De Tweede Ronde. Jaargang 7

[p. 114]

De olifant
Mercè Rodoreda
(Vertaling Elly de Vries-Bovée)

Komt u toch wat dichterbij! Komt u toch hier zitten, onder mijn paraplu... Ik heb u toch al eens vaker gezien, voor de kooi met de zeearend en, als ik daar langs kwam?... De zeearend is een vogelsoort waar ik niet van houd. Er zijn dieren die heel vreemde dingen doen. Ik weet wel dat het voor een vogel die zich met slangen voedt heel natuurlijk is een slang eerst een paar maal in de lucht te gooien en hem daarna dood te trappen. Maar ik houd bijvoorbeeld meer van de kameleon: één slag met zijn tong en ora pro nobis... Deze zachte regen maakt me helemaal vredig van binnen. Gisteravond, voor ik naar bed ging, heb ik mijn hoofd nog even uit het raam gestoken. Ik zag een heel klein wolkje in het westen en ik dacht dat we vandaag wel regen zouden krijgen, en u ziet het! U zult het niet geloven maar hier houd ik van. Vooral als het zondag is: dat grauwige licht waarbij je liever in je bed zou blijven luieren, de bladeren wegen dubbel zo zwaar, en dan die paraplu's, dat zijn geraffineerde dingen. Het zou helemaal perfect zijn als die ellende met die baleinen niet bestond. Bent u nooit bang geweest zo'n baleinpunt van een paraplu in uw oog te krijgen? Het is misschien nog nooit iemand overkomen, maar die angst heb ik nu eenmaal. U hoeft me niets te vertellen! Steeds weer denk ik dat er, als ik precies op de bewuste hoogte ben, maar een kleine zwenking van de paraplu voor nodig is om de baleinpunt in mijn oog te krijgen... Kijkt u eens aan... daar is hij! Als ik hem zo uit zijn nachtverblijf zie komen en zo onverstoorbaar op ons toe zie lopen... Ziet u hoe hij zijn slurf opstrekt! Hij is nog maar net opgestaan en heeft het stro nog op zijn rug. Hij ademt de lucht in die gezuiverd is door de regen en al lopend begroet hij ons... Weet u wie de orde van de olifant opgericht heeft? Knut iv, de koning van Denemarken, in de twaalfde eeuw. Ziet u dat? Hij kijkt naar u een beetje vanuit zijn ooghoeken, omdat hij u vast niet zo goed kent als mij; hij bestudeert u, kun je wel zeggen. Als u niet naast mij had gezeten, dan had hij al bij het hek gestaan en dan stond hij al met uitgestrekte slurf om koekjes te bedelen...

[p. 115]

