De Tweede Ronde. Jaargang 10

[p. 150]

De lange mars
Göran Palm^*
(Vertaling Lisette Keustermans)

Het is niet laat op aarde, het is vroeg.
Op een morgen stelden de eersten van ons zich
boven hun viervoetige ouders
en bleven in opgerichte positie.
Het was in Afrika. Ze wuifden als palmen.
De zon stond laag. Toen begonnen ze te lopen.
Verblufte chimpansees in elke boom.
Op twee benen schreden ze het regenwoud uit.
Dat was tegennatuurlijk.
Daarom moesten ze zich een nieuwe natuur aanschaffen.
Om mens te worden zetten ze koers naar het noorden,
naar de delta's van Azië en de grotten van Europa.
Ze verloren hun pels en kregen een rechtere rug.
Niet één boom om in te bengelen in zicht!
Maar lange tijd liepen ze alleen maar rond en wiegden
als pinguins zonder kleren.
Niemand ontdekte hoe zoiets als cultuur wordt geschapen.
Nu eens werden ze gezien in Peking, dan weer in Heidelberg.

* Göran Palm (geb. 1931) is een uitgesproken vertegenwoordiger van de generatie van '68. In debat- en reportageboeken - waarvan er een paar ook in Nederland verschenen zijn - heeft hij zijn kritische houding tegenover de rijke landen, met name Zweden, uiteengezet. Zijn poëzie wordt gekenmerkt door sociaal en politiek engagement en formele eenvoud. Zijn lijvige bundel Sverige. En vintersaga (Zweden. Een winterverhaal) is een succesvolle poging om een oud genre - het middeleeuwse epische gedicht - te doen herleven.

Den långa marschen

Det är inte sent på jorden, det är tidigt.
En morgon reste sig de första av oss upp
från sina fyrbenta föräldrar
och stannade i upprätt ställning.
Det var i Afrika. De vajade som palmer.
Solen stod lågt. Sen började de gå.
Förbluffade schimpanser i varje träd.
De stegade på två ben ut ur regnskogen.
Detta var onaturligt.
De måste alltså skaffa sig en ny natur.
För att bli människor styrde de kosan norrut,
mot Asiens deltan och Europas grottor.
De miste pälsen och blev rakare i ryggen.
Inte ett enda träd att klänga i i sikte!
Men länge gick de bara runt och vaggade
som avklädda pingviner.
Ingen kom på hur detta med kulturer skapas.
Än såg man dem i Peking, än i Heidelberg.

[p. 151]

 

Ze renden totdat ze hielen kregen.

 

Maar hun brein stond stil.

 

Duizenden jaren van klauteren, jagen en hoofdbrekens,

 

toen ging hun een licht op!

 

De voorwaarden waren veranderd, zou Marx zeggen.

 

Hun voorpoten hingen niet meer; het werden armen.

 

Hun handen hingen niet meer; ze grepen

 

honderden en duizenden werktuigen vast.

 

De arbeid kon beginnen, en daarmee kwam de taal.

 

Je moet kunnen spreken om anderen te leiden.

 

Je moet kunnen spreken om het eens te worden.

 

Nu hebben we een paar duizend jaar beschaving achter ons.

 

Is dat lang?

 

Een moment in het bestaan van de aarde.

 

Nauwelijks twee procent in het bestaan van de mensheid

 

op aarde, niet meer.

 

Ons moeizame beschavingswerk tot nu toe,

 

haastwerk van jonge gorilla's.

 

Wanneer werd de ploeg uitgevonden, het wiel, het schrift? Onlangs.

 

Wanneer zetten honderdduizend slaven hun leven op het spel

 

voor een piramide van Farao? Twee jaar geleden.

 

Toch lijkt het of zoiets als cultuur onze soort in het bloed zit,

 

want telkens als een cultuur ten onder gaat

 

en een andere wordt geboren,

 

worden klaagliederen aangeheven over de ondergang van de mensheid.

 

De hele aarde zou verduisteren.

