De Tweede Ronde. Jaargang 12

[p. 2]

Nederlands proza

[p. 3]

De uitvinding van Venetië
Piet Grijs

Venetië is in 1885 uitgevonden door twee Duitse ingenieurs, Gottlieb Daimler en Karl Benz, die onafhankelijk van elkaar op het idee kwamen om een benzinemotor in een koets neer te zetten, zodat deze, in Stuttgart en in Mannheim, zonder paard kon rijden. De heren Citroën, Peugeot, Ford, Porsche en Mazda zorgden ervoor dat deze, op zich onschuldige, uitvinding achtereenvolgens Parijs, New York, Berlijn, Moskou, Tokio en alle andere steden ter wereld onbewoonbaar maakte.

Al voor 1885 was er op een paar eilandjes voor de Noord-Oost-Italiaanse kust sprake van een nederzetting, die in 1845 door een spoorwegbrug met de beschaafde wereld werd verbonden. Die nederzetting was eeuwen bekend als een roversnest met oorlogszuchtige vloten en handelaren die in oneerlijkheid en hebzucht zelfs de Nederlanders overtroffen. Het stonk in dat oude Venetië, het was overbevolkt, en elk jaar werd het getroffen door een overstroming. Daar klaagde niemand over, want er kwam niemand van buiten in dat stadje.

Nu lees ik elk jaar een dozijn malen in de kranten: dat het erg stinkt, dat men overweegt de toeristenstroom door verbodsbepalingen in te dammen, dat de stad snel maar onzeker in de zee glijdt. Allemaal leugens. Ik heb nooit zo'n lekkere stadslucht geroken als op het pleintje voor de Accademia, alle toeristen laten zich vrijwillig bijeendrijven in de domkerk op het Markusplein, waar ze voor zestien gulden een kop koffie geserveerd krijgen, waar ze zestig jaar daarna nog over zeuren kunnen. Er zijn voor die toerist geen autobussen, geen huurauto's, geen taxi's en zeker geen eigen automobielen: Dus dondert hij gauw weer op, maakt hij geen lawaai en is Venetië de enige echte mensenstad ter wereld. Je kan er lopen of varen en wie daar geen zin in heeft, die blijft maar weg.

Het grote aantal sloten en kanalen maakt niet alleen dat de uitvinding van Daimler en Benz geen kans maakt, maar maakt ook dat je de huizen, paleizen, kerken echt kunt zien. Elke stad kent immers het probleem dat de gebouwen het onmogelijk maken om de gebouwen te zien. Alleen als er een paar maanden

[p. 4]

een stuk Singel wordt afgebroken om er een Universiteitsloods te zetten, mogen we even het Postkantoor zien. Maar vanaf mijn eerste verdieping op de kade van Giudecca zie ik ver rechts de Blasiuskerk met boven de deur het raam van mijn eerste hotelkamer, de klokketoren van Couperus, de Gezondheids- of Reddingskerk, en voor me de kerken en huizen aan het Zattere.

Men kan niet in Venetië zijn zonder gelukkig te zijn. Het is waar: de meeste rijke mensen zijn oud; de meeste oude mensen gaan dood; en zo komt het dat Venetië in film en roman geassociëerd wordt met de dood. Maar wat een rustige, tevreden dood!

Ga op een willekeurige dag bij de Jan en Pauluskerk staan (14de eeuw maar een uitstekende zijgevel als voetbaldoel) en wacht tot een lijkstoet naar buiten komt. Ernstige gezichten hebben de Venetianen maar geen ongelukkige. Waarom zouden ze ook. Ze stappen in een schuit die achter het bootje met de kist naar het Michielseiland vaart, waar nog nooit uitlaat, rem of toeter werd vernomen en dat geheel gebruikt wordt als begraafplaats. Mevrouw Douwes Dekker mag een moeilijk leven hebben gehad, maar ze ligt daar toch maar lekker op het Protestantse stuk en wordt, althans haar steen, om het jaar gefotografeerd door een Multatuliaan. Niet slim van Multatuli om zich te laten cremeren.

Andere informatie vindt u in elke encyclopedie tussen Venerische Ziekte en Venezuela, of in een van de drieduizend boeken en boekjes die alles van elkaar overschrijven en allemaal actueel blijven.

Hoewel het aantal toeristen in alle seizoenen voldoende hoog is om alle Venetianen een boterham met gorgonzola te bezorgen, hebben de gezamenlijke restauranthouders (waar je nooit bijzonder maar altijd lekker eet) om hun etablissementen bij elk middagmaal vol te krijgen, een organisatie gevormd die voor een onophoudelijke reeks artistieke evenementen zorgt. Vooral die in het Grassi-Paleis zijn opmerkelijk, omdat men daar in enorme ruimtes enkele kleine voorwerpen van de Kelten, de Phoeniciërs, de Etrusken, of de Moldaviërs in overweldigende installaties van glas, metaal, hout en electriciteit weet te presenteren. Ook is er altijd wel een uitstalling van Fluxus, Rietveld, Fortuyn-O'Brien, Panamarenko, waar je thuis niet heen zou gaan, maar in Venetië wel om weer op wandel- en vaartocht te genieten van de autoloosheid. Aan het Grote Kanaal ligt maar één

[p. 5]

minder mooi huis, en daar is heel passend het Guggenheimmuseum gevestigd.

Behalve dat water dat voor de zichtbaarheid zorgt, zijn ook de pleinen van Venetië opmerkelijk omdat zij geheel buiten de verantwoordelijkheid van enige schoonheidscommissie, buurtinspraakvergadering, of sponsororganisatie, tot stand zijn gekomen. De gebouwen staan er aan of in de toevallige rangschikking waarmee piknikkende groepjes zich op een grasveld neerzetten.

Ik heb vijftig jaar gewacht tot ik naar Venetië ging. Ik vertrouwde het zaakje niet. Ik geloofde die verhalen over stank, de drukte, de onderwaterloping. Wat dat laatste betreft: overal zie je ijzeren staketsels van veertig centimeter hoogte waar bij wateroverlast loopplanken op gelegd worden. Maar bij de kapper en in de hotels zie je in de muur geschroefde bordjes op één meter veertig centimeter hoogte, waar staat dat het water zó hoog stond. Ook de Venetianen delen dus in de Italiaanse overdrijvingskunst, hoewel ze niet zo hard schreeuwen als in Rome en Napels. Maar daar rijden die Fiats en Honda's.

Zou Amsterdam door de automobiel te verbieden ook zo'n heerlijke stad kunnen worden? Om die vraag te beantwoorden moeten eerst het Rokin, de Rozengracht, de Nieuwe Zijds Voorburgwal en de Spuistraat tot kanalen gemaakt worden, de wijken om de binnenstad heen onder water gezet worden, en elk spoor van de auto, zoals daar zijn: witte strepen, amsterdammertjes, garages, stoepranden, verkeersborden, parkeermeters grondig uitgewist worden. Pas wanneer dan de auto tien jaren niet in Amsterdam heeft mogen stinken, kan de vraag beantwoord worden.

Maar waarom die moeite. U vliegt in anderhalf uur naar het vliegveld van Venetië. U vaart in een half uur naar het Markusplein. U loopt in een half uur naar uw hotel of verdiepinkje. Maar vertel het tegen niemand. Vertel hoe duur het daar is en hoe vol, hoe het er stinkt en hoe het in de zee wegzinkt. Dan kan het nog eeuwen in volle glorie bestaan zodat er nog miljoenen, rijke, oude mensen tevreden kunnen overlijden. Er is op Michielseiland nog plaats genoeg.