|
| |
| |
| |
Hein F. Faber:
Foar en efter it bedsket
Hy kaem harren wolris mear net yn de mjitte as hja by him kamen to bridgen, mar doe't hja de doar fan de greate keamer iepenfierden, wie der dochs hwat dat har tsjinhâldde. Hja bleauwen stean en seagen nei har gasthear, de antikair, dy't by de âldmoadrige roune tafel siet, tichte by de gerdyntichte ruten. It skynsel fan de petroalje-stanlampe leit as in plasse ljocht op it tafelsblêd. It tabaksfetsje, de pipen en it jiskefetsje steane op it biwende plak yn it folle ljocht, mar hwat harren daliks opfalt, binne forskate bôgen papier, dy't wakkere wyt opljochtsje. Wûndere blank lykje de hannen, dy't krekt de lêste bôge op de steapel lizze. It oare part fan de man skimert suver wei yn it heimsinnich ljocht, dat troch de grienglêzen kape fan de lampe sipert.
‘Kom fierder’, noeget de man by de tafel, as er fornimt dat de oaren stean bliuwe.
De mannen komme der yn, elk foar oar him ôffreegjend hwerom as er net daliks trochroun is. Folle sterker as oars wurde hja harren biwust fan de swijende rigen boeken bylâns de wanden, wylst it harren is oft de snijde figueren fan it antike bedsket har mei har houten loaitsen yn de rêch prykje.
‘Gean sitten’, seit de antikair, ‘jimme koene wol skruten wêze.’
‘Hjir is hwat’, seit de âldste, ‘ik fornim it.’
‘It is hjir oars as oars’, falt de jongste him by, wylst de tredde huvert: ‘As lei der in deade.’
‘Stek mar ris oan’, seit de gasthear en skout harren it tabaksfetsje ta. As de blauwe reekwolkens ûnder de lampe gearkomme en troch de ljochtkoker bylâns it glês omheechspiraelje, seit de antikair, de reek nei-eagjend: ‘Dat jimme dêr gefoelich foar binne!’
‘Hwer foar?’ freget de âldste.
‘Foar de sfear’, seit de antikair, ‘dat is wol eigenaerdich...’
As de oaren him forbjustere oansjogge, leit er de hân op de papieren en forfettet: ‘Foar de sfear fan dit forhael.’
‘Ha jo dat skreaun?’ freget de jongste.
‘Né’, glimket de oar, ‘doe't dit forhael skreaun waerd, wiene wy der noch net. Hy hâldt in bôge omheech, sa dat de oaren it fine, al hwat forblikte swarte skrift sjen kinne. ‘Dit is ryklik 250 jier lyn opskreaun. Ik bin de earste dy't it ûnder eagen krige hat.’
‘Hoe kin dat?’
| |
| |
‘Ik ha it foun. Jimme witte dat dit hûs boud is yn it bigjin fan de 17de ieu. Wol is der it ien en oar oan foroare, mar dizze keamer b.g. is noch yn deselde steat as doe't er makke waerd. De swiere balken, it bedsket is allegearre noch krekt allyk. Ik ha hjir nou jierren wenne, en nea wie it my opfallen dat it iene bedsté koarter wie as it oare. In deimannich lyn krige ik dêr ynienen erch yn. Ik oan it mjitten, en it koe net oars as efter ien fan de panielen moast in loaze romte wêze. Hoeden ha ik dat paniel derfoar wei nomd en... der wie in hoale.’
Om't er swijt en mimerjend nei de papieren sjocht, freget de ien: ‘En ha jo it dêr foun?’
De antikair knikt mei de holle. ‘Ja, yn in koperen bos sa as men dy earder oan board brûkte foar it biwarjen fan de skipspapieren. Swart en mei in griene oanslach. Der sieten dizze papieren yn. Ik ha der ûren op boekstavere, hwant it is net sa maklik to lêzen. Mar ik bin der wiis út wurden. It is in hiel forhael... wolle jimme it hearre?’
‘As it net to folle muoite is, graech.’
