De Tsjerne. Jaargang 20

[p. 407]

Oene Spoelstra:
As in roas yn 'e nacht

Ik slach de eagen iepen en sjoch om my hinne. It tsjuster fan 'e nacht leit noch like tichteby as justerjoun. Gjin skaden op 'e muorre allyk as moarns, hwannear't de sinne skynt. Ik draei my om. Der prate guon yn 'e keamer. Even harkje, dan yn 'e klean. It is safier. Nou moat ik der hinne. It hert slacht my yn 'e kiel. Frjemd. As it jouns tsjuster wurdt en de klok krûpt nei sawnen, bigjint it my to jeijen. Daelk, tink ik dan. Daelk wer. Troch it tsjuster. Hoe sil er lykje?

‘Wolst der ek by wêze, hwannear't it safier is?’ frege hja justerjoun op wei werom,

‘Né,’ sei ik.

‘Doarst net?’

‘Ik wit net. Liket it ek raer?’

‘Né,’ skodholle hja, ‘it liket net raer. Mar ast leaver net wolst.’

De fiters kin ik net in knoop yn krije. Mar it jaget my net. As ik troch de keamersdoar bin, stekke hja de hân út en ik siz: ‘Tanke.’ Dan nochris: ‘Tanke.’

Moat ik ek hwat sizze? Optochte wurden, dy't moai yn har earen klinke. Prate as in dûmny, dy't net wit hwer't er it oer hat. Hja swije. De keamer wurdt great fan 'e leechte yn my. Myn hannen haw ik gjin gefoel yn.

‘Hoe let is it?’

Hja sjogge inoarren oan en rinne nei de doar.

‘Sille wy mar?’

‘Ja. Hawwe jim ek in muntsje? Hoe let is it?’

‘Krekt twa ûre. Sille wy dan mar?’

De doar dogge hja foar my iepen. It muntsje knapt as in skot troch de stilte. De trep kreaket. Op 'e strjitte leit de smoarge wite snie.

‘Hawwe mem en muoike der by west?’

Hja skouwe njonken my, elk oan in kant.

‘Ja. It is goed gien. Hy hat net mear binaud west.’

De strjitten binne like smoarch as middeis twa ûre, as wy der hinne geane. As wy der fiif ûre weikomme, sjoch ik it net mear. Dan seit mem: ‘Hwat tinkt dy?’

De ruten fan myn eagen djip yn my, sjogge allinne mar hwat ik tink. De stap wurdt hastiger as ik siz: ‘Ik wit it net. It wurdt net better, nou?’

[p. 408]

‘Né, it wurdt net better.’ It hurde rinnen giet har oer de meuch.

‘It wurdt net better, himet hja suver, ‘soe it wol klear komme?’

Dan binne wy by de doar fan muoike. Al fjirtjin dagen wenje wy by har. Mem deis. Yn it greate bêd fan omke en muoike. Om to bikommen fan 'e nacht. Hja kriget dan in piltsje fan omke. In lyts giel piltsje.

‘Dêr kinst lekker fan sliepe,’ sei er, doe't er my okkerjouns ek ien joech.

‘Is omke út it fabryk kommen?’ freegje ik. ‘Koe dat wol?’

‘Se hawwe my skille.’

Hy sei net folle. Faeks fynt er it kâld. Of spitich dat se him skille hawwe. Okkerdeis sei er oars: ‘Jim roppe my mar, as jim my nedich hawwe.’

‘Is omke der fuort hinnegien? Liket it ek raer, omke?’

‘Wês mar net bang, jonge.’

Ik bin net bang. It fielt my noflik yn 'e holle. It rinnen giet lichter as oars. Myn holle sûzet net.

De earste jouns tocht ik: Myn holle barst. It bloed kin my wol ta de earen útkomme.

‘Hoe stiet it?’ frege ik. Doe nei de kraen om in heal glêsfol wetter. Yn ienkear geat ik it leech. Heit seach my oan. Syn smelle hannen glieden oer it wite tek.

‘Hoe is 't mei dy?’

‘Goed. Heit hat hjir mar in moai keammerke allinne.’

It slankje yn 'e noas sûzele. Oan 'e oare kant it bêd siet mem. De âlde brune mantel stie suver moai by it gielbrune fel fan heite hân. Hja hâldde him stiif beet, wylst ik it forhael die oer de nije learaer.

