De Tweede Ronde. Jaargang 10

[p. 188]

Civiel schroot
Vladimir Majakovski
(Vertaling Marko Fondse)

Dichters op losse flodders

Ach, wat ben ik blij!

Vijf jaar hebben wij u toegeschreeuwd dat de kunst hoger taken heeft dan het vergemakkelijken van de likeurkeuze aan de hand van Severjánins prijslijsten, of het opvrijen van de burger die in slaap zeilt bij de kitteling van mevrouw Verbitski's romans.

Ik heb u gestoord - excuus!

Natuurlijk, iedereen vindt het plezant om in zijn dodderigrose appartementje dochtertjelief te parfumeren met poudre de riz merk Baljmónt, een paar versregels Brjóesov uit het hoofd te leren voor bij het beschaafde natafelen, een vrouw te hebben met een oogopmaak waaruit Achmatova's droefgeestigheid je toeglanst; maar wat moet een mens aan met mij, een lomperik als een dreadnought die te keer gaat alsof hij een lading schroot heeft opgelopen!

Nu echter, nu ieder vreedzaam gezin middels broer, echtgenoot of geplunderd huis verwikkeld is in de kakofonie van de oorlog, nu kan boven de brandgloed der boekerijen de profetie van een nieuwe schoonheid ontstoken worden.

De oorlog is natuurlijk alleen maar een voorwendsel. Onze kunst zal dan ook moeten leven als de ploeg de door loopgraven verreten akkers weer doorsnijdt. Iedere ideeëncyclus ontstaat en consolideert zich binnen zijn eigen specifieke levensvoorwaarden. Zo hield zich de schoonheid van gisteren vast aan de groene rokken van het platteland; en het is voor niemand een geheim dat Creusot, Armstrong en Krupp enkel zo blij van zin gothische bogen vernielen om er wolkenkrabbers van duizenden verdiepingen op te laten verrijzen!

Wat is het verschil tussen wat men deed en wat gedaan moest worden?

Over de oorlog heeft immers iedereen geschreven.

Voorbeeld:

[p. 189]

 

Mijn oom, die heel beginselvast is,

 

ligt nu op sterven - slim bedacht:

 

doordat hij elk van ons tot last is

 

krijg je respect. Ziekzijn geeft macht.

 

 

 

De kogel floot, de degens boorden,

 

des krijgers hand werd moe van 't moorden

 

en bergen bloedig vlees versmoorden

 

kartetsen in hun vlucht.

Het minieme metrische verschil daargelaten zijn deze tweemaal vier regeltjes eender. Dodemansmetriek. Onverschillige aanpak. Alsof er tussen het gevoel van neeflief en de beukende gewaarwording van een krijgstreffen geen verschil is. Je krijgt zin om het uit te schreeuwen: ‘Laat maar zitten, Aleksandr Sergejevitsj, van oorlog heb jij geen kaas gegeten!’

Deze eenvormigheid ontstaat als men de poëzie niet als doel opvat, maar als middel, als een lastdier voor het vervoer van kennis.

Alle dichters die momenteel over de oorlog schrijven denken dat je maar in Ljvov hoeft te zitten om modern te worden. Je hoeft in de traditionele metra maar de woorden ‘mitrailleur’ en ‘kanon’ te stoppen en je gaat de geschiedenis in als bard van de huidige dag!

Ik heb alle de laatste tijd verschenen gedichten doorgenomen.

Ziehier!

Weer werden wij van al uw velen,
O volk, de broeders; en het was
Alsof die vrijheid, die wij delen,
Rees als een Phoenix uit de as.

Lang zag zij toe, de dageraad, en
draalde nog haar bloedig vuur.
Ons Petersburg werd Petrograd in
Dat zo onvergetelijk uur.

Leef uit, o oorlog, al uw toorn.
Dat al uw gif verdampen mag. -
Als Rusland eens haar stem doet horen,
Dan spreekt des hemels donderslag!

[p. 190]

U denkt dat dit één gedicht is? Mis. Vier regels van respectievelijk Brjoesov, Balmont, Gorodetski. Zulke regels, eenvormig als krakelingen, kan men uit een dozijn dichters bijeenlezen. Waar zit achter deze sjablonen de schepper?