‘Goed.’ Hy linet efteroer yn de stoel. Yn it griene healljocht is it bienbitige antlit evenredich as altyd. ‘Ik lês net foar, ek al om't der wurden en sizwizen yn foarkomme dy't ús net mear eigen binne. Lykwols ik ha it forhael wol sa goed yn my opnomd, dat ik it neifortelle kin.’ Efkes sjocht er fan siden nei it bedsket. De oaren sjogge ek dy kant út, en it is harren krekt oft yn de skimer fan de eftergroun de útsnijde figueren spand stean to harkjen.
Ynienen brekt it lûd fan de antikair yn de stiltme. ‘Der wennen hjir yn de stêd twa broers út in âld Harnzer slachte. Hja hiene in bytsje jild, dat hja urven hiene by it forstjerren fan har âlden. De jongste wie goudsmid en hie al in gnap bidriuw, doe't syn âlden kamen to forstjerren. Mei it jild dat er doe krige koft er in hûs oan de Lytse Bredepleats, en better plak foar syn affearen hie er net fine kind. It hús wie suver nij, mar dochs moast der wol it ien en oar oan foroare wurde, woe it alhiel foldwaen oan de easken fan syn bidriuw. Lykwols, hy hie de tiid en forhaeste him net. Om't er in kundich fakman wie krige er gâns klandyzje, sawol fan de farrenslju as fan de boeren út de omkriten. De âldste broer wie kastmakker en koe him skoan mei de beitels rêdde, al hie hy der it measte nocht net oan. It leafst siet er oer de boeken en hy stie der dan ek foar bikend, dat er syn weetsje wol wist, hwat fansels ek net bêst oars koe yn in tiid dat fierwei de measten lêze noch skriuwe koene. Mar syn geleardens smiet net folle op, dat hy moast fan need syn hantwurk wol bioefenje. Doe't
| |
| |
er syn erfskip krige, koft er in hûs oan de Skritsen, dat út der aerd lytser en guodkeaper wie as dat fan syn broer. Mar dêr maelde hy net om, hwant hy joech net folle om jild en oansjen. As hy der mar komme koe, wie it him al lang goed. Hy libbe ynbannich en wie nimmen yn de wei, dat de minsken mochten him wol lije. Lykwols, as hja him in stik wurk gunden, krigen hja wolris spul. As er him der ta sette, koe er wurk leverje as gjin oer, as it mar net to lang duorre. Dan koe it him ynienen wearzgje en socht er syn heul yn de boeken. Fansels wie dat syn klanten faken lang net nei 't sin en seine hja him it mannewaer op. Hy hie gjin wjerwurd, om't er wist dat hja gelyk hiene, mar hy waerd der bytiden slim mistreastich ûnder. Lokkich koe er yn sokke tiden altyd by syn broer torjochte, dy't him mei syn fleurich aerd wol wer út de put helle.
De goudsmid hie altyd in fleurich sin, mar koe dat ek ha, om't syn bidriuw, dêr't er foreale op wie, bêst roun. Mar it bigoun him to fortrietsjen, dat er allinne yn syn great hûs omheukerje moast. Hy seach ris om him hinne en kaem yn de kunde mei in allerleafst fanke, hwaens heit skipper wie op in Grienlânfarder. It waerd tige tinken en as hja togearre troch it romme hûs swalken, praetten hja der oer hoe as hja it ynrjochtsje soene. Hjir moast dit komme en dêr dat, en sa wiene hja it der beide oer iens, dat der yn de greate wenkeamer, dy't hwat keal oandie, in bedsket komme moast dat der wêze mocht en de hiele keamer opfleurje soe. Fansels wie der mar ien yn hiel Harns, dy't dat dwaen koe en dat wie de broer. Dy wie tige op 't skik mei de opdracht, en optein bigoun er to tekenjen. Op 't lêst, hy hie in ûntwerp makke dêr't hy net mear fan ôfwike woe, en yn treflike wurden biskreau er de skientme fan it bedsket dat fan de keamer de moaiste yn de stêd meitsje soe. De faem seach it al foar har en hie in greate biwûndering foar de broer fan har oansteande man. De broers waerden it iens oer de priis, en mei al syn wurkdrift bigoun er oan it bedsket. Hy socht it moaiste ekenhout dat er fine koe, en hy seage en skaefde de plinten, stilen en panielen. Hy nifele der op om, hwant dit moast in pronkstik wurde. De dagen wiene him to koart, en mei freugde seach er út nei elke nije dei om mar oan it wurkstik arbeidzje to kinnen. Doe krigen de seagen en de skaven rêst en moasten it plak romje foar de gudzen, de holle, de bolle en de kantige beitels dêr't hy it byldhouwurk mei meitsje moast. Fol moed teach er oan it wurk, oant him de hannen barnden fan it stekken yn it hurde hout. Hy moast efkes lins hawwe, en meiiens hie hy der gjin
| |
| |
aerdichheit mear oan. Hy dûkte wer yn de boeken en it wurk bleau lizzen.
