De Tweede Ronde. Jaargang 10

[p. 28]

Jaloezie
Herman de Coninck

1

In zijn boek Intimiteit probeerde Jos van Ussel het hele gebied van de seksualiteit te herdefiniëren. Je komt thuis van je werk, je komt uit de wereld, en je komt in de stad waar je woont, en in die stad in de straat waar je woont, en in die straat in het huis waar je woont, en in dat huis in de hall, de woonkamer, en uiteindelijk de slaapkamer. Het wordt alsmaar intiemer. En in die slaapkamer heb je dan het bed: de plaats van de ultieme intimiteit.

Ik heb dat ooit proberen weer te geven in een gedicht naar het Sanskriet. Mijn Sanskriet is niet beter dan dat van Eddy Merckx, alleen had ik een Engelse tussenvertaling. Dat gaf het volgende resultaat:

Ik heb de hele wereld gezien,
maar ik hou van één stad,
en die stad van één huis,
en dat huis van één kamer,
en in die kamer van één bed,
en in dat bed van één vrouw,
en in die vrouw van één schoot,
en in die schoot van één parel.

Jaloezie is wat ontstaat als die intimiteit geschonden wordt. De slaapkamer wordt publiek domein. Het doet denken aan de graffiti in urinoirs: ‘smile, you're on tv now.’

Het meest intieme blijk je in het openbaar te hebben gedaan, althans, er is een derde die er nu ook weet van heeft.

[p. 29]

2

Liefde is blind, jaloezie is helderziend. Jaloezie ziet heel helder wat er nog maar is.

- Ik hou van je, zegt de vrouw.

Jaloezie taxeert. Ja, maar hoeveel? vraagt jaloezie.

De vrouw zoent je. Jaloezie kijkt toe. Een zoen op je wang, vroeger was dat op je mond.

Je vrijt. Ze is passief omdat ze aan die ander denkt. Of ze is juist heel meewerkend omdat ze probeert niet aan die ander te denken.

Vroeger deed je dat met twee, vrijen. Nu met vier. Zij, die ander, jezelf van vroeger, die probeert te doen zoals vroeger, jezelf van nu, die toekijkt.

- Ik hou van jou, zegt ze.

- Ja, zegt jaloezie, zoals je houdt van kip met appelmoes. Want jaloezie is niet alleen helderziend, maar zegt ook systematisch het verkeerde.

3

Het prototype is de kleine zeemeermin van Andersen.

Ze wordt wanhopig verliefd op een voorbijvarende prins: de onmogelijke liefde bij uitstek. Toch weet ze ergens in de diepste onderwaterse diepten een uit zeewierharen opgetrokken heks te vinden die haar onderaan tweeledig kan maken. Maar de straf is dat ze stom zal zijn en dat elke stap die ze zet zal zijn alsof duizend messen door haar benen snijden. Zo slaagt ze erin aan land te komen, net op het moment dat de prins zijn trouwfeest geeft. Zij snelt met een snelheid van honderdduizend messen per minuut op de prins toe, en die denkt alleen: wat een aardig meisje, en wat sneu, ze is stom.

Bij echte jaloezie ben je meestal niet stom, maar zeg je net die dingen die beter niet gezegd zouden worden, en dat is nog erger. Je zegt ze om iemand terug te krijgen, en ze loopt verder weg. En terwijl je ze zegt, weet je hoe verkeerd het is. En kun je niet anders.

Helderziendheid: je bent nog slechts twee ogen die verschrikt toezien hoe uit een mond tien centimeter daaronder allemaal verkeerde woorden tevoorschijn komen.

[p. 30]

4

De self-fulfilling prophesy: zo werkt jaloezie. Een slippertje hoeft niet belangrijk te zijn, maar je kunt er niet overheen, maakt het belangrijker dan het is, begint op alles verkeerd te reageren, en maakt je verhouding kapot. Het slippertje wàs dus belangrijk.

Jaloezie krijgt gelijk. En dat was nou net het enige wat ze niet wou krijgen.

5

‘Je wilt toch altijd iemands liefste zijn.’

Het is de meest bijblijvende uitspraak uit een boek van Emma Brunt een tijdje geleden, over jaloezie.

Er is een tijd geweest dat ik voor een aantal vrouwen de tweedeliefste was. Ik voelde me de Raymond Poulidor van de liefde. Je zou kunnen denken dat dat helpt: vijf keer de tweedeliefste is beter dan één keer de liefste. Maar dat klopt alleen voor de Super-Prestige.

Is liefde dan competitief?

Ja, natuurlijk.

Je wil toch altijd iemands liefste zijn: dat verschilt niet zoveel van: je wil toch altijd ergens de beste in zijn.

Gelukkig wil niet iedereen in hetzelfde domein de beste zijn, anders gaf dat een hoop verliezers, gelijk aan de wereldbevolking min één. Je kunt de verstandigste man van West-Europa willen zijn. Maar je kunt je ook tevreden stellen met, zoals mijn zoon, de verstandigste zittenblijver van de klas te zijn. Op die manier is het aan nogal wat mensen gegeven toch èrgens de beste in te zijn. En als je niet de beste bent, dan toch de aardigste, degene van wie het meest gehouden wordt, ach nee, niet door iedereen, alleen door dat sproetenmeisje van om de hoek, nee, niet de mooiste van de straat, maar van alle lelijke de leukste. Maar hoe minimaal je het ook formuleert: het blijven superlatieven. Geef mij één superlatiefje om mee te leven. Laat mij van één iemand de liefste zijn.