De Tweede Ronde. Jaargang 12

[p. 147]

Vertaalde poëzie

[p. 148]

Tien gedichten
Andrew Motion^*
(Vertaling Charles Forceville)

Anne Frank-huis

Zelfs nu haar leven van verdriet en woede
op deze zelfde plaats al twee keer is verstreken,
verbreekt wie deze smalle trappen op komt klimmen,
het schuiven van de boekenkast ontdekt, en dan na
schaduw zonverlichte kamers binnentreedt,

ongewild opnieuw haar stil geheim. Luisteren
alleen al is een soort van schuld. Buiten herhaalt
de Westerkerk zichzelf, alsof de tijd zich naar
haar angst heeft omgebogen, en elke klokslag weer
versterven laat in de bewaakte straten. Stel je voor -

drie jaar lang fluisteren en eenzaamheid en,
dag na dag, de Geallieerde opmars in Europa
inkrijten met geel. Al wat zij had aan hoop
op doodgewone liefde, interesses,
het overleeft haar hier, boven het bed tentoongesteld

* Andrew Motion werd geboren in 1952 en studeerde in Oxford. Hij werkte als docent Engels en is nu Poëzieredacteur bij Chatto and Windus. Hij publiceerde drie dichtbundels: The Pleasure Steamers (1978), Independence (1981) en Secret Narratives (1983), en twee kritische studies, over Edward Thomas en Philip Larkin.
Toen Motion zestien was, kreeg zijn moeder met paardrijden een ongeluk en lag daarna vele jaren in coma. Dit vormt de achtergrond van alle hier vertaalde gedichten, behalve het eerste. In ‘Gezelschap’ lijkt hij de gedachtenwereld op te roepen van de invalide moeder, die uiteindelijk uit haar coma bijkwam en weer leerde spreken, voordat zij tien jaar na het ongeluk overleed.

Anne Frank huis

Even now, after twice her lifetime of grief
and anger in the very place, whoever comes
to climb these narrow stairs, discovers how
the bookcase slides aside, then walks through
shadow into sunlit rooms, can never help

but break her secrecy again. Just listening
is a kind of guilt: the Westerkirk repeats
itself outside, as if all time worked round
towards her fear, and made each stroke
die down on guarded streets. Imagine it -

three years of whispering and loneliness
and plotting, day by day, the Allied line
in Europe with a yellow chalk. What hope
she had for ordinary love and interest
survives her here, displayed above the bed

[p. 149]

[Nederlands]

als foto's van familie, wat acteurs,
de favoriete modes van prinses Elizabeth.
En wie zich ernaar vooroverbuigt
vindt niet alleen maar onbeloond geduld,
maar één nooit ophoudend verlangen naar

wat ik nu doe: gewoon buiten gaan wandelen
waar over stoffige en boom-omzoomde straten
paartjes kuieren, of kijken hoe een boot
geruisloos losraakt van de bruggen
zodat hun spiegeling tot rust komt in de blauwe gracht.

[Engels]

as pictures of her family; some actors;
fashions chosen by Princess Elizabeth.
And those who stoop to see them find
not only patience missing its reward,
but one enduring wish for chances

like my own: to leave as simply
as I do, and walk at ease
up dusty tree-lined avenues, or watch
a silent barge come clear of bridges
settling their reflections in the blue canal.

Op zolder

Zelfs nu we weten
dat je kleren nooit
meer nodig zijn, bewaren we ze,
boven in een afgesloten kist.

Soms kniel ik er neer,
omklem ze, wil ik de tijd
dat je ze droeg herleven, me herinneren
hoe de ware vorm was van je arm en pols.

Mijn handen drukken in de
holle, onzichtbare mouwen,
aarzelen, en trekken dan
patronen van herinnering omhoog:

een groene vakantie, een rode doop,
al je onafgemaakte levens
verbleken door donkere zomers
en komen mijn hoofd in als stof.

In the attic

Even though we know now
your clothes will never
be needed, we keep them,
upstairs in a locked trunk.

Sometimes I kneel there,
holding them, trying to relive
time you wore them, to remember
the actual shape of arm and wrist.

My hands push down between
hollow, invisible sleeves,
hesitate, then lift
patterns of memory:

a green holiday, a red christening,
all your unfinished lives
fading through dark summers,
entering my head as dust.