‘Hy fortelt mopkes, heit. Nou't heit hjir is, kin ik wol ien fortelle. Der wie in frou, dy soe gau in pop krije. It wie sinteklaeswike en doe songen de skoaljonges fan ús Mulo by har foar de doar. Moat heit ris riede hwat se songen? Ga niet alleen door het leven. Die last is u to zwaar.’

Mem seach heit oan. Hja seine neat.

‘Hat er ek noch hwat sein, omke?’

‘Ik leau it net, jonge. Moatst de kraech mar omheech dwaen, it is kâld. Net drok nou, hen?’

‘Ja, omke. Moatte wy der nou lang bliuwe?’

Ik kin net forstean hwat er seit. Wy binne by de dyk. Hy stapt oer in plasse.

‘Pas op,’ seit er. Auto's binne der net iens. Ik kin it gnizen

[p. 409]

hast net litte. Heit soe wol sizze: ‘It is omke Jehannes wer. Altyd foarsichtich en as der in auto oankomt, rint er der ûnder.’

Hoe soe er nou wêze? Faeks swarter en meagerder.

‘Hwat liket it tún nachts donker, net omke. It hek is folle heger as oars. De beammen lykje wol dea.’

O God, dit is it tún al! Net flokke! Foarom, troch de lofterdoar en dan noch in lyts eintsje.

‘Moatte wy der daelk al hinne? Hwannear komt er dan thús, omke?’

‘Ik kom gau wer by jim thús,’ sei er yn it earstoan. Letter: ‘Ik woe noch wolris ienkear thús sjenl’ De susters hiene hâlden en kearen. Ik draefde de gong del. De bocht om. ‘Suster! Jow him in spuit, suster! Hawwe jo it lampke net baernen sjoen? Hurder, suster, oars smoart er!’

As in gek fljoch ik hinne en werom. De doar giet sûnder lûdjaen efter my ticht. Men bliuwt hjir in hear. Men is hjir to gast. Letter moatte de strjitstiennen it wer ûntjilde. Dan flybkje ik as in âld mantsje. Muntsjes krijt men in bulte spui fan. Hwat wolle jo oars? Elke joun in ein lêze út 'e Iepenbieringen.

‘Hja binne boarnen sûnder wetter, wolken fan in stoarm dreaun...’ Trochlêze! Op 'e tosken bite. Trochlêze! ‘Earst in bytsje wetter? Net tofolle. Heit moat der net yn smoare. Sil ik mar trochgean?

‘... Wylst de ingelen, alhoewol greater fan sterkte en macht, gjin lasterlik oardiel tsjin harren by de Heare ynbringe...’ Utsjen. Hwat komt der fierder. ‘... En straft wurde mei it lean fan har ûngerjochtichheit...’ Oerslaen. Hy moat it net yn 'e rekken ha.

‘,Mei ik earst efkes nei it húske?’

‘Opsjitte, hear! Jim mem en jim muoike sitte to wachtsjen.’ Omke bliuwt by de telefoansel stean.

O God, o God. Pisje. Net bibbertoskje. Net trilje. Rjocht troch de gong rinne. Net to hurd. Net to stadich. Holle net tofolle omheech. Moat it sa nou wêze, God? En dit is noch mar it bigjin fan 'e...

‘Komst hast? It duorret fiersten to lang!’

Hwat sei er dat faek. ‘Giest fuort? Nei muoike?’

‘Ja.’

‘Komst gau wer?’

‘Ja.’

‘Silst my bilove, datst gau wer komst? Wier? It duorret

[p. 410]

altyd fiersten to lang.’ Hy wurdt koart. ‘Mem is al ûnderweis,’ siz ik. Hy bigjint to gûlen.

‘It duorret fiersten to lang. Ik smoar aenst! Wier, leau my mar. Leau my nou, jonge! Ast fuortgiest, smoar ik!’

‘Moatst gûle?’

‘Ik wit net,’ siz ik.

