De Tweede Ronde. Jaargang 6

[p. 200]

Twee uur in het reservoir
Iosif Brodski
(Vertaling Werkgroep
Slavistiek Leiden)^*

'k Verveel me, Satan...
A.S. Poesjkin

* De werkgroep Slavistiek Leiden bestaat uit Margriet Berg, Yolanda Bloemen, Karin Heller, Sjifra Herschberg, Nettie Janssen, José van Leeuwen, Theo Maarten van Lint, Anne Pries, Karel van het Reve, Peter Wezel, Marja Wiebes.

1

Ik ben antifascist en antifaust.
Ik lieb das Leben en aanbid de chaos.
Ik ben van zins, Genossen Offizieren,
die Zeit zum Faust een beetje te spazieren.

Два часа в резервуаре

Мие скушно, бес... А.С. Пушкин.

I

Я есть антифашист и антифауст.
Их либе жизнь и обожаю хаос.
Их бин хотеть, геноссе официрен,
дем цайт цум Фауст коротко шпацирен.

2

Niet zwichtend voor de Poolse agitatie,
treurend in Krakau om de Duitse natie,
zocht hij bij filosofen compensatie
en twijfelde aan eigen reputatie.
Hij stortte zich galant in menig waagstuk.
Uit hoofde van het sexuele vraagstuk
sloeg hij aan Wijn en Trijn een fors bedrag stuk.

Het kaartspel was en bleef zijn catechese.
Hij werd een overtuigd cartesianist.
Toen dook hij in de put, niet van Artese,
maar van het Ik. De militaire list,
waarin een Clausewitz zich nooit vergist,
ontbrak hem, dat begrijpt u wel, volkomen.
Zijn vader immers was een ebenist.

II

Не подчиняясь польской пропаганде,
он в Кракове грустил о Фатерланде,
мечтал о философском диаманте
и сомневался в собственном таланте.
Он поднимал платочки женщин с пола.
Он горячился по вопросам пола.
Играл в команде факультета в поло.

Он изучал картежный катехизис
и познавал картезианства сладость.
Потом полез в артезнанский кладезь
эгоцентризма. Боевая хитрость,
которой отличался Клаузевиц,
была ему, должно быть, незнакома,
поскольку фатер был краснодеревец.

[Nederlands]

[p. 201]

 

Zum Beispiel heersten overal glaukomen,

 

pest, cholera, de tyfus en de tering.

 

Hij had een zwarte sigarettennering.

 

Hij was verzot op sfinxen en centauren,

 

werd toegelaten tot de baccalauren.

 

Als licentiaat verwierf hij vele lauw'ren,

 

doceerde galmend: ‘Darwin... dinosauren...’

 

 

 

Nooit vraagt de Duitse mens: ‘Wozu? Warum?’

 

Op cogito volgt altijd: ergo sum.

 

Germania natuurlijk über alles

 

(onder de klanken van een Weense wals).

 

Vaarwel dus, Krakau. Hij vertrok geen spier.

 

De Heimat bood hem leven en vertier,

 

een leerstoel en een eerlijke pint bier.

[Russisch]

Цумбайшпиль, бушевала глаукома,
чума, холера унд туберкулёзен.
Он защищался шварце папиросен.
Его влекли цыгане или мавры.
Потом он был помазан в бакалавры.
Потом снискал лиценциата лавры
и пел студентам: ‘Кембрий... динозавры...’

Немецкий человек, немецкий ум.
Тем более, когито эрго сум.
Германия, конечно, юбер аллес.
(В ушах звучит знакомый венский вальс.)
Он с Краковым простился без надрыва
и покатил на дрожках тороплнво
за кафедрой и честной кружкой пива.

3

Een bleke maan, door wolken overtogen.
Een bleke man met toegeknepen ogen,
over een dikke foliant gebogen,
met rekenwerk van Moorse astrologen,
klemt in zijn hand een Cordobaanse griffel.
En in een hoek wipt speels met zijn pantoffel
de Palestijnse voorman Mef-Ibn-Stoffel.

Kaarslicht. Er knaagt een muis aan het buffet.
‘Herr Doktor, schlafen!’ - ‘Ja, ins Bett, ins Bett...’
Twee zwarte snuiten mompelen ‘miauw’.
Naar binnen komt geruisloos jiddisch Frau.
Zij brengt een omelet met sissend spek.
Hij adresseert met forse pennestreken:
‘Gott strafe England. London. Francis Bacon.’

Er is een tijd van rijkdom en gebrek.
Er is een tijd van slapen en van eten,
van feestkledij, van drank en jubelkreten.

III

Сверкает в тучах месяц-молодчина.
Огромный фолиант. Над ним - мужчина.
Чернеет меж густых бровей морщина.
В глазах - арабских кружев чертовщина.
В руке дрожит кордовский черный грифель.
В углу - его рассматривает в профиль
арабский представитель Меф-ибн-Стофель.