De broer hie yntusken útrekkene, hoenear as it wurk sahwat klear wêze koe, en hie de troudei dêrneffens fêststeld. It wachtsjen wie op it bedsket, dan wie it hûs klear en koe er syn faem as frou ynhelje. En nou liet syn broer it spul der sa hinne lizze. Oanienwei trune er him oan om earst dien wurk to meitsjen. De kastmakker twong himsels om mei it wurk fuort to farren, hy timmere al fêst de bedsteden, de keldersyngong en de kastromten boppe de bedsteden. Doe sette hy it bedsket derfoar sa fier as it klear wie. Faken hie er oanstriid om der út to rinnen, mar like faek wie de jongfaem der en wist him oan it wurk to hâlden. Sa kaem it bedsket klear op ien paniel nei, mar dat moast noch snijd wurde. Om dêr taforsjoch op to hâlden, gyng de jongfaem nei syn wurkpleats en trune him danich oan. Allinne dêrtroch kaem it paniel in pear dagen foar de brulloft klear. Nou moast it der dan ek fuort mar yn, en tsjin de joun gyng er mei it houtwurk ûnder de earms nei it hûs oan de Lytse Bredepleats.
Doe't er by syn broer kaem, hie dy krekt bisite fan in jongkeardel, de broer fan syn oansteande frou. Dat wie hwat in nuvere biis, dêr't heit en mem mar frijhwat forlegen mei wiene. Hy stipte almeast hwat by de havens om en like nea net folle om hannen to hawwen, alteast net yn de tiid dat heit dêrjinsen efter de walfisken oansiet.
‘Gean mar nei de keamer’, sei de goudsmid tsjin syn broer, ‘ik ha hwat mei myn sweager to bipraten.’
Hy gyng yn de keamer njonken de wurkpleats, dêr't er skoan it preuveljen fan de beide mannen fornimme koe sûnder der fierder acht op to slaen. Ynienen skeat it lûd fan syn broer út: ‘Dou wolst jimme mem en dyn suster yn de steek litte, nou't jimme heit der net is?’
‘Ik ha hjir myn nocht... ik wol nei sé. Mem wol my hjir hâlde, mar ik gean nei sé’, kaem nou it lûd fan de jongkeardel op in forheftige toan.
‘Hwat ynienen in forlet fan de sé!’ sei syn broer hunend, ‘dou witst blinderske skoan, dat net allinne jimm' mem, mar ek jimm' heit dy net nei sé ta ha wol. Dou bist net in man foar de sé. Dou bist jimme heit net.’
‘O né, nou, dat sil ik jimme dan ris biwize. Fan nacht noch gean ik fuort. Ik ha oanmunstere, mar ik moat in útris hawwe.’
Op dat stuit waerd der ‘folk’ roppen by de foardoar. Om't de beide mannen yn de wurkpleats dêr neat fan fornamen, die de kastmakker de doar op en in goekunde fan harren stoep de
| |
| |
gong yn. En dan krekt klinkt it lûd fan de jongkeardel:... ‘hwerom wolst my net mei dat bytsje jild gerive... dou...’
