De Tweede Ronde. Jaargang 10

[p. 157]

Vertaalde poëzie

[p. 158]

Zes sonnetten
José-Maria de Heredia^*
(Vertaling Paul Claes)

Het Tepidarium

De mirre balsemde hun soepele gewrichten;
Zij dromen in de mildheid van het late jaar;
Het koperen vuurbekken verlicht de kamer, waar
Het gloed en schaduw werpt op hun bleke gezichten.

Op byssuskussens in de purperen bedden richten
Roosmarmeren of amberen lichamen zich zwaar
Op, zinken neer of strekken zich met loom gebaar;
Het wulpse lijnwaad gaat in lange plooien zwichten.

Waar om haar naakte huid de hete dampen zwermen,
Beweegt een Oosterlinge midden in de thermen
Met stille lusteloosheid beide armen stijf;

De dochters van Ausonië, die bleke kudde,
Bedwelmt in rijke, wilde harmonie dit schudden
Van zwarte lokken op een bronzen bovenlijf.

* De grootmeester van het Franse sonnet werd in 1842 op Cuba geboren. Na de dood van zijn Spaanse vader werd de negenjarige jongen door zijn Franse moeder naar Parijs gestuurd, waar hij in de Ecole des Chartes, de school voor archivarissen, studeerde. De rijke koffieplanterszoon benutte zijn historische kennis voor de poëzie die zijn ‘edel tijdverdrijf’ werd. Het sonnet werd zijn passie. In 1893 verscheen een verzameling van 118 sonnetten onder de titel Les Trophées. Het werd een publieke triomf. Die ene publikatie volstond om zijn naam te vestigen als ‘prins van de sonnettendichters’.
Anders dan bij de meeste Parnassiens leidt Heredia's technische perfectie niet tot een marmerachtige koelheid. Lijn, kleur en vorm geven zijn historische taferelen zwier en panache. De dichter houdt van pittoreske contrasten; hij plaatst licht en donker, voor- en achtergrond, hoofdhandeling en omgeving tegenover elkaar als een schilder of zoomt als een cineast in op een detail of trekt het beeld open tot een weids panorama. Bijna altijd bevat het slot een grandioos beeld, een pregnante pointe of een nostalgische resonantie.
Een lezer die niets van Heredia's leven weet, zou zich de dichter van deze objectieve verzen waarschijnlijk voorstellen als een introverte, laconieke en melancholische figuur. In feite was de auteur van Les Trophées het tegengestelde: een gelukkig kind, een babbelzieke (zij het stotterende) jongeman, een opgewekte huisvader en een enthousiaste leider van een literaire salon. De onbewogenheid van zijn poëzie is dus een parti pris. ‘Een dichter is zoveel echter en diepmenselijker naarmate hij onpersoonlijker is,’ verklaarde Heredia in zijn dankwoord tot de Académie française. Met die uitspraak protesteerde hij tegen het mateloze subjectivisme dat de romantiek in de poëzie had geïntroduceerd. Hoewel ook bij hem onder het gepolijste oppervlak emoties trillen, versmaadde hij het uiten van individuele zieleroerselen voor het geloof in een universele menselijke natuur. In dat geloof is hij de laatste klassieke dichter. (P.C.)

[p. 159]

De dogevrouw

Bij 't marmeren paleis staan zij voor de portalen
Te praten, seigneurs uit een doek van Titiaan,
Met één mark zware gouden halskettingen aan,
Die op de pracht van rode dalmatieken pralen.

Hun ogen die door aloude lagunes dwalen,
Zien glanzend van grootburgerlijke eigenwaan
Onder de heldere Venetiaanse hemelvaan
Het azuur van de Adriatische zee stralen.

Terwijl vol glans de Ridderschap komt aangetreden
En goud en purper sleept over de blanke treden,
Die in de vreugde baden van een blauwig licht,

Staat in verveelde schoonheid een Dame terzijde,
Die zich half omwendt in een warreling van zijde
En glimlacht naar het moortje dat haar roksleep licht.

