De Tsjerne. Jaargang 20

[p. 198]

Lolle Nauta:
Deiboekfragminten
(Göttingen '57-'58; '60-'62)

* *

Earste wurkkolleezje by P. oer kunstsosiology. Nei ôfrin fortelt de joad P., de jas al oan en de hoed op, wylst er de trep ôfgiet, oan S., in studint út Israël, in mop. Sam en Moos hawwe nei de bioskoop west en hawwe Mein Kampf, de film oer it nasionael-sosialisme, sjoen. ‘Pûrbêste film,’ seit Sam. ‘Ik foun it boek better,’ antwurdet Moos. - La farce se répète.

Moppen forjit ik, bihalve dy fan P., dy't oer de Dútske filosofen ris skreaun hat: ‘dasz Ihnen leider bei Ihrem Pilosophieren das Lachen vergeht.’

In Joad komt by syn skroar en bistelt in nije broek. Oer in wike kin er him helje. Mar de broek is net klear en hy moat nije wike mar werom komme. Dat giet sa troch, oant earst nei tsien wike it stik klean ré is. ‘Es ist doch merkwürdich,’ seit de klant, ‘Gott schuf die Welt in sechs Tagen und Du brauchst für eine Hose zehn Wochen!’ Mar de klearmakker antwurdet: ‘Sieh Dir mal die Welt an und guck Dir dann diese Hose an!’

* *

Hjoed yn in Hollânske krante lêzen dat de Hollânske rjochtsgelearde W. op de fraech fan in journalist, oft nei syn bitinken de oarlochsmisdiedigers frijlitten wurde moatte, antwurde hat: ‘Soe 'k altyd dwaen. Set se mar oer de grins. Yn West-Dútsklân sille se mei iepen earmen ynhelle wurde.’ De hâlding fan sa'n man foar de Dútskers oer is deselde as dy fan de Dútskers yn de jierren '33-'45 tsjinoer de Joaden. Us tomaten en aeijen meije se frette dy rotmoffen, mar elts momint kinne se wer efter in nije Hitler oanrinne.

En dat is nou krekt hwat net wier is. Der ûntstiet op 't heden in nij Dútsklân, it Dútsklân fan in oare generaesje, dêr't de measte Hollanners gjin aen fan hawwe. De man moast yn 'e goedichheit ris in pear dagen to útfanhûzjen yn dit Dútske studintehûs, de Akademische Burse, dêr't studinten, dy't lid binne fan in ‘Verbindung’, schlagend of net, net talitten wurde en dêr't takomme jier in útstalling organisearre wurde sil fan dokuminten oer de nazi-aktiviteit fan rjochters, dy't hjoeddedei noch yn it amt binne.

* *

Fan 'e middei mei Marina R. sitten yn Zum goldenen Ochsen.

[p. 199]

Hja moast om fjouwer ûre nei kolleezje. Ik bliuw en bistel noch in pils. De ober, in âld keardel mei in útbaernd gesicht, hat blykber net folle om hannen en jowt him oan myn taffeltsje del mei syn bakje neimiddeiskofje. ‘Wo kommen Sie her? Skandinavien?’ Altyd wer deselde fraech fanwegen myn twa meter, mar ik bin op myn iepenst, as er op de toan fan hoebistiet-it freget, oft de Hollanners de Dútskers noch altyd sa haetsje. Ik antwurdzje net. Hy praet dochs wol fierder. Hja forjitte, seit er, dat ek dyjingen, dy't meidiene - ‘mitmachten’, it klassike wurd - wolris hwat goeds dien hawwe. De kloat. En dan komt it, godfordomme. Hy wurke yn in Lager. Eine sehr untergeordnete Stellung. Fansels, hoe soe er oars. En hy, hy sels, nimmen oars, de man dy't hjir foar my oer syn kofje sit to sloarpjen, hy is it, dy't forskate kearen syn eigen rantsoen ‘Süszigkeiten’ fordield hat ûnder joadske bern, as hja healsiik út de wagons útladen waerden. In misdiediger, dy't bisiket syn forline mei Süszigkeiten goed to praten. Ik liz in Mark op tafel, lit myn bier heal stean en rin derút. Op strjitte skynt de sinne. Sjoch, hjir is in reep en dy kant is 't út nei de gaskeamer.