[p. 150]

(Vertaling Peter Verstegen)
Dagen van herdenken
Eerste jaar

Wat ik me herinner is niet
je weggaan, maar dat je niet
terugkwam - en geknisper
van sneeuw in zware bomen,

die de sporen bedekte, eronder
in verfomfaaid gras bewaard.
De hele middag keek ik
uit het keukenraam naar

een dooiplek van de kraan op het erf,
sijpelend in zijn ijszak, die
weer hard werd toen de avond
opnieuw alles toesloot met ijs.

En nog altijd sta ik daar,
zie hoe je paard terugkeert,
alleen naar de open stal,
hoe de teugels erachter een spoor

door het akkerland slepen,
een wazig litteken-raadsel
dat wij toen niet ontcijferen konden
en nu niet kunnen genezen.

Anniversaries
The First

What I remember is not
your leaving, but your not
coming back - and snow
creaking in thick trees,

burying tracks preserved
in jagged grass below.
All afternoon I watched
from the kitchen window

a tap thaw in the yard,
oozing into its stiff sack,
then harden when evening
closed with ice again.

And I am still there,
seeing your horse return
alone to the open stable,
its rein dragging behind

a trail across the plough,
a blurred riddle of scars
we could not decipher then,
and cannot heal now.

[p. 151]

Tweede jaar

Ik had het me allemaal voorgesteld -
je ziekenkamer, je geschoren hoofd,
je brosse korst hardhandig aangebracht
als een ornament,

maar niet je stilheid
Dag na dag zag ik mijn vader
die zich naar voren boog om erin
door te dringen, die fluisterde

‘Als je me nu verstaat,
druk dan mijn hand’, totdat sneeuw
buiten smolt in het zonlicht
en dan weerkeerde tot winter

en altijd nog vond ik hem wachtend,
hoorde met traag gesis zuurstof
je masker ingaan tot hij zich
steeds weer omdraaide en zei

‘Ja, ik voelde toch iets’,
alsof door het herhalen
de leugen gaandeweg waar werd
voor hem, maar nooit voor jou.

The Second

I had imagined it all -
your ward, your shaved head,
your crisp scab struck there
like an ornament,

but not your stillness.
Day after day I saw
my father leaning forward
to enter it, whispering

‘If you can hear me now,
squeeze my hand’, till snow
melted in sunlight outside
then turned to winter again

and found him waiting still,
hearing the slow hiss
of oxygen into your mask,
and always turning to say

‘Yes, I felt it then’,
as if repeating the lie
had gradually made it true
for him, never for you.

[p. 152]

Derde jaar

Drie jaar zonder te zien,
geen spraak, geen gebaar, alleen
de schaduw van wolken die over
je gezicht schuift en dan

een wereld verder wordt geblazen.
Wat voor een slaap was dat
die het licht nooit door liet breken?
Welk betoverd land

eiste je op, verbood je om zelfs
van een kus wakker te worden?
Als het de dood was,
van wie waren dan die handen

warm in de mijne, van wie
kwam het verbijsterend woord
die dag toen ik je zonnige kamer
uit wilde gaan en hoorde

‘Blijf, blijf’, en zag hoe je ogen
open knipperden, even
keken, de mijne niet wilden
herkennen en zich afwendden?

The Third

Three years without sight,
speech, gesture, only
the shadows of clouds
shifting across your face

then blown a world away.
What sleep was that, which
light could never break?
What spellbound country

claimed you, forbidding you
even to wake for a kiss?
If it was death,
whose hands were those

warm in my own, and whose
astonishing word was it
that day when leaving
your sunlit room I heard

‘Stay; stay’, and watched
your eyes flick open once,
look, refuse to recognise
my own, and turn away?

[p. 153]

Vierde jaar

De avond valt terwijl weer
nieuwe sneeuw neerdaalt die bomen
tot witte vormen halveert
en die mij meedrijft naar

het eind van weer een jaar.
Wat heeft het jou te bieden
dat dit jaar erbij liet zitten?
Je hebt jezelf overleefd,

en brengt mij de wereld weer
die ik kende, zonder de tijd
die wij kwijt zijn; totdat ik vergeet
wat die tijd toch niet geven kan,

kom ik hier steeds eender aan,
geen dode te betreuren,
maar wel leven dat wij nergens
delen buiten jouw kamer,

onze liefde die zich herhaalt
als de sneeuw die ik deze avond
zie wervelen tegen mijn raam,
en die dan vervaagt in het donker.