 

Maar Angkor, Rome, Constantinopel, de Nieuwe Wereld

 

zijn aan dezelfde wetten onderworpen als schepsels en etmalen:

 

ze worden geboren en sterven.

[Zweeds]

De sprang tills de fick hälar.
Men hjärnan stilla stod.
Tusentals år av klättring, jakt och huvudbry,
sen gick det upp ett ljus!
Betingelserna hade ändrats, skulle Marx ha sagt.
Frambenen hängde inte längre; de blev armar.
Händerna hängde inte längre; de grep tag
i hundra och i tusen verktyg.
Arbetet kunde börja, och med det kom språket.
Man måste kunna tala för att dirigera andra.
Man måste kunna tala för att komma överens.
Nu har vi några tusen år av odling bakom oss.
Är det lång tid?
Ett ögonblick i jordens tillvaro.
Knappt två procent av mänsklighetens tillvaro
på jorden, inte mer.
Vårt mödosamma civilisationsarbete hittills,
ett hastverk av gorillors ungar.
När uppfanns plogen, hjulet, skriften? Nyligen.
När satte hundra tusen trälar sina liv på spel
för att ge Farao en pyramid? I förfjol.
Ändå tycks detta med kultur ha gått vår art i blodet,
för varje gång som en kultur går under
och en annan föds
sjungs klagosånger över mänsklighetens undergång.
Det skulle skymma över hela jorden.
Men Angkor, Rom, Konstantinopel, Nya världen
är underställda samma lag som varelser och dygn:
de föds och dör.

[p. 152]

 

Uit het gezichtspunt van de soort is de doodsstrijd van volkeren en rijken

 

slechts zoiets als barensweeën, puberteitscrisis.

 

Het wordt alleen maar licht op een andere plaats, naast het donker.

 

Uit agressie werd eens de liefdesband geboren.

 

Wanneer werden de Mongolen verdreven? Vorig jaar.

 

Wanneer kreeg Europa de smaak te pakken voor kolonies? Vorige lente.

 

Het was toen de inwoners talrijker werden dan de waren.

 

Groeipijn zonder weerga kwelt de cultuurmens.

 

Wanneer werd de stoommachine uitgevonden? Een week geleden.

 

Toen kwam de vrije blanke ondernemingsgeest

 

en veranderde de mens zelf in handelswaar.

 

Op lichaam en ziel werden prijskaartjes bevestigd.

 

Wanneer werd de laatste der Mohikanen begraven? Vorige zaterdag.

 

Wanneer werd de eerste staalmagnaat gekerstend? Dezelfde dag.

 

Twee klassen werden geboren, met een afgrond tussen hen in.

 

Van toen af hebben de geestelijken en de machtigen alles gedaan

 

om die afgrond met wetten en gebeden te verbergen.

 

Het schuimplastic van de welstand is het laatste.

 

Grondstoffen worden opgepompt uit woestijnen van Arabieren.

 

En de catastrofe?

 

Natuurlijk is die altijd mogelijk,

 

net als de dood voor schoolkinderen op een bromfiets.

 

Er kunnen rattenjaren en sprinkhanenjaren komen binnenkort,

 

na een reeks van wilde mensenjaren. En dan?

 

Dat de soort bedreigd wordt, maakt het niet laat op aarde.

[Zweeds]

Ur artens synpunkt är folks och rikens dödskamp
idel födslovåndor, pubertetskriser.
Det ljusnar bant på ett annat ställe, bredvid mörkret.
Ur aggressionen föddes en gång kärleksbandet.
När slogs mongolerna tillbaka? Förra året.
När fick Europa smak för kolonier? I våras.
Det var när innevånarna blev fler är varorna.
En växtvärk utan like pinar odlingsmänniskan.
När uppfanns ångmaskinen? För en vecka sedan.
Då kom den fria vita företagsamheten
och gjorde även innevånarna till varor.
På kropp och själ blev prislapp satt.
När jordades den siste mohikanen? I lördags.
När kristnades den förste stålmagnaten? Samma dag.
Två klasser föddes, och en avgrund mellan dem.
Sen dess har prästerna och makten gjort allt
för att med lag och böner dölja denna avgrund.
Välståndets skumplast är det sista.
Råvaran pumpas upp i öknen av araber.
Och katastrofen?
Naturligtvis kan katastrofen alltid komma,
precis som döden för ett skolbarn på moped.
Det kan bli råttår eller gräshoppsår härnäst,
efter en följd av vilda människoår. Än sen?
Att arten hotas gör det inte sent på jorden.