La dogaresse

Le palais est de marbre où, le long des portiques,
Conversent des seigneurs que peignit Titien,
Et les colliers massifs au poids du marc ancien
Rehaussent la splendeur des rouges dalmatiques.

Ils regardent au fond des lagunes antiques,
De leurs yèux où reluit l'orgueil patricien,
Sous le pavillon clair du ciel vénitien
Etinceler l'azur des mers Adriatiques.

Et tandis que l'essaim brillant des Cavaliers
Traine la pourpre et l'or par les blancs escaliers
Joyeusement baignés d'une lumière bleue,

Indolente et superbe, une Dame, à l'écart,
Se tournant à demi dans un flot de brocart,
Sourit au négrillon qui lui porte la queue.

Le tepidarium

La myrrhe a parfumé leurs membres assouplis;
Elles rêvent, goûtant la tiédeur de décembre,
Et le brasier de bronze illuminant la chambre
Jette la flamme et l'ombre à leurs beaux fronts pâlis.

Aux coussins de byssus, dans la pourpre des lits,
Sans bruit, parfois un corps de marbre rose ou d'ambre
Ou se soulève à peine ou s'allonge ou se cambre;
Le lin voluptueux dessine de longs plis.

Sentant à sa chair nue errer l'ardent effluve,
Une femme d'Asie, au milieu de l'étuve,
Tord ses bras énervés en un ennui serein;

Et le pâle troupeau des filles d'Ausonie
S'enivre de la riche et sauvage harmonie
Des noirs cheveux roulant sur un torse d'airain.

[p. 160]

De Cydnus

Onder het pralend blauw, in vlammend zonlicht glijdt
Blank op de zwarte stroom de zilveren galei,
Terwijl met fluitmuziek en huivering van zij
Een walm van wierookgeur zich in haar spoor verbreidt.

Waar aan de boeg de sperwer wijd de wieken spreidt,
Staat in de avondgloed Cleopatra nabij
Het vorstelijk baldakijn gebogen, als was zij
Een grote gouden vogel, die zijn prooi verbeidt.

Vóor haar ligt Tarsus, waar de krijgsman weerloos wacht;
En de Lagide opent in de lucht die smacht
Haar amberen armen waarop purper rozig roodt.

Haar ogen zien niet, voorteken van het gevaar,
Rozen ontbladeren in 't donker diep om haar
Door beide kindgoden, de Wellust en de Dood.

Le cydnus

Sous l'azur triomphal, au soleil qui flamboie,
Le trirème d'argent blanchit le fleuve noir
Et son sillage y laisse un parfum d'encensoir
Avec des sons de flûte et des frissons de soie.

A la proue éclatante où l'épervier s'éploie,
Hors de son dais royal se penchant pour mieux voir,
Cléopâtre debout en la splendeur du soir
Semble un grand oiseau d'or qui guette au loin sa proie.

Voici Tarse, où l'attend le guerrier désarmé;
Et la brune Lagide ouvre dans l'air charmé
Ses bras d'ambre où la pourpre a mis des reflets roses.

Et ses yeux n'ont pas vu, présage de son sort,
Auprès d'elle, effeuillant sur l'eau sombre des roses,
Les deux enfants divins, le Désir et la Mort.

[p. 161]

Avond na de slag

Het treffen was zeer hard geweest. De honderdman
En de tribuun verzamelden opnieuw de scharen
En snoven waar hun stemmen schel te horen waren
Het warme bloedbad en de wrange geur ervan.

Met dof oog werden de gevallen makkers dan
Geteld door de soldaten, die als dorre blaren
Daarginds de schutters van Phraortes zagen waren;
Het zweet maakte hun bruine aangezichten klam.

Opeens verscheen, geheel met pijlen overdekt,
Rood van de vloed die uit zijn wonden was gelekt,
Onder het wapperend purper en het bronsgeklater,

In het klaroengeschal dat schetterend weerklonk
Zijn opgeschrikte paard beteugelend, te pronk
Op 't hemelbranden, de bebloede Imperator.

