De Tweede Ronde. Jaargang 16

[p. 158]

Nachtelijk avontuur
Julio Ramón Ribeyro
(Vertaling Mieke Westra)

Op zijn veertigste mocht Arístides zich terecht beschouwen als een ‘buitengeslotene van het festijn des levens’. Hij had geen vrouw of geliefde, was werkzaam in de kelders van het gemeentehuis, waar hij akten van de burgerlijke stand inschreef, en hij woonde in een piepklein flatje op de avenida Larco, propvol vuile kleren, gammele meubels en met punaises aan de wand geprikte foto's van artiesten. Zijn vroegere vrienden, allen getrouwd en in goede doen, zoefden hem in hun auto's voorbij wanneer hij in de rij voor de bus stond, en als ze hem bij toeval ergens tegenkwamen, beperkten ze zich tot een snelle handdruk waarin zich een bepaalde dosis afkeer mengde. Want Arístides was niet alleen het morele toonbeeld van mislukking, maar ook het uiterhjke symbool van verwaarlozing: slonzig gekleed, slordig geschoren en ruikend naar goedkope maaltijden, naar een armoedig logement.

Zo, zonder vrienden en zonder herinneringen, was Arístides de vaste bezoeker van buurtbioscopen en de ideale gebruiker van stadsbankjes. In de bioscoopzaal, beschermd tegen het licht, voelde hij zich tegelijkertijd verborgen voor en vergezeld van het legioen schimmen dat om hem heen zat te lachen of te huilen. In de parken kon hij een praatje aanknopen met bejaarden, met mankepoten of met bedelaars en zich zo betrokken voelen bij die enorme familie van mensen die net als hij op hun revers het onzichtbare teken van de eenzaamheid droegen.

Op een avond liet Arístides zijn favoriete plekken links liggen en slenterde doelloos door de straten van Miraflores. Hij liep de avenida Parra helemaal af tot aan de kade en ging verder langs de kustweg, voorbij de San Martín-kazerne, door straten die steeds stiller werden, door buurten die amper tot leven waren gekomen en misschien zelfs nooit een begrafenis hadden aanschouwd. Hij kwam langs een kerk, een bioscoop in aanbouw, liep terug langs de kerk en raakte ten slotte de weg kwijt. Kort na middernacht dwaalde hij door een onbekende nieuwbouwbuurt, waar de eerste appartementengebouwen van de badplaats zich begonnen te verheffen.

Zijn aandacht werd getrokken door een café met een enorm,

[p. 159]

verlaten terras vol tafeltjes. Hij bleef ter plekke staan, drukte zijn neus tegen de glazen deur en tuurde naar binnen. Op de klok was het één uur. Er was geen enkele klant te zien. Alleen achter de tapkast, naast de kassa, ontwaarde hij een dikke vrouw, gehuld in bont, die een sigaret rookte en verstrooid een krant las. De vrouw hief haar hoofd op en keek naar hem met een blik die lichte welwillendheid uitdrukte. Arístides liep door, totaal in verwarring gebracht.

Zo'n honderd passen verderop bleef hij staan en keek speurend om zich heen: de moderne gebouwen waren verzonken in een diepe slaap zonder geschiedenis. Arístides had het gevoel dat hij maagdelijke grond betrad, zich hulde in een nieuw landschap dat zijn hart beroerde en opnieuw beroerde met een onstuitbare gloed. Hij draaide zich om en liep omzichtig terug naar het café. De vrouw zat daar nog steeds en toen ze hem in het oog kreeg, nam haar gezicht opnieuw die subtiel vriendelijke uitdrukking aan. Arístides ging er ijlings vandoor, bleef toen staan, keerde terug, wierp opnieuw een spiedende blik door het glas, en terwijl hij ten slotte de glazen deur openduwde, ging hij naar binnen en nam plaats aan een rood tafeltje, waar hij roerloos, met neergeslagen blik, bleef zitten.

Daar wachtte hij, zonder precies te weten waarop, en staarde naar een ontvleugelde vlieg die zich moeizaam naar de afgrond sleepte. Toen, zonder het beven van zijn benen te kunnen bedwingen, hief hij beschroomd één oog op: de vrouw observeerde hem over haar krant heen. Terwijl ze een geeuw onderdrukte, zei ze met een zware, ietwat mannelijke stem: ‘De kelners zijn al naar huis, meneer.’

Arístides ving haar woorden op en borg ze, overspoeld door een intense vreugde, in zijn binnenste op: een onbekende vrouw had hem in de nacht aangesproken. Maar prompt drong het tot hem door dat die woorden een wenk waren om te vertrekken. Plotseling voelde hij zich verward en ging staan.