Dus zoals ik al zei: Knut iv van Denemarken. Is dat niet merkwaardig? Christiaan v reorganiseerde de orde in het jaar 1693: ik weet het uit mijn hoofd. En naar men zegt werd ze opnieuw gewijzigd in het jaar..., wacht... het zit in mijn hoofd, als in kleine schuiflaadjes: ik moet alleen af en toe een poosje aan zo'n laadje rukken voordat het open wil..., het jaar 1808. Voor getallen heb ik een heel sterk geheugen, 1808. Wie weet waar u en ik toen waren... Nou, zitten we hier dan niet prima op deze bank, onder het getik van de regen op het strakgespannen doek?... Er komen op regenachtige dagen maar weinig mensen. Dan blijven ze binnen. Vooral zondagsochtends. Vindt u het niet heerlijk die geur van schoongewassen bladeren en opgefriste aarde op te snuiven en deze goeie lobbes voor ons te zien? Werkelijk, alles wat met olifanten te maken heeft interesseert me. Ziet u, op het ordeteken staat een olifant afgebeeld die een toren draagt en die toren wordt vastgehouden met een blauw koord dat onder de buik van de olifant doorgaat. Leuk hè? De lieden aan wie de koning het ereteken toekende, droegen witsatijnen broeken, een karmozijnrode fluwelen sleepmantel en een baret met veren. Die liepen er fraai uitgedost bij, vindt u ook niet? Stil, stil... doet u maar net of u niet naar hem kijkt, we moeten hem niet laten schrikken... Ziet u hoe hij dichterbij komt... Als we nu gewoon doorgaan met praten net alsof er niets aan de hand is, dan zal hij zo meteen zijn slurf op de balustrade leggen... Chu-Yu-Hua, de koning van Siam, stichtte in het jaar 1890 de orde van de olifant: een medaille aan een rood lint, met een groene rand eromheen. De twee kleuren zijn van elkaar gescheiden door twee fijne streepjes, een blauw streepje en een geel streepje... Nu staat hij met zijn rug naar ons toe... Wilt u eens zien hoe ik hem in een ommezien weer omgedraaid krijg? Hij hoeft alleen maar het geritsel van het papieren zakje te horen. Ziet u maar eens hoe hij zijn oren beweegt en zich van den domme houdt. De schurk! Van dit weer wordt hij nerveus. Het regent niet en de zon schijnt niet, het miezert maar zo'n beetje. Als de zon schijnt, dan doet hij nooit zo..., dan legt hij zijn slurf kordaat op de balustrade zo gauw hij maar papier hoort ritselen..., vooruit, laten we iets anders proberen: muisje, wil je een koekje? Ik noem hem muisje omdat hij de kleur van een muis heeft. Ik weet voor de duivel niet waarom hij zo'n gerimpelde huid heeft. Wilt u alstublieft mijn paraplu even vasthouden? Pak maar aan, kleintje, pak maar. Hij is nog nooit zo lusteloos geweest als vandaag. Mis-

[p. 116]

schien mag hij u niet. Of misschien is hij niet in orde. 's Middags is het park altijd vol met kinderen die hem met stukken brood volstoppen, die hij alleen maar uit beleefdheid opeet natuurlijk. Maar hij zal het wel beu worden daar zo maar te staan met hangende kop en zijn slurf tussen zijn slagtanden. Het is alleen maar een kwestie van geduld. Terwijl hij de beledigde speelt zal ik u voorlezen wat er in de Fabra staat. Ik heb het overgeschreven op dit blaadje dat ik altijd in mijn portefeuille heb zitten. Het begint met ‘Olifant’ en daarachter staat het geslacht: mannelijk. Er staat dat het een zoogdier is behorend tot de orde van de proboscidea, de slurfdragers en dat hij de grootste is van alle op land levende dieren, dikhuidig..., dat wisten we al..., onbehaard, de neus verlengd tot de vorm van een grijpslurf..., vindt u dat geen mooi woord?..., grijpslurf..., en twee zeer lange hoektanden, de slagtanden, die het grootste aandeel leveren voor de ivoorhandel. De twee gekromde vormen!... Men onderscheidt twee soorten: de Indische en de Afrikaanse olifant... In India worden ze beschilderd. Hebt u dat nooit gezien op de televisie? Ze worden beschilderd met rode bladeren,... goudomrand, ook groene en blauwe bladeren, en dan worden ze meegevoerd naar het feest... Je staat versteld van de kracht die een olifant heeft. Met hun slurf maaien ze zo een heel bos neer. Enfin..., heeft hij zich nog steeds niet bewogen? Ik weet het al: hij is bang voor de paraplu. Laten we hem dichtdoen: het regent maar zo weinig dat het niet de moeite loont hem op te houden. Nu blijven we hem een poosje stil zitten observeren. Wat zei u? Ziet u nu hoe zijn slurf heen en weer danst en hoe hij lacht, omdat we hem begrepen hebben... En kijkt u nu toch hoe hij zijn slurf tegen zijn voorhoofd legt. Muisje! Snel, houdt u het zakje vast. Pak maar aan, beste jongen... Hebt u gezien hoe keurig hij het koekje pakte en het in zijn mond stak. Ik zeg het steeds weer: de dieren hoeven wij niets te leren. Zij zijn het die... Kom jongen, nog een koekje! Vooruit, mijnheer de olifant, zoals Mariona altijd zei, aan uw ontbijt! Dat was mijn kleine meisje. Ze kwam als een geschenk uit de hemel toen wij al wat ouder waren, en mijn vrouw is in de bevalling gebleven... Elke zondag gingen we naar de olifant kijken... Moet u nou eens zien hoe hij zich te goed doet... Ik neem geen suiker in mijn koffie om hem koekjes te kunnen brengen. Maar wacht, wacht, u hebt nog niet alles gezien. Wanneer hij hoort dat ik het zakje opvouw en ziet dat ik het in de papierbak gooi - wat betekent dat het afgelopen is met koekjes