* *

P. fortelde justerjoun - heiliger Abend - dat er yn Berlyn ris mei ien praet hat, dy't noch minsken kennen hie, dy't mei Goethe praet hiene. Ik haw dus mei ien praet, dy't mei ien praet hat, dy't... Jonge noch ta. De apostolyske suksessy.

* *

Und manchmal sage ich mir:
wenn blosz der Ernst nicht so unerträglich wäre
und die Masche derer die sich
ohne es zu wissen langweilen
oder sonst zu wenig Hormonen haben,
dann würde ich mich dafür entscheiden
NICHT MEHR ZU LACHEN

* *

Der binne hjir twa soarten studinten. Nû. 1 is lid fan in saneamde ‘Verbindung’, lytse studinteforieningen, dy't meastentiids frijhwat nasionalistysk en militaristysk binne. Somtiden wurdt hjir sels noch duelleard. Is dat net it gefal, dan lit men jin by de hierknipper in sneed - Schmiss! - yn it gesicht japse. Dêrby mei men net gûle of jins pine toane. Soks docht in man net. Dizze Verbindungen evoluearje har net. Har tradysjes

[p. 200]

hâlde hja fêst, omdat oars de ‘alte Herren’, reünisten soene wy sizze, dy't alles bitelje, har hannen derôf lûke. It stereotype gesicht fan dizze hearen docht my altyd wer tinken oan it trochsnégesicht fan it Hollânske corpslid. Dat leit ek yn 'e reden, hwant ek de lêste mei stomme graech sûpe en oangean en is fakentiden net mear as in troch hwat deftich liberalisme frustrearre Dútsker.

Nû. 2 is minder maklik to biskriuwen, omt er minder uniform is. Hy is net oansluten by in algemiene studinteforiening, mar fakentiden al by in polityk studinteselskip. Hy wit mear fan it nasionael-sosialisme as de trochsné Hollânske studint, hwaens ‘studentikositeit’ meastentiids as maetskiplike blynkape fungearret. Hy studearret net fan syn heft, mar libbet fan in beurs en yn 'e fakânsje arbeidet er op in fabryk. Studinten dy't yn 'e tiid dat der kolleezjes binne, wurkje, binne hjir útsûnderingen. Nû. 2 sjocht der minder kreas út as Nû. 1, dy't bihalve syn ‘Verbindungs-sjerp’ ek altyd in wyt himd oan hat en in strik foar. Jo kinne hjir rêstich yn pullover op kolleezje komme, sûnder dat soks opfalt. De Hollânske kultus fan jacquet en rok is hjirre ûnbikend. Hear-boartsje hoecht hjir net. Yn Göttingen binne de nûmers 1 fierwei yn 'e minderheit.

* *

Fan 'e moarn op bisiik west by prof. W., om him to freegjen foar in lêzing foar de Akademische Burse. W. moat myn namme forkeard forstien ha, hwant doe't ik fuortgong, sei er: ‘Auf wiedersehn, Herr Norstadt!’ Op strjitte falt my yn, dat W., forneamd theolooch en freon fan Karl Barth, ek ien fan de liedende figueren is yn de Dútske pasifistyske biweging. Oant sjens, Herr Gandhi.

* *

It meast forkochte pocketboek yn de Bundesrepublik: it deiboek fan Anne Frank; 850.000 eksimplaren.

* *

Antisemitisme kin him hjoeddedei nuver forklaeije. Op jier-deibisite by myn freon F. en syn wiif H. Hja: Dútsk ek as type; Gretcheneftich; frijhwat hystearysk; holle fol net-trochslokte Bildung en it leafst mei in man op bêd fansels, dy't har op 'e hûd jowt. Hy: it tsjindiel fan hwat wy ûnder in Dútsker forsteane; fysikus; fine iroany; bytsje weltfremd op it earste gesicht; asketysk type. Foar H. binne der mar twa soarten minsken: it banale folk dat allinne út dogeneaten bistiet èn