Soir de bataille

Le choc avait été très rude. Les tribuns
Et les centurions, ralliant les cohortes,
Humaient encor dans l'air où vibraient leurs voix fortes
La chaleur du carnage et ses âcres parfums.

D'un oeil morne, comptant leurs compagnons défunts,
Les soldats regardaient, comme des feuilles mortes,
Au loin, tourbillonner les archers de Phraortes;
Et la sueur coulait de leurs visages bruns.

C'est alors qu'apparut, tout hérissé de flèches,
Rouge du flux vermeil de ses blessures fraîches,
Sous la pourpre flottante et l'airain rutilant,

Au fracas des buccins qui sonnaient leur fanfare.
Superbe, maîtrisant son cheval qui s'effare,
Sur le ciel enflammé, l'Imperator sanglant.

[p. 162]

Het droombeeld van Chem

Middag. De lucht blaakt en onder het vreeslijk licht
Versleept de oude stroom zijn loden golven traag;
Uit het verblindend zenit stort de straal omlaag
Die Phre meedogenloos op heel Egypte richt.

De reuzensfinxen doen hun oogleden nooit dicht
Onder het zand dat hen dekt met een blonde laag,
En volgen met hun mysterieuze blikken staag
Het tomeloze stijgen van de stenen schicht.

Zwart cirkelt in de blanke hemel zonder frons
Daarginds de eindeloze vlucht der lammergieren.
De machtige vlam verdooft de mensen en de dieren.

Heet vonkt de grond en de Anubisgod van brons
Staat onbeweeglijk in die zinderende lafte
Alsof zijn stilzwijgendheid naar het zonlicht blafte.

La vision de keèm

Midi. L'air brûle et sous la terrible lumière
Le vieux fleuve alangui roule des flots de plomb;
Du zénith aveuglant le jour tombe d'aplomb,
Et l'implacable Phré couvre l'Egypte entière.

Les grands sphinx qui jamais n'ont baissé la paupière,
Allongés sur leur flanc que baigne un sable blond,
Poursuivent d'un regard mystérieux et long
L'élan démesuré des aiguilles de pierre.

Seul, tachant d'un point noir le ciel blanc et serein,
Au loin, se tourne sans fin le vol des gypaëtes;
La flampe immense endort les honmes et les bêtes.

Le sol ardent pétille, et l'Anubis d'airain
Immobile au milieu de cette chaude joie
Silencieusement vers le soleil aboie.

[p. 163]

Tranquillus

C. Plinii Secundi Epist. Lib. I, Ep. xxiv.

In dit zoet land heeft Suetonius verbleven;
Van de bescheiden villa die bij Tibur stond,
Is nog een muur, een ingestorte boog, waarrond
Een wingerd zijn festoenen rankt, overgebleven.

Daarheen mocht hij zich gaarne elke herfst begeven
Om, ver van Rome, op een blauwe horizont
De druif te oogsten die hij op zijn olmen vond.
Daar kabbelde zijn rustig en eentonig leven.

Daar, midden in dit ongestoord Arcadia,
Bleven hem Nero, Claudius, Caligula
En Messalina in haar purperkleed vervolgen;

Daar heeft hij met het spitse ijzer van zijn stift
Op ongenadig was het zwart genot gegrift
Waarin de grijsaard van Capreae heeft gezwolgen.

Tranquillus

C. Plinii Secundi Epist. Lib. I, Ep. XXIV.

C'est dans ce doux pays qu'a vécu Suétone;
Et de l'humble villa voisine de Tibur,
Parmi la vigne, il reste encore un pan de mur,
Un arceau ruiné que le pampre festonne.

C'est là qu'il se plaisait à venir, chaque automne.
Loin de Rome, aux rayons des derniers ciels d'azur,
Vendanger ses ormeaux qu'alourdit le cep mūr.
Là sa vie a coulé tranquille et monotone.

Au milieu de la paix pastorale, c'est là
Que l'ont hanté Néron, Claude, Caligula,
Messaline rôdant sous la stole pourprée;

Et que, du fer d'un style à la pointe acérée
Égratignant la cire impitoyable, il a
Décrit les noirs loisirs du vieillard de Caprée.