Wat een grandioze zaak - oorlog!

Een universele duimstok: daar zaten de oudjes, kankerden op de jonge dichtkunst, hielden iedereen van het werk, klampten zich vast aan de vette postjes der dikke tijdschriften, tot de oorlog ze de maat nam en ze niet meer dan levende lijkjes bleken, enkel geduld door de eunuchenmentaliteit van het in gezapigheid bemoste kleinburgerdom.

Ik heb overigens met u te doen. Zal ik u bijscholen?

Poëzie, dames en heren, is geen warme deken, bijeengestikt uit de stuiverslorren van wat in de culturele bijlagen voor denken doorgaat, zij wordt niet geschreven met het zweet van de filoloog die op de universiteit zijn jamben heeft zitten koesteren.

Poëzie is het dag in dag uit opnieuw beminde woord. Vandaag wil het rijden vóórop een stuk geschut onder een hoed van oranje brandveren!

1914

Aantekeningen

Onder de titel Civiel schroot plaatste de 21-jarige Majakovski op 12, 13 en 14 december 1914 drie artikelen in de ‘Morgentelefoon van het tijdschrift “Braakland”’. Als ‘partisan’ van de futuristen ging hij daarin allerlei gevestigde reputaties te lijf. Er is buiten Rusland weinig aandacht besteed aan het proza van de jonge Majakovski, hoewel zijn belangstelling voor het thema taal, poëzie en oorlog van groot belang is voor zijn aanpak van het poèma Oorlog en heelal. De Eerste Wereldoorlog leidde in de Russische poëzie tot een snorkend hoera-patriottisme, waarvan menig treffend staaltje te vinden is in de collages uit de toenmalige media in Solzjenitsyns Augustus 1914 (vertaling Dik Peet).

Severjánin (1887-1941) was een van Majakovski's favoriete bêtes noires. Favoriet in twee betekenissen, want we weten van Lilja Brik dat Majakovski hem evenzeer bewonderde als verafschuwde. Hij kende 's mans werk bijna uit het hoofd. Severjánin lanceerde de term egofuturisme, een begrip dat vooral niet verward moet worden met het futurisme van M. en zijn bentgenoten. Onder het socialistisch realisme gold S. als een van de ergste decadenten, maar al zeker twintig jaar lang wordt zijn werk weer herdrukt.

Verbitski's romans... Anastasía Verbitskaja, ‘feministische’ schrijfster uit die tijd.

Balmont, Konstantin... In het begin van de eeuw zeer populair dichter, die het ik verheerlijkte en alleen al daarom de nodige invloed op Majakovski gehad heeft.

Achmatova... Majakovski had wel degelijk bewondering voor haar werk.

Mijn oom, die heel beginselvast is... Openingsregels van Poesjkins Jevgéni Onégin. Vertaling W. Jonker.

De kogel floot, de degens boorden... zie volgende aant.

Aleksandr Sergejevitsj... Poesjkin. De lezer moet destijds raar opgekeken hebben van dit ‘Aleksandr Sergejevitsj’. Het tweede citaat is nl. afkomstig uit Lermontovs gedicht Borodinó. In een na-

[p. 191]

schrift bij zijn derde Civiel schroot gaf Majakovski de volgende toelichting: ‘Vanwege de talrijke doorhalingen in mijn artikel van gisteren, Dichters op losse flodders [ontstond] de volgende betreurenswaardige ongerijmdheid: gezet werden de geschrapte vier regels van Ljermontov

De kogel fluit, enz.

Achterwege bleven vier regels van Poesjkin:

Zweed, Rus, zij steken, hakken, houwen,

Tromroffels, tandgeknars en grauwen enz.

Zonder dat het iets aan de portee van het stuk verandert is hier materiaal te over voor correspondenten die niets belangrijkers omhanden hebben.’

Ljvov... Majakovski doelt op het verblijf van Valeri Brjoesov als oorlogscorrespondent voor de ‘Russische berichten’ in Ljvov, herfst 1914, dat toen door de Russische troepen ingenomen was. (Aant. in Verz. Werken.)