[p. 153]

 

Zeg liever dat het nog zo vroeg is

 

dat heel de mensheid aldoor bedreigd wordt.

 

Wanneer werd het socialisme geboren? Deze ochtend.

 

De volkeren in het noorden en het westen werden erdoor overrompeld.

 

Twee wereldoorlogen hielden ze zich in horizontale positie

 

Naar de loopgraven wordt altijd het gewone volk gestuurd.

 

 

 

Maar in het oosten en het zuiden

 

werden volkeren tot leven gebracht door diezelfde oorlogen.

 

Göring en Mau Tse-Toeng zijn jaargenoten.

 

Luthuli, de vrijheidsstrijder, overleed hetzelfde jaar als Krupp.

 

Wanneer werd de hele aarde gehuld in één en dezelfde stank

 

van dieselolie, verbrande napalm en coca cola?

 

Deze voormiddag,

 

toen de nood in de wereld computergestuurd werd vanuit het Witte Huis.

 

Sindsdien heeft de hoop sommigen verlaten

 

om anderen te volgen, vele anderen,

 

komend uit de oerwouden, mijnschachten, fabrieken, universiteiten.

 

Wanneer stroomde rood Russisch bloed weg in Azië?

 

Wanneer drong de nood door in Zuid-Amerika, in Afrika, in het Verre Oosten?

 

Omstreeks het middaguur vandaag.

 

Omstreeks het middaguur vandaag werd besloten dat robots

 

het intellectuele deel van het werk van de volksvertegenwoordigers zullen overnemen.

[Zweeds]

Säg hellre att det är så tidigt
att hela mänskligheten alltjämt hotas.
När föddes socialismen? I morse.
Folken i norr och väster togs på sängen av den.
Två världskrig höll dem kvar i vågrät ställning.
Till skyttegravar skickas alltid allmoge.

Men i öster och i söder,
där väcktes folk till liv av samma världskrig.
Göring och Mao Tse-tung är årskamrater.
Luthuli, frihetskämpen, avled samma år som Krupp.
När sveptes hela jorden in i en och samma stank
av dieselolja, bränd napalm och Coca Cola?
I förmiddags,
då världsnöden blev datastyrd från Vita huset.
Sen dess har hoppet lämnat några
för att följa andra, många andra,
ut ur djungler, schakt, fabriker, universitet.
När rann det röda ryska blodet ner i Asien?
När trängdes nöden ner i Sydamerika, i Afrika, i Orienten?
Vid middagstid i dag.
Vid middagstid i dag beslöts att robotar
ska överta de folkligt valdas tankeverksamhet.

[p. 154]

 

Wanneer viel de eerste asgrijze sneeuw?

 

Wanneer was het dat Lumumba, Malcolm X en Che in opstand kwamen en vielen?

 

Het gebeurde zoëven.

 

Nu leren ook de slaven op te staan.

 

Hun handen hangen niet meer; ze grijpen

 

duizenden en miljoenen andere handen.

 

De lange mars gaat nog eens naar het noorden.

 

Een ogenblik maar of duizend jaar.

[Zweeds]

När föll den första askgrå snön?
När reste sig och föll Lumumba, Malcolm X och Che?
Det skedde nyss.
Nu lär sig också slavarna att stiga upp.
Händerna hänger inte längre; de tar tag
i tusen och i miljoner andra händer.
Den långa marschen går mot norr på nytt.
Under ett ögonblick eller i tusen år.