Пылают свечи. Мышь скребет под шкафом.
‘Герр доктор, полночь’. ‘Яволь, шлафен, шлафеи...’
Две черных пасти произносят: ‘мяу’.
Неслышно с кухни входит идиш фрау.
В руках ее шипит омлет со шпеком.
Герр доктор чертит адрес на конверте:
‘Готт штрафе Ингланд, Лондон, Франсис Бэкон’.

Приходят и уходят мысли, черти.
Приходят и уходят гости, годы...
Потом не вспомнить платья, слов, погоды.

[Nederlands]

[p. 202]

 

Hij was die dingen later weer vergeten.

 

Hij sprak Arabisch, maar geen woord sanskriet.

 

Toen overviel hem aan het eind van 't lied

 

opeens een kleine Fräulein Marguérite.

 

 

 

Hij heeft toen snel Cairo aangeschreven,

 

dat hij zijn ziel aan Mefistoof wou geven.

 

Die kwam meteen. De dokter, fris geschoren,

 

keek in de spiegel, voelde zich herboren,

 

kocht een boeket en klopte unverfroren

 

bij Greetje aan. En volgens de traditie

 

riep zij: ‘Herein!’ Und veni, vidi, vici.

[Russisch]

Так проходили годы шито-крыто.
Он знал арабский, но не зиал санскрнта.
И с опозданьем, гей, была открыта
им айне кляйне фройляйн Маргарита.

Тогда он написал в Каир депешу,
в которой отказал он черту душу.
Приехал Меф, н он переоделся.
Он в зеркало взглянул и убедился,
что навсегда теперь переродился.
Он взял букет и в будуар девицы
отправился. Унд вени, види, вици.

4

Ich liebe Ordnung und accuratesse,
en mede ter vermijding van excessen
nam hij een bloemenmeisje tot maîtresse.
Jawohl, das ist das ganze Eieressen.
Maar dit accoordje macht der grosse Minus.
Die deutsche Sprache macht der grosse Sinus.
Hij slikte elke morgen vitamines.

Men kan van mensen niet te veel verwachten.
‘O ogenblik, verwijl, ge zijt zo prachtig.’
De duivel is die frase steeds indachtig,
en ligt voortdurend waakzaam op de loer.
Alleen de mens is, zeer geleerde heren,
geneigd om altijd leugens te beweren,
en laat gevoelens door het lot versjteren.
Maar net als Goethe doet hem dat geen moer.

Als grosser Dichter Goethe zich vergiste,
waardoor hij bijna zijn verbinding miste,
en Thomas Mann zijn Unterschrift verkwistte,
en cher Gounod venoot van zijn soliste,
dan is ons weerwoord: ‘l'art pour l'art pour l'art’.
Liever Gods toorn dan afgaan in Carré.
Het gaat niet om het hoe, maar om het waar.

IV

Их либе ясность. Я. Их либе точиость.
Их бин просить не видеть здесь порочность.
Ви намекайт, что он любил цветочниц?
Их понимайт, что дас ист ганце срочность.
Но эта сделка махт дер гроссе минус.
Ди тойчио шпрахе, махт дер гроссе синус:
душа и сердце найн гехапт на вынос.

От человека, аллес, ждать напрасно:
‘остановись, мгновенье, ты прекрасно’.
Меж нами дьявол бродит ежечасно
и поминутно этой фразы ждет.
Однако, человек, майн лнбе геррен,
настолько в сильных чувствах неуверен,
что поминутно лжет, как сивый мернн,
но, словно Гёте, маху не дает.

Унд гроссер лнхтер Гёте дал опнску,
чем весь сюжет подверг а ганце риску.
И Томас Манн сгубил свою подписку,
а шер Гуно смутил свою артистку.
Искусство есть искусство есть искусство...
Но лучше петь в раю, чем врать в концерте.
Ди Кунст гехапт потребность в правде чувства.

[Nederlands]

[p. 203]

 

Dat hij ooit sterven moest, daar zat hij mee,

 

al kende hij het duivels abc.

 

Hij wist van Ibn-Sin en van Galeen,

 

kon water halen uit het zere been.

 

Hij wist de leeftijd van een boom meteen.

 

Hij zag de baan van iedere planeet.

 

 

 

Maar Doktor Faustus had van God geen weet.

[Russisch]

В конце концов, он мог бояться смертн.
Он точно знал, откуда взялись чертн.
Он съел дер дог в Ибн-Снне и в Галене.
Он мог дас вассер осушить в колене.
И возраст мог он указать в полене.
Он знал, куда уходят звезд дороги.

Но доктор Фауст нихц не знал о Боге.