Omke leit de hân op myn skouder. ‘It jowt net, hear,’ seit er. Hy hâldt de doar foar my iepen. Dêr leit de gong, in tunnel allyk. Deastil. Alle forkear fan oerdeis is fordwoun. Omke' skouder triuwt tsjin mines oan. Ik weagje de earste stap. De flier spegelet as glêd iis. Rjocht foarút sjen. Trochrinne. Ien, trije, fiif. Myn eagen geane nei de doar. It iis is to glêd. Ik pak omke' mouwe fêst. Ga niet alleen door het leven. Hwerom laken se net? Us learaer is in goede man. Soe heit it to raer fine? Soksoarte fan grapkes mocht er noait net oer. Omke' skouder triuwt fûlder. Heare, hwat is it hjir stil. Hwer bringe se my hinne? Om 'e hoeke. Hwer binne de susters? Alle minsken sliepe. Leit mem op 'e brits? Neat freegje. Wy meije net prate. Op 'e teannen rinne. De tunnel is lang. As ik nou aenst mar gûle kin. Ik bin ommers bliid. It is foarby. Net mear de dripkjende beammen by it donkere wetter. Portierseagen mei hoe lang noch? Wy meije trochrinne, portier! Keamer fiif. Ja, hy hat in rêstige nacht hawn. Skilje mar ris wer. Hwat ik der fan tink? De earste forpleechster is der net. Hja wit it better.

‘Jow my in spuitsje, suster!’ ‘Rêstich, fan Dyk.’ ‘Jow my in spuitsje, suster!’ ‘It is noch gjin healwei tsienen, fan Dyk.’ ‘Suster, jow my in spuitsje! Jow my in spuitsje!’

‘Sil ik mar op 'e gong gean, mem? Suster, hwer it is húske? Suster! Suster! Moatte wy fannacht wer bliuwe?’ De gong fljocht my oan. Hwer binne de doarren bleaun? Allinne mar in kâlde wyn om myn holle. De flier is fan dûns. Myn fuotten sakje der yn wei. Net sa hurd, omke. Hwat is it hjir wiid. In fjild yn 'e moarn. Damp om 'e holle en gjin einder to sjen. It bigjint mear yn myn holle to waeijen. It priket my oeral. Greater stappen nimme. Fuotten fiel ik net mear. Hwer binne myn earmen bleaun? Myn hals. De holle sit net mear oan 'e romp.

‘Heit!’

‘Stil jong. Hjir net sa raze. Wy geane daelk nei him ta.’

Mem is wyt. Der stiet in brits yn 'e hoeke. Muoike sit der op, de skonken langút. In pakje leit op 'e tafel.

‘Hat mem hwat kâld wetter foar my?’ In frommeske jowt

[p. 411]

my in glêsfol. ‘Klear,’ seit hja. Mem en de oaren geane oerein. Hwat sille se nou?

‘De frou en de soan earst mar.’

‘Ja,’ seit mem. Hja leit de hân op mines. De oaren sjogge it net. ‘Kom mar mei.’

Myn hert. It slacht yn 'e kiel. God! Lit it wêze as oare jounen. Lit my mar skrikke. Syn boarst op en del. It floitsjen. Lit him mar raze. Mar net as dea. Ik wol wol wer skilje, drave, drave, wetterjaen, nachts gûle, net sliepe, ús mem de hân op it skouder lizze. Ik sil mear ta Jo bidde, better myn bêst dwaen op skoalle, op ús Jan en Hinke passe, eltse dei troch dizze doar gean om to...

Né! Dat kin net! ‘Is him dat? Is him dat nou, mem? Is dat ús heit?’

Hy leit der hinne as in kening. Hwat hat er moaije lange teisters. Syn tosken hat er wer yn 'e mûle. It lange hier kjimd. Op Jezus út 'e bernebibel liket er.

‘Is er nou dea, mem?’ Hja jowt him in tút op 'e holle. ‘Nou is er net mear fan ús,’ seit hja. ‘Nou is er by God.’

Is dit de dea? Master sei wol, yn boeken stie hy wie in swarte man mei lange neilen. Hy roppet hwat er krije kin. Heit net. Heit is as in blom. In roas yn 'e nacht. Hy is bliid en glimket tsjin my.

‘Ik tocht dat er lulk sjen soe, mei de fûsten omheech. Mar heit sjocht bliid. Faeks om't er gjin lêst mear hat? Mem?’

Hja kriget my by de earm. Wy binne gau by de doar nei bûten ta. ‘Moarn komt er thús.’

‘Dan sjocht er faeks noch blider,’ siz ik.

De dyk wurdt wyt fan 'e snie. It rypt wer.