw terwijl zij schrijft. Ze is abstract, zij is een andere perceptie. Ze vraagt niets en ze geeft niets.

Hij heeft haar in de trein ontmoet. Ze waren de enige passagiers. Hij kon zijn ogen niet van haar afhouden en wist direct dat

[p. 114]

zij in dit leven onafwendbaar tot elkaar veroordeeld waren. Eigenlijk was er niets bijzonders aan haar en toch vroeg hij haar om met hem mee naar huis te gaan. Die avond bracht hij haar hier, naar zijn huis van golfplaat onder de eucalyptusbomen dichtbij de autoweg. Hij maakte eten voor haar klaar en terwijl zij at, bekeek hij haar eens goed. Eigenlijk viel er niets bijzonders aan haar te ontdekken.

's Nachts hoefde hij maar de zachte huid van haar schoudergewricht aan te raken of ze vouwde zich open als een boek. Hij likte haar rechteroog en ze sidderde als een dorre struik. Toen hij haar enkel met duim en wijsvinger aanraakte, begon haar onderlichaam te dansen. Hij vouwde haar als een laken in drieën dicht en vouwde haar toen netjes weer open. De nacht werd weids. Ze rook naar rivierwater en rotsen, en met zijn tong volgde hij de bedding tussen spons en riet.

Zijn tong was een magnifiek orgaan, een geoefend soldaat, belust op verovering. Hij hield rekening met de gevoeligheid van de vrouw en besefte dat hij van haar hield. Hij begon haar met lange halen te likken en gaf haar vorm met zijn tong.

In theorie deed ze er niet toe.

De wind deed de bladeren op de grond hoog opwaaien en over het dak schuren. De nacht gloeide. Zwarte takken braken van de eucalyptus af en stortten ter aarde. Het geruis van de bladeren klonk als de tonen van een fluit. Ze werden in chromatische volgorde in een kolk gezogen.

‘Vertel me eens,’ vroeg de man wanhopig, ‘hoe moet ik mijn leven veranderen om een perfectionist te worden?’

De vrouw ging bovenop hem zitten. Ze begon uitbundig te lachen. ‘Je hebt een onweerstaanbare logica.’

Ze is gebleven - alsof ze haar levenlang al thuishoorde op het boerderijtje met de bescheiden moestuin, de geiten, een koe, een kat, een paar kippen en een miniatuurboomgaard dichtbij de autoweg.

‘Jij bent de enige die mij kàn liefhebben,’ zei ze die eerste dagen vaak.

In de winter van dat jaar bracht ze een zoon ter wereld, een sterke baby met een flinke bos haar. Tijdens de weeën bood de man haar zijn handen aan om in te bijten tegen de pijn. Adam trok als een kurketrekker door haar schede en het geschreeuw van de vrouw vulde de nacht, maar het waren vreugdekreten en hij stond er buiten.

[p. 115]

Nu plakt ze de enveloppe dicht, doet er een postzegel op. Ze neemt het slapende kind uit de armen van de man. Het kind wordt wakker en is blij als hij zijn moeder ziet. Ze neemt hem mee het huis in en zingt een liedje voor hem, en de man luistert naar de vreemde woorden.

Uit de la van de keukenkast pakt hij een schrift, legt het op een lege bladzij open en schrijft de datum bovenaan. Hij maakt aantekeningen over de te verwachten tomatenoogst. In de kantlijn zet hij hoe groot de opbrengst van het groentestalletje die dag was. Elke avond wanneer het stil wordt in huis maakt hij aantekeningen. Plichtsgetrouw, zoals een goede landbouwer betaamt; om er van te leren, er wijzer van te worden. Overleven is immers een strategie, een beredeneerd samenleven met de natuur. Alleen zo, door kijken en in je opnemen, kun je leren van cultuurvariëteiten en fouten. Alles is het produkt van winst en verlies - ook het papier waarop hij schrijft. De man maakt sommen, maakt een gevolgtrekking die op veronderstellingen berust, en trekt dan een streep. Onder de streep schrijft hij: Sprinkhanen.

Zeventien jaar lang woekeren de sprinkhanen onder de grond en dan komen ze te voorschijn. De grond wordt te warm en ze komen naar boven om onder de bladeren koelte te zoeken.

De cicaden nemen de leiding en doen de wereld versteld staan met hun vrijheidsliederen. De mensen worden bang en bellen naar de krant. De jonge sprinkhanen komen in opstand, ontwikkelen spieren en beginnen te glinsteren. Hun woede kent geen grenzen, evenmin als hun honger. Ze overnachten in bossen en vreten zich van plant naar plant, van platteland naar stad.

De sprinkhaan ontdekt zijn geslachtsorgaan, verborgen in de kinderlijke schil van het verleden. Hij laat zich gaan op gras en bladeren en dringt er diep in door. De jonge larven zijn groen en kil en koud en kennen geen genade.