[p. 117]

eten -, dan buigt hij door zijn knieën en maakt een buiging voor me. Geeft u me het zakje maar: dan zult u het zien. Ziet u het? Ik hoef het hem alleen maar te laten zien. Ik hou hem nog even aan het lijntje... Als u eens gezien had wat een plezier Mariona had met die olifant. Toen ik haar dat allemaal vertelde van die heren in satijnen broeken en rode mantels en van die olifant met de toren op zijn rug zaten we hier precies zoals u en ik nu... Ogen dat ze opzette!... En de hele weg naar huis terug liep ze heel braaf naast me: je kon merken dat ze over alles wat ik haar verteld had liep na te denken, en toen greep ze mijn hand vast en kneep er hard in... Een jaar voordat ze stierf werd ze steeds ondeugender... Ze pakte mijn schoenlepel weg die altijd in mijn nachtkastje lag en stopte hem in de zak van mijn colbert. Ik weet niet hoe ze het klaarspeelde dat ik er niets van merkte. Ik zei er niets van. Telkens als ik de schoenlepel in mijn jaszak vond, legde ik hem stilletjes terug in de lade van het nachtkastje... Arme kleine meid! Soms denk ik dat ik niet genoeg van haar hield. Mijn vrienden zeiden het immers ook al: een man is niet geschikt om een meisje groot te brengen. Toen ze al gestorven was, las ik ergens dat volwassenen kinderen niet begrijpen, omdat kinderen nog steeds de hemel in zich meedragen die wij in hen legden toen we ze maakten en die wij ons niet meer herinneren. Misschien had ze liever gehad dat ik tegen haar zei: ‘Alweer de schoenlepel’, op quasi boze toon om haar aan het lachen te maken. Maar ik dacht dat het beter was niets te zeggen, dat het gewoon maar een spelletje was. De eerste keer dat ik haar vroeg de olifant een koekje te geven, deed ze het, pardon, in haar broek van angst. Maar toen ze zag hoe dat muisje het koekje van haar aanpakte, net zoals u het zelf gezien hebt, met die vleestang, zo keurig... toen begon ze te lachen en te springen van plezier. Ze was mijn lieveling. Ziet u nu toch, er is nog maar één koekje over... En ik maar denken dat hij ziek was. Voor hem zijn die koekjes waarschijnlijk minder dan een suikerklontje, denkt u niet? Een olifant kan heel wat op. Vooruit mijn jongen, daar komt de laatste! En nu komt het mooiste, let op, ziet u het? Ik verfrommel het zakje, langzaam, ik strek rustig mijn arm uit, heel rustig... kijk, kijk hoe hij mijn arm volgt met zijn blik... en, plof, gooi ik het zakje weg. En daar hebben we de reverence al. Hoe fijngevoelig toch! Ik weet niet of het u ooit opgevallen is hoe sierlijk die beeldjes zijn die van de slagtanden van een olifant gemaakt worden... En nu moet ik op huis aan om mijn mid-

[p. 118]

dageten te gaan klaarmaken. Ik zie dat het al begint op te klaren en als de zon te voorschijn komt, zal het hier in een oogwenk vol zijn. Vooruit, laten we gaan. Als u nog naar de kooi met de zeearenden wilt, loop ik een eindje met u mee: ik kom er toch langs.