[p. 201]

genyen, bisûndere minsken, roppenen, mei it hillich fjûr yn 'e eagen. Ynienen giet it petear oer M., in skilder. H. is gek op kunstners en strykt ek M. tige op. Sooo schöööne Bilder und auch sooo mooodern. Dan fortelt H., dat M. Joad is en hja sprekt it wurd Joad út as niis it wurd ‘schön’. Alhoewol't ik noch neat sein ha, sjocht hja my ynienen oan en heakket der oan ta: ‘Weisst Du, Lolle’ - en har toan wurdt slim fortroulik - ‘mein Mann und ich, wir lieben die Juden sosehr.’ In ûnpersoanlik soarte fan sympathy, siz ik. H. sjocht my net-bigripend oan en ik fortel dan it forhael fan hwat him koartlyn yn myn studintehûs, de Burse, ôfspile.

Op forskate plakken binne neffens de kranten wer grêven skeind. Der wurdt in soad oer praet en oer 't generael is de forûntweardiging ek ûnder de Dútske studinten great. Ten lykwols sprekt de beide studinten út Israël, dy't yn de Burse wenje, der op oan. Hy is de foarsitter fan de foriening foar Deutsch-Jüdische Verständigung en wol in demonstraesje organisearje. De strjitte moatte wy op, seit er. As de beide Joadske studinten wegerje, omdat hja har Joad-wêzen net sà aksintuearje wolle, wurdt er lilk. Sa is de foarsitter fan de foriening foar Deutsch-Jüdische Verständigung de iennige, dy't deiles mei de Joaden rekket.

H. hat it forhael bigrepen en wurdt lilk. Oft ik soms mien, dat ensfh. Ik siz planút: ‘Ja’. Nou hear ik ek ta de dogeneaten, wylst ik foarhinne ‘so ein besonderer Mensch’ wie. Hoech ik ek net wer nei dy stomforfelende, kulturéle bisites ta. F. kin 'k op syn ynstitút ek wol opsykje.

* *

As ‘tutor’ fan de Burse bin ik nou mei S. forantwurdlik foar de útstalling oer de nazi-aktiviteit fan rjochters, dy't takomme wike iepene wurde sil.

Hjoed kaem M. út H., dy't ek in forbean boek oer Globke skreaun hat, om it materiael to bringen. Hy hat in famke by him, dat der tige eksistinsialistysk útsjocht. M. sit noch mar twa minuten by my op 'e keamer, as er ynienen om in pear sokken freget. Ik helje in pear hiele út de kast en by lûkt se oan mei itselde gesicht, dêr't er krekt in sigaret mei oannommen hat. Hja bliuwe de hiele dei by my omhingjen en ite al myn bôlle, aeijen, tsiis en woarst op. It materiael is kontrolearre troch Bundesgeneralstaatsanwalt G., dy't oan de goeije kant stiet. Gelokkich mar. Oars wist ik it net.

In pear professoaren ha bisocht de útstalling net trochgean

[p. 202]

to litten, mar P. hat him efter ús steld en de saek giet troch. Yn de Burse is eltse Dútsker derfoar. Sels de trije studinten út Egypte binne net tsjin.

Fan 'e middei - moarn is de iepening - wurdt der ynienen op myn doar kloppe. In kreaze, der hwat neutrael útsjende menhear komt deryn en legitimearret him. Hy is fan de ‘Verfassungsschutz’, de Dútske pendant fan de B.V.D. Dêr ha je it gesoademiter al, tink ik, en bislút foarlopich freonlik to bliuwen. Hy fortelt dan dat der in pear neo-nazistyske groepkes yn Göttingen binne, dy't fan doel skine to wêzen de saek yn 'e bulten to jeijen. In pamflet dat hja al forspraet hawwe, lit er my sjen en hy jowt my syn telefoannûmer. As der heibel komt, hoege wy mar to skiljen. Op har help kinne wy rekkenje!

* *

Hjoed is de útstalling iepene mei in soad folk en in strieminne taspraek fan in professor yn de Zeitgeschichte, dy't it nasionael-sosialisme wakker demonisearre. Allegearre tragyk en schicksal hwat der oan wie. Heibel hat der net west. Der is neat bard. Wer neat om nei Nederlân to skriuwen. En ik hie v.O. foar syn tydskrift noch wol in brief út Dútsklân tasein. Wie Schade!