Ze hebben achttien monddelen en overal ogen. De dood doet hun niets. Het infiltreren gebeurt op klaarlichte dag en ze maken er geen geheim van.

De man schrijft: Hitler heeft het van insekten afgekeken.

En: Mensen gaan de weg van insekten. Wat de samenleving te bieden heeft, is ondraaglijk geworden. Wie zich zonder slag of stoot gewonnen geeft, valt ten prooi aan een wereld zonder betekenis.

De man kijkt op. Zijn vrouw staat in de deuropening - hij weet niet hoe lang al. Er ligt een frons op haar gezicht.

‘Wie heeft jou zo kwaad gekregen?’ vraagt hij.

‘De zevenkoppige draak uit de Openbaring,’ zegt ze schertsend. Ze schiet in de lach en de man wordt er opgewekt van. Ze komt bij

[p. 116]

hem aan de keukentafel zitten. ‘Zit je nou alweer in dat boek te schrijven?’ vraagt ze.

‘Wat dacht je dan. Ik moet de boekhouding doen.’

Ze begint opnieuw te lachen. ‘Dat snap ik nog wel, maar zó slaafs. Het lijkt wel of je er niet buiten kunt.’

De man slaat het schrift dicht. Alsof hij zich betrapt voelt.

De vrouw staat op. Hij wil zeggen dat ze bij hem moet blijven zitten en met hem moet praten, maar ze heeft zich al teruggetrokken in haar eigen wereld. Als ze zich zo van hem afkeert, voelt hij zich afgewezen, nutteloos en buitengesloten. Hij schrikt ervan. Buiten zijn liefde voor haar bestaat het leven niet. Als zij weg is, blijft er niets over. Haar in zichzelf gekeerde bestaan houdt risico's voor hem in. Liefde is niet logisch, denkt hij. Het is een ziekte. Voor hem is het noodzaak haar hier bij hem te houden, al is het nog maar voor even...

‘Aantekeningen maken is een vorm van zelfverdediging,’ probeert hij.

Ze kijkt hem goedig aan. ‘Ze moesten je opsluiten.’

‘Schrijven is een voorbeeldige vorm van liegen,’ zegt hij, maar hij weet niet hoe hij dat moet onderbouwen.

Ze luistert al niet meer, loopt naar hun kamer toe. Hij volgt haar. Ze gaat voor de spiegel zitten, borstelt haar haar met lange halen.

‘Aantekeningen maken is niet zelden schrijven tegen het verleden,’ probeert hij nogmaals, ‘een weerstand bieden aan de sociale logica.’

Ze doet haar oorbellen uit.

‘Onderzoek...’

Ze valt hem in de rede: ‘Onderzoek is een poging de dingen respectabel te laten lijken.’ Ze kleedt zich uit. Ze wordt jonger. Ze staat in haar onderjurk. Ze is tegelijkertijd groot en klein.

Het leven met een vrouw is intiem.

De man gaat naar buiten. Het gazon is een gestreept dier. De legenden leven ontdaan van mensen in de nacht. De man huivert. Hij slaat zijn armen om zich heen. ‘Laat me niet alleen,’ prevelt hij. Er zit niets anders op dan door te gaan. Hoewel morgen een nabootsing zal zijn van vandaag.

Hij loopt terug naar hun slaapkamer. De vrouw slaapt al. Hij kijkt naar de afgetrapte zolen van haar schoenen onder het bed, ziet ook de scheur aan één kant. Hij neemt ze mee naar de keuken.

[p. 117]

Hij pakt de benodigdheden op: de scherpe en de kromme schaar, het zeilgaren en de gebogen naald. Hij begint de schoenen te repareren. Hij vult de afgetrapte zolen met rubber.

De man besluit: Wie uit het systeem probeert te ontsnappen, geeft daarmee uiting aan existentiële angst en doodsdrift.

Maar hoe denk ik er zelf over?

Stilte. Afgrijselijke stilte. Koud en bruin en blauw.

Het zinken huis komt 's nachts op adem. Morgen is het zaterdag. Ik zal het geld van vandaag gebruiken om mijn zoon mee te nemen naar het circus, besluit de man. Hij loopt met de schoenen de slaapkamer in en zet ze voor het bed neer. De vrouw is wakker en kijkt naar hem. Ze is ongelooflijk mooi en strekt haar armen naar hem uit.

Hij pakt haar beide handen. ‘Ik heb je in mijn leven opgenomen,’ zegt hij. ‘Ik weet hoe je in elkaar steekt en hoe ik je moet vasthouden opdat je niet uit elkaar valt.’

De man ziet de stelten die hij voor zijn zoon heeft getimmerd voor later, als hij groot en sterk is, tegen de muur staan. Hij pakt ze. Voor de achterdeur klimt hij erop en begint hemelhoog door het landschap te reizen. De mensenwereld laat hij ver achter zich. In de bronzen verten doemt een diepe plooi op, alsof de wereld aanvankelijk met blauw doortrokken was.

In de bossen overnachten de sprinkhanen.