5

Er is mystiek, geloof, afgoderij.
Er is verschil. Toch lijkt het op elkander.
Het vlees verlost de een en schaadt de ander.
Ongeloof is blind en vaker zwijnerij.

God kijkt omlaag. Wij kijken naar omhoog.
God maakt zich groter en de mens verkleint zich.
Elk heeft zijn eigen voordeel op het oog.
Gods eind is machtig. 's Mensen macht is eindig.

De mens, zoals gezegd, heeft zijn plafond,
dat ieder ogenblik omlaag kan storten.
Een vleier vindt haast altijd een pardon.
Het leven is er om de tijd te korten.

Zo was Herr Doktor Faust. En met hem velen:
Marlow en Goethe, Thomas Mann... een massa
van God verlaten intellectuelen, -
helaas ook lezers van verkeerde klasse.

Retorten, hersenschimmen, helse steen:
één vloedgolf - Donnerwetter! - wist hun sporen.
God geve dat ze op de vraag: ‘waarheen?’
de roepstem van de muzen kunnen horen.

De echte mof weet zelf der Weg zurück,
en werkt zichzelf niet verder in de nesten.
Hij haalt een blaffer uit zijn warme broek
en wie het laatste blaft, die blaft het beste.

V

Есть мистнка. Есть вера. Есть Господь.
Есть разница меж них. И есть единство.
Одним вредит, другнх спасает плоть.
Неверье - слепота. А чаще - свинство.

Бог смотрнт вниз. А люди смотрят взерх
Однако, интерес у всех различен.
Бог органичен. Да. А человек?
А человек, должно быть, ограничен.

У человека есть свой потолок,
держащнйся вообще не слишком твердо.
Но в сердце льстец отыщет уголок,
и жизнь уже видна не дальше черта.

Таков был доктор Фауст. Таковы
Марло и Гёте, Томас Мани и масса
певцов, интеллнгентов унд, увы,
чнтателей в среде другого класса.

Однн поток сметает их следы,
их колбы - дониерветтер! - мыслн, узы...
И дай им Бог успеть спросить: ‘куды?!’
И услыхать, что вслед нм крикнут Музы.

А честный немец сам дер вег цурюк,
не станет ждать, когда его попросят.
Он вальтер достает из теплых брюк
и навсегда уходит в вальтер-клозет.

[p. 204]

6

Vertel mij, Fräulein, was ist das Incubus?
Incubus das ist eine kleine Globus.
Auch grosser Dichter Goethe wist een rebus!
De kraanvogel van Ibicus vloog rond
en smeedde ondertussen snode plannen
om ons uit Weimars nevels te verbannen.
Hier helpen ons geen honderd Eckermannen.
Nu zitten wij, matrozen, aan de grond.

Er zijn waarachtig geestelijke taken.
Een mysticus vermijdt aan dit soort zaken
zijn fijnbesnaarde handen vuil te maken,
want het plafond is omgekeerd parket.
Wie O.L. Vrouw ziet rijden op een fietsje,
heeft in zijn achterhoofd een idee fixje
en trekt bij elke tombola een Nietzsche.
Ich liebe Frühstück, geserveerd op bed.

Alweer September. Weemoed. Volle maan.
Een grijze kobold kijkt mij spinnend aan,
en naast mijn bed heb ik een windbuks staan.
Nu nog een Schnaps... dat is dan abgemacht!
Jawohl. September. Slecht voor het karakter.
Ginds op het veld staat reutelend een tractor.
Es lebe hoch de ‘Volkse Beo Bachter’.
Gut Nacht, mein liebe Herren. Ja, gut nacht.

(1965)

VI

Фройляйн, скажите, вас ист дас ‘инкубус’?
Инкубус дас ист айне кляйне глобус.
Нох гроссер дихтер Гёте задал ребус!
Унд ивиковы злые журавли,
из веймарского выпорхнув тумана,
ключ выхватили прямо из кармана.
И не спасла нас зоркость Эккермана.
И мы теперь, матрозен, на мели.

Есть истинно духовные задачи.
А мистика есть признак неудачи
в попытке с ними справиться. Иначе
их бин не стоит это толковать.
Цумбайшпнль, потолок - преддверье крыши.
Поэмой больше, человеком-ницше.
Я вспоминаю Богоматерь в нише,
обильный фриштик, поданный в кровать.
Опять Зөптембөр. Скука. Полнолунье.
В ногах мурлычит серая колдунья.
А под подушку положил колун я...
Сейчас бы шнапсу... это... апгемахт!
Яволь. Зептембер. Портится характер.
Буксует в поле тарахтящий трактор.
Их либе жизнь и ‘Фелькиш Беобахтер’.
Гут нахт, майн либе геррен. Я, гут нахт.

1965