‘It giet net om dat jild’, falt de broer de oar yn de reden, ‘mar tochtstou, dat ik derta meihelpe wol datstou der tuskenút knypst? As ik der hwat goeds foar dy ynseach, soe ik dy fuorthelpe as wie it mei twakear safolle... mar dou bist net in man foar de sé...’
‘Silstou my dat fortelle’, it lûd fan de sweager alhiel opsternaet', ‘hwat witstou fan my ôf?... miskien, dat ik bang bin... dat ik neat oandoar?’
‘Spul?’ frege de goekunde.
‘Dat liket sa’, anderet de kastmakker.
‘Ik moast dyn broer oars al efkes to wurd, mar ik kom letter wolris wer. It past nou net, fornim ik wol.’
‘Né, ik sil tominsten mar gau dien wurk meitsje, dan gean ik ek. Hwa wit, hoe lang sok hottefyljen duorje kin.’
‘Great gelyk’, sei de goekunde. ‘Goejoun.’
De goekunde hat de broer nea wer sprutsen. De oare moarns wie hy der net mear. Sa mar weiwurden. Lykwols net sûnder in spoar nei to litten. De skout mei syn helpers founen bloedspoaren yn de wurkpleats. Dat wiisde raer. Hwer wie de goudsmid bidarre? Sa to sjen miste der neat... alteast net fan it goud en sulverspul.
As diggelfjûr fleach it nijs troch de stêd, dat de goudsmid formoarde wie, mar dat it lyk nearne to finen wie.
Om't guon minsken de jouns fan tofoaren de kastmakker nei it hûs gean sjoen hiene, waerd dy al ringen fan de skout ophelle en ûnderfrege.
Ja, hy hie der de jouns west om it bedsket ôf to meitsjen.
Wie hy der allinne mei syn broer?
Né, krekt doe wie der immen by him yn de wurkpleats.
Hwa dat wie?
Earst woe hy it net sizze, mar doe't de skout der op wiisde dat hja bipaelde middels hiene dêr't hja de lju ornaris wol mei oan it praten krigen, fortelde hy dat it de oansteande sweager west hie.
‘Hwat moast dy der?’
‘Ik wie der net by. Ik wie yn de keamer om it bedsket ôf to meitsjen.’
Koe hy dat biwize?
Tafallich al, ja, en hy neamde de namme fan de goekunde dy't oan de doar west hie.
De skout liet de sweager en de goekunde ophelje, mar de lju dy't om de jongkeardel fuort wiene, kamen mei lege han- | |
| |
nen werom. De jongeman wie nearne to finen, en de mem en de suster wisten net hwer't er keard wie. Syn bêd wie net bisliept, dat hy hie de nachts net thús west, mar dat kaem wol mear foar. De goekunde kaem al en fortelde krekt hwat er heard hie.
‘Soa, dus de sweager kaem om jild. Dat moast de kastmakker dochs ek wol bigrepen ha?’
Ja, fansels, hwant de wurden wiene klear to forstean en nei alle bitinken hie de kastmakker mear heard as hy, om't dy der fóár him al wie en noch bleaun wie doe't hy wer fuortgyng.
‘Dy kastmakker is net sa botte praetsk’, sei de skout, ‘wy sille him hjir mar in skoftsje hâlde. Licht dat him dan noch it ien en oar yn 't sin komt.’
Der kaem wol skot yn de saek. Twa tsjûgen fortelden dat hja de jouns fan tofoaren noch let op de Noarderhaven west hiene en doe fuort by de slûs minskelûden mienden to hearren.
‘Ja, der waerd praet’, sei de iene wis.
‘Ik leau it ek wol’, joech de oar ta, ‘mar de sylsdoarren stiene op it wiidst iepen en it binnenwetter jage mei faesje nei bûten, en dat gyng ek net alhiel sûnder leven.’
