De Tsjerne. Jaargang 20

[p. 177]

Yge Foppema:
Iere dei

By it lemieren fan 'e dei bigoun de sjitterij. Wie er wekker wurden fan it sjitten of lei er al heal wekker doe't it bigoun? Hy moast noch in ein wei komme wylst it al oan 'e gong wie, mar linkenoan krige hy foar it forstân dat dit net gewoan wie. Der waerd de lêste tiid wol mear sketten op fleantugen, om har to warskôgjen dat hja op neutrael gebiet wiene, hwat de fleanders fansels ek sa wol wisten; it wie net om tsjinnich to wêzen, it wie mear in demonstraesje foar de oare partij oer: wy hawwe ús plak skjinmakke, mear kinne wy net dwaen. Mar diskear wie it oars, it houd oan en waerd forheftiger.

Hja sliepte troch en ergere har neat. Hoeden liet er him fan it bêd ôf glide; op bleate fuotten roun er nei it finster en luts de gerdinen in bytsje fansiden. To'n earsten seach er gjin fleantugen, mar nei it suden, de kant út fan it fleanfjild, wie der fjurwurk yn de skiere loft; krûme streken fan gielreade stipkes rounen omheech, swaeiden hwat en waerden wei. Ljochtspoarmunysje, wist er, mar hy hie him altyd foarsteld dat kûgels rjocht op it doel ôfgyngen. In fleantúch to reitsjen like dochs in bloediger wurk to wêzen as er forwachte hie. Bloedich wie wol it goede wurd.

It wie dus tinken. Dat wie dan sa en hja moasten der sa mar yn fuort. Winliken wie it him net ûnwolkom, it wie as waerd in spanning fan him ôfnommen: in earlike oarloch wie by einsluten better as de ûnwissens fan de ‘phoney war’, dêr't men op 'en dûr stiiffol senuwen fan rekke.

Nou kamen der ek fleantugen yn 't sicht, dy wiene griis, mei heakkekrusen op romp en rjochtingsroer, mar hy hie der gjin amerij oan twivele om hwa't it to rêdden wie. It sjitten yn 'e fierte waerd fûlbanniger en dêrtuskentroch droane it mei dompere, swierdere slaggen. Hy seach gjin bommen fallen, hy hearde allinnich it lûd fan de ûntploffingen.

In griis fleantuch sylde deun foarby mei stilsteande motoaren, hy koe in momint de keardels deryn sitten sjen. De motor oan dizze kant stie yn 'e brân, in lange giele wapperjende lôge sljurke der efteroan. It waerd wei efter de huzen en de dunen; efkes letter wie der in klap, hurder as de eardere. Moai sa, tocht er, dy oaren ek, lit se allegearre forrekke, hwat ha se hjir to dwaen? Hy waerd der suver oerallich fan.

Yn it bêd efter him forskeuvele hja, de klap hie har rêstige sliep steurd mar hja waerd net wekker.

[p. 178]

Nou wie it oarloch. Hy wie in fûleinich tsjinstanner fan eltse oarloch, mar dizze wie har fan Hitler optwongen, dy soe syn lean wol krije. Hja soene dwaen hwat hja koene en nimme hwat derfan kaem, it wie nou ienkear sa. It koe him ek syn libben kostje fansels, mar dat wie net mear wurdich as in oar sines. Hy hie dêr al lang oer neitocht en it stie him klear foar eagen; hy koe allinnich mar hoopje dat by himsels ek sa yn 'e macht hawwe soe as it safier komme mocht.

Foar de bern wie it fansels gâns slimmer, om't it hiele libben noch foar har lei. Mar dat houd ek yn dat hja nea witte soene hwat hja misse moasten. En deagean wie faeks net ienris it slimste: hoe soe it libben wurde nei in oarloch as dizze? Soe it minskdom net wer ta barbarij forfalle? Né, by wie de dea wol treast. De mooglikheit skeind to wurden kaem him net yn 't sin.

Fan it fleanfjild klonken hurder ploffen. Hja suchte en draeide har yn it bêd om.

En as hja...

Ynienen, ûnforhoeds, fleach in binearjende eangstme him oan. It wie as waerd syn hert yninoar parse, tsjin de parsing yn bigoun it fûlder en flugger to slaen en hy waerd sa dwyl dat er him oan it finsterkezyn fêsthâlde moast. O Heare God, hja net!

En hwerom hja net? Bommen falle en kûgels fleane ûnpartidich, it is oarloch en it reint fjûr en stiel oer rjochtfeardigen en ûnrjochtfeardigen.

Nou kaem him in dream yn 't sin dy't er faken hawn hie, hy hie der nea earder om tocht. Hja geane togearre to swimmen yn sé, hja weaget har to fier en bigjint to roppen en hy giet der efteroan, mar hy kin har net mear bynei komme, hy swimt sa hurd as er kin mar de ôfstân wurdt hieltiten greater, hy wurdt deawurch, syn earmtakken hingje slop yn it wetter, in weach gjalpt yn syn mûle, syn fuotten bigjinne al to sinken. Dan hysje hja him yn in boatsje, hja roeije mei him nei it strân, jo hawwe dien hwat jo koene, mynhear, mar hja wie net mear to rêdden, it muoit ús tige foar jo. Mar hy gûlt en ropt: it is myn skuld, ik haw har formoarde. En dan wurdt er swittend en klopperich wekker en is bliid dat hja njonken him leit en dat de skuld net op him rêst.

Mar nou is it oarloch en alles kin barre, ek it slimste, en hy kin der neat oan dwaen.

Hy sjocht om, hja leit op 'e rêch mei de eagen ticht, yn it feale ljocht hat hja al it antlit fan in deade. Wie hja mar dea, tinkt hy, ik woe dat hja dea wie. Dat haw ik al jierren wollen,

[p. 179]

mar ik wist it net. Ik wist it al. For each man kills the thing he loves, mar ik net, want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. O God né, ik haw it net wollen, ja, ik haw it wollen, ik wol it, ik haw der genôch fan, ik kin sa net mear mar as it nou bart, hwant nou kin it barre, it is oarloch, brânnende fleanmasinen oer ús hûs en bommen op 'e stêd en rounom sjitterij, o Heare God lit it net barre, hwant dan is it myn skuld en dêr kin ik net mei libje, o God, biwarje har hwant myn gewisse is biladen mei skuld en ik kin der neat oan dwaen, ik bin ûnskuldich skuldich, alles hwat der mei har bart is myn skuld en ik kin it net mear drage.

In ratteljend salvo toskuorde de loft. Hja kaem forheard oerein en frege: ‘Is der hwat?’