‘Maar ik kan u wel wat inschenken, wat wilt u drinken?’ De vrouw kwam naar hem toe met een trage stap, waaraan een zekere statigheid niet kon worden ontzegd.

Arístides ging weer zitten.

‘Koffie. Alleen maar een kop koffie.’

De vrouw was bij hem gekomen en leunde met een pafferige hand vol ringen op de tafelrand.

[p. 160]

‘Het koffieapparaat is al afgezet. Ik kan u een drankje inschenken.’

‘Dan maar een biertje.’

De vrouw liep terug naar de bar. Arístides maakte van de gelegenheid gebruik om haar wat nader te bekijken. Het leed geen twijfel dat ze de bazin was. Aan het etablissement te zien, moest ze veel geld hebben. Met een snelle beweging trok hij zijn oude stropdas recht en streek zijn haar glad. De vrouw kwam terug. Behalve het bier bracht ze een fles cognac en een glas mee.

‘Ik doe met u mee,’ zei ze en kwam naast hem zitten. ‘Ik ben gewoon altijd iets met de laatste klant te drinken.’

Arístides bedankte haar met een knikje. De vrouw stak een sigaret op.

‘Een prachtige nacht,’ zei ze. ‘Houdt u ervan een wandelingetje te maken? Ik ben een beetje een nachtbraker. Maar in deze buurt gaan de mensen vroeg naar bed en vanaf middernacht zit ik hier in mijn dooie eentje.’

‘Wat triest,’ stamelde Arístides.

‘Ik woon boven het café,’ haar hand wees naar een verdekte deur achterin de ruimte. ‘Om twee uur sluit ik af en ga ik naar bed.’

Arístides waagde het haar aan te kijken. De vrouw blies elegant de rook uit en keek hem glimlachend aan. De situatie kwam hem opwindend voor. Graag had hij zijn vertering betaald en was hij de straat opgerend om de eerste de beste voorbijganger aan te klampen en hem de prachtige geschiedenis te vertellen van een vrouw die midden in de nacht verontrustende toenaderingspogingen naar hem deed. Maar de vrouw was al gaan staan.

‘Heeft u een muntje voor me, een sol of zo? Ik ga een plaat opzetten.’

Arístides overhandigde haar haastig het muntstuk.

De vrouw zette een zoet muziekje op en kwam terug. Arístides keek naar buiten: geen sterveling te zien. Het was een bemoedigend detail, en in een plotselinge opwelling van roekeloosheid vroeg hij haar ten dans.

‘Graag,’ zei de vrouw. Ze legde haar sigaret op de rand van de tafel en ontdeed zich van haar omslagdoek van bont, waarbij ze een paar magere, sproetige schouders ontblootte.

Pas toen hij haar middel omvatte - het voelde stijf en ingesnoerd aan onder zijn onervaren hand - kwam Arístides tot de

[p. 161]

overtuiging dat hij bezig was een van zijn oude armevrijgezellendromen te verwezenlijken: een avontuur met een vrouw. Dat ze oud of dik was, deed er niet toe. Zijn verbeelding zou haar ontdoen van alle gebreken. Arístides keek naar de schappen met flessen die rondom hem wervelden en verzoende zich met het leven, en in zijn nieuwe gedaante stak hij de draak met die andere Arístides, veraf al en vergeten, die een week lang kon sidderen van genot, alleen al omdat een onbekende naar hem toe kwam en vroeg hoe laat het was.

Toen de dans was afgelopen, gingen ze naar het tafeltje terug. Daar zaten ze een tijdje te praten. De vrouw bood hem een glaasje cognac aan. Arístides accepteerde zelfs een sigaret.

‘Ik rook nooit,’ zei hij. ‘Maar nu neem ik er eentje, waarom weet ik niet.’

Het klonk nogal banaal, vond hij. De vrouw was in lachen uitgebarsten.

Arístides stelde voor opnieuw te gaan dansen.

‘Dan ga ik eerst de rolluiken neerlaten,’ zei de vrouw en liep naar het terras.

Ze dansten nog steeds. Arístides zag op de wandklok dat het twee uur was. Toch maakte de vrouw geen aanstalten zich terug te trekken. Dat leek hem een goed teken en hij bood haar op zijn beurt een cognacje aan. Hij begon zich een tikkeltje overmoedig te voelen en stelde haar onbescheiden vragen om een sfeer van intimiteit te scheppen. Hij vernam dat ze gescheiden was van haar man en alleen woonde. Hij had haar hand vastgepakt.

‘Ziezo,’ zei de caféhoudster en stond op. ‘Tijd om het café te sluiten.’

Ze onderdrukte een geeuw en liep naar de deur.

‘Ik blijf,’ zei Arístides op een gebiedende toon die hem zelfver-raste.

De vrouw draaide zich halverwege om.

‘Natuurlijk. Afgesproken,’ en ze liep verder.

Arístides trok aan zijn manchetten, duwde ze weer terug omdat ze gerafeld waren, schonk zich nog een glas in, stak een sigaret op, doofde hem en stak hem opnieuw aan. Vanaf het tafeltje bespiedde hij de vrouw en de traagheid van haar bewegingen maakte hem ongeduldig. Hij zag hoe ze een glas oppakte en dat naar de bar bracht. Vervolgens deed ze hetzelfde met een asbak, een kop. Toen alle tafels afgeruimd waren, bekroop hem een enorme op-

[p. 162]

luchting. De vrouw liep naar de deur, maar in plaats van die te sluiten, bleef ze roerloos tegen de deurpost geleund staan.

‘Wat is er aan de hand?’ informeerde Arístides.

‘De terrastafeltjes moeten nog weggezet worden.’

Arístides kwam binnensmonds vloekend overeind. Om zich groot te houden zei hij, terwijl hij naar de deur liep: ‘Dat is mannenwerk.’

Toen hij op het terras kwam, sloeg hem de schrik om het hart: er stonden zo'n dertig tafeltjes met de bijbehorende stoelen en asbakken. Inwendig berekende hij dat het hem zeker een kwartier zou kosten de boel op te ruimen.

‘Als we ze buiten laten staan, worden ze gestolen,’ merkte de caféhoudster op.

Arístides ging aan de slag. Eerst haalde hij alle asbakken op. Toen begon hij aan de stoelen.

‘Niet zo onordelijk,’ protesteerde de vrouw. ‘Ze moeten netjes worden gestapeld, zodat de kelner morgen de boel kan schoonmaken.’

Arístides gehoorzaamde. Halverwege het karwei liep het zweet in straaltjes van hem af. Hij zette de tafeltjes, die van ijzer waren en loodzwaar, aan de kant. De caféhoudster stond nog steeds in de deur en als hij haar hijgend passeerde, stak ze haar hand uit en aaide hem over zijn bol. Dat gebaar schonk Arístides nieuwe moed, omdat het hem de illusie gaf de echtgenoot te zijn die zich van zijn echtelijke plichten kwijt en vervolgens zijn rechten opeist.

‘Ik kan niet meer,’ klaagde hij toen hij zag dat het terras nog steeds vol tafeltjes stond, alsof ze zich als door toverkunst vermeerderden.

‘Ik dacht dat je taaier was,’ zei de vrouw ironisch.

Arístides keek haar aan.

‘Kop op, het is bijna gebeurd,’ voegde ze er met een knipoogje aan toe.

Na verloop van een half uur had Arístides het terras ontruimd. Hij pakte zijn zakdoek en wiste het zweet af. Hij vroeg zich af of een dergelijke krachtsinspanning zijn viriliteit niet ondermijnde. Gelukkig maar dat de hele bar tot zijn beschikking stond en dat hij er met een flinke slok wel weer bovenop zou komen. Hij wilde naar binnen gaan, toen de vrouw hem tegenhield.

‘Mijn bloempot. Die laat je toch niet buiten staan?’

Ook de bloempot nog. Arístides keek naar het reusachtige bak-

[p. 163]

beest waarin een ordinaire geranium stond weg te kwijnen. Al zijn moed verzamelend, ging hij erop af en tilde hem op. Met gekromde rug door de inspanning liep hij naar de deur, en toen hij zijn hoofd ophief, zag hij dat de vrouw de deur voor zijn neus sloot. Achter het glas keek ze naar hem, met nog steeds die glimlach op haar gezicht.

‘Doe open,’ prevelde Arístides.

De caféhoudster maakte een weigerend en gracieus gebaar met haar vinger.

‘Doe open. Je ziet toch hoe krom ik moet staan?’

De vrouw weigerde opnieuw.

‘Doe open, alsjeblieft. Ik heb geen trek in grapjes.’

De vrouw schoof de grendel voor de deur, maakte een beleefde buiging en draaide hem de rug toe. Arístides, nog met de bloempot in zijn handen, zag hoe ze vermoeid wegliep, het licht uitdeed, de glazen verzamelde en door de deur achterin verdween. Toen alles donker en stil was, tilde Arístides de pot boven zijn hoofd en kwakte hem op de grond. Het kabaal van de in diggelen vallende terracotta-pot bracht hem weer bij zijn positieven: in elke scherf herkende hij een stukje van zijn gebroken illusie. Een gevoel van verschrikkelijke schaamte overmande hem, alsof er een hond op hem had gepist.