Mar dêr't hja it allebeide tige oer iens wiene, wie dat hja in lûd heard hiene as plofte der hwat tige swiers yn it wetter. Hja wiene der op in draef hinne set, om't hja mienden dat der immen yn foel. Mar doe't hja by de slûs kamen, wie der nimmen en neat to sjen.
‘Ik miende foarfêst, dat ik hwat nei bûten driuwen seach dat fan de stream meiskuord waerd’, sei de ien.
‘Dêr soe ik mar net to folle op to seil gean’, sei de oare, ‘hwant it wie roettsjuster en boppedat ek noch dampich, dan kin men jin maklik forsinne, binammen as it wetter sa hurd floeit en wielet.’
De skout liet fuort fóár de doarren alles ôffiskje, wylst oaren der op út wiene om de jongkeardel to finen. Mar gjin fan beide levere hwat op. En dochs wie der nijs. Deselde nacht wie der mei eb in skip útsyld. Doe miende de skout wol sahwat to witten hwat der omhear gien wie, mar hy woe wis wêze en de kastmakker moast noch mar ris foar it forhoar. Woe dy net yn goedens... ei nou... Om him der fan to oertsjûgjen dat it tinken wie, hie de skout in wolsprekkende útstalling meitsje litten fan pynbank en oare helpmiddels om de lju de tonge hwat losser to meitsjen. Dat it lykwols sokke fortuten dwaen soe, hie de skout nea tinke kind. It forhoar wie noch mar kwalik oan de gong en de boal mei syn helpers strúnden hwat by har ark om, doe't de kastmakker sa mar ynienen bikende, dat
| |
| |
hy syn broer formoarde hie en it lyk yn it wetter smiten, dat it mei de sterke ebstream mei nei bûten driuwe soe.
Dat joech in opskuor yn de stêd, mar nimmen woe it leauwe. Hoe soe nou dy man syn broer formoarde ha? Hy koe net ienris in mich deadwaen, lit stean dan syn eigen broer, dêr't er sa bêst mei oer de wei koe. Men seach it ommers selden sa fan twa broers.
‘Hwat dy man biweecht om de skuld op him to nimmen, bigryp je net. It hoecht ommers net. It is sa klear as de dei dat de sweager, al of net yn lulkens, it dien hat. Nou, en dy hoecht hy net to dekken, hwant dy is al fier fuort en dochs net mear to efterheljen.’
Hoe dat ek wêze mocht, de kastmakker hie bikend en siet yn it hounegat. Nea hiene hja kalmer finzene hawn, en ek doe't er foroardiele waerd om mei in ein tou om de hals dit libben út to gean, foroare hy him net.
De joun fóár de dei dat er de holle troch de strûp stekke moast, kaem de doomny by him yn 'e finzenis. ‘Doomny’, sei de kastmakker, ‘ik moat jo hwat sizze, dat jo nimmen trochdwaen meije. Earst hie ik it alhiel net sizze wollen, mar nou't it dan moarn safier is, doar ik dochs ek net sa foar de Ivige to forskinen.’
Hy swijt. Doomny treastget him oan: ‘Siz it mar, myn soan.’
‘Doomny, ik ha it net dien.’
De man fan de tsjerke sjocht him in amerij forbjustere oan, dan barst er út: ‘Mar hwerom ha jo dan de skuld op jo naem? Né, né, dit mei net... dit mei út noch yn net. Dit is in misdied. Troch jou dwaen ûntkomt de werklike moardner. Dit moat sein wurde.’
‘Ik smeekje jo, doomny, lit dit gean. Ik ha gjin nocht mear oan it libben en wier, doomny, dat is net fan de lêste tiid. Al faker ha ik der in ein oan meitsje wollen, mar koe nea de moed fine... ei nou, hwat iksels net oandoar, docht nou in oar foar my.’
‘Mar myn jonge, bitink, dit is in misdied tsjin God. Hwat jo nou dogge, is neat minder as selsmoard, en men mei sels it libben net nimme dat de Skepper jin jown hat. Ik moat dit forhinderje. Hjir mei ik net mandélich oan wêze.’
‘Doomny, doomny, ik smeekje jo... ik