The Fourth

The evening falls with snow
beginning again, halving
the trees into whiteness,
driving me with it towards

the end of another year.
What will it send for you
that this has abandoned?
You are your own survivor,

bringing me back the world
I knew, without the time
we lost; until I forget
whatever it cannot provide

I'll always arrive like this,
having no death to mourn,
but rather the life we share
nowhere beyond your room,

our love repeating itself
like snow I watch tonight,
which spins against my window
then vanishes into the dark.

[p. 154]

Gezelschap
I

Het is altijd eender: alleen ontwakend zie ik
de rijen okeren lichtjes van het dorp,
een veld bij ons vandaan, zie ik ze flakkeren
wanneer vogels opvliegen of bomen er
schaduw tussen drijven. Zonder dat iemand

luistert, geef ik ze de namen waar ik zin in heb
- zeg dat ze een volmaakte dorpsgemeenschap vormen,
vensters herstellen er een verborgen wereld
waar het geluk wacht. Tien jaar is nog maar kort
om te leren begrijpen dat hun leven niets op heeft met

het mijne, opgesloten in een klein vertrek
waar zachte vertrouwde stilte weer bezit van neemt.
Hoe opeens angst begint. Wanneer ik me voorstel
dat aan liefde haar zichtbaarheid is ontzegd. Ik zie
hem boven slapen, de man die mij lieveling noemt,

zijn vrouw, en bijna begin ik te geloven
dat zijn vertrouwen in mij is om geslagen in matte,
onverschillige zorg. Ik ben geworden tot
de droefenis waar hij nooit van scheidt, een sterfgeval
dat al zijn kamers erft en de verloren

wereld daar veranderen zal in bezit
- tafels en verschoten stoelen die spoedig
buitenstaanders zullen toebehoren die nu hun gordijnen
opentrekken om het tafereel te zien van nevel
die opgestegen is vanuit afkoelende lucht.

Before Company
I

It is always the same: waking alone
to rows of ochre lights in the village
a field away, then watching them
flicker when birds set out or trees
drive shadows between. With no one

to listen I name them whatever I like
- say they are perfect communities,
windows restoring a hidden world
where happiness waits. Ten years
is little enough to learn their lives

ignore my own, enclosed in a tiny room
as soft familiar silence settles again.
How suddenly fear begins. Imagining
love denied its visible place. I see
him sleeping upstairs, who calls me

darling, his wife, and almost believe
the trust he gave has changed to dull
indifferent care. I have become
the sadness he never neglects, a death
inheriting all his rooms and turning

the lost society there to property
- tables and faded chairs which soon
others outside will own, drawing
their curtains apart today for views
of mist risen through freshening air.

[p. 155]

II

Daar is hij, het zwakke geluid van zijn voetstap
in de slaapkamer herinnert mij eraan hoe ik
er voor hem uit moet zien - zijn gehoorzame
patiënt die zichzelf niet terug zal krijgen.
Tot op dit moment ben ik zelfs dat niet, niet meer

dan een geest die al zijn bewegingen volgt
op het gehoor. Kamer na kamer wacht ik
tot een vaas met water gevuld is,
een slot dicht klikt en de gordijnen worden
gesloten en vind dan mijn voortvluchtig leven.

Dit is het ene bestaan dat door niets
wordt verloochend, het spoken dat hem nog altijd
verbaast met het wijdopen zetten van
kastdeuren wazig van stof, en met
het schoonwrijven van een raam waarin rijen

stallen staan beneden in het donker.
Hij is omringd door wat hij verloren heeft
en wat ons beiden bespot - een stille boedel
van parodieën die ik completeer door hier
zo alleen naar het licht te liggen kijken

dat langzaam voortdringt over mijn kamerwand
totdat het mij daar vastlegt in de schaduw
waaraan ik nooit ontkom: roerloze handen,
mijn haar, en altijd dit luisterende, ontsierde
gezicht dat hij niet weigeren, niet liefhebben kan.

II

There he is now, a footstep faint
in the bedroom reminding me how
I must appear for him - his dutiful
patient who will not recover herself.
Till then I am not even that, only

a ghost pursuing his every move
dependent on sounds. Room by room
I wait for water filling a bowl,
the click of locks, and curtains
drawn to find my fugitive life.

This is the one existence nothing
denies, the haunting which still
surprises him opening wide doors
on furniture blurred with dust,
and rubbing a window where lines

of stables stand in darkness below.
All he has lost surrounds him
mocking us both - a silent estate
of parodies I complete by lying
alone like this, watching the light

break slowly forward across my wall
until it defines me there in shadow
I never escape: immovable hands;
my hair; and always this listening
scarred face he cannot refuse or love.

[p. 156]

Een uitstervend soort

Hoe minder vaak ik langskom, des te vaker
keer ik in gedachten terug naar je smaakvol huis
waarin ik ben opgegroeid. De oprijlaan
die zich ontrolt tussen wiegende kastanjes
ontsluit het huis dat er hecht en vierkant bijstaat,
witgesausd en onnatuurlijk helder, alsof
het me vertoond wordt bij het licht van bliksem.

Het is altijd het huis dat ik voor me zie,
niet jou. Jij bent ergens buiten,
je zwaait vaarwel waar ik je het laatste zag
tien jaar geleden. Ik verloor de herinnering zelfs
aan hoe ik je verloor; het enige dat ik weervind
is het bemost bordes waar je op stond
- een zichtbare vereenzaming.

Ik woon vier provincies verder en evengoed
zie ik je elke avond wegrijden naar het zuiden
naar de ziekenkamer waar je vrouw nog leeft.
Hoe lang zal het duren?
Je maakt die tocht nu al zes jaar.
je ziet betrekkelijke redenen tot vreugde
als een geschenk, om harentwil.

Ik kan me de akkers herinneren waar je langs komt,
de haveloze bunkerbouw die daar neerhurkt
op glanzend boerenland. Als ik er nog bij was geweest
en had gezien hoe jouw hand de haar wegstreek
uit haar vertwijfeld gezicht, dan had ik nu
misschien eindelijk ontdekt hoe liefde
er uitziet, haar schrijnende helderheid.

A dying race

The less I visit, the more I think
myself back to your elegant house
I grew up in. The drive uncurled
through swaying chestnuts discovers it
standing four square, white-
washed unnaturally clear,
as if it were shown me by lightning.

It's always the place I see,
not you. You're somewhere outside,
waving goodbye where I left you
a decade ago. I've even lost sight
of losing you now; all I can find
are the mossy steps you stood on
- a visible loneliness.

I'm living four counties away, and still
I think of you driving south each night
to the ward where your wife is living.
How long will it last?
You've made that journey six years
already, taking comparative happinesses
like a present, to please her.

I can remember the fields you pass,
the derelict pill-boxes squatting
in shining plough. If I was still there,
watching your hand push back
the hair from her desperate face,
I might have discovered by now
the way love looks, its harrowing clarity.

[p. 157]

Nalatenschap

As heeft haar verstrooid,
haar geld wil haar niet meer kennen,
maar ik zit neer en schrijf aan
het bureau dat zij mij naliet
en kijk hoe de lamp haar levens
die flonkerden laat herrijzen:

laag na laag erf ik
hun lichte onsterfelijkheid
op de plaats waar tenslotte mijn hand
mijn meubels weer zal vermaken
aan vrienden of kinderen
voor hij als de hare stilvalt,

en dan weer in verre vertrekken,
nooit bezocht, weer vervangen wordt
en zichzelf steeds schrijvend herhaalt
als de schaduwen die hem nu volgen,
die zich in stilte ontrollen
op bedrukt papier en op huid.

The Legacy

Ashes have scattered her,
her money disowns her,
but I sit down to write
at the desk she willed me,
watching the lamp resurrect
her glistening lives.

layer after layer I inherit
their light immortality,
where in the end my hand
will sign my furniture on
to children or friends,
before it stops still as hers,

and then is replaced again
in distant, unvisited rooms,
transcribing itself for ever
like shadows which follow it now,
uncurling themselves in silence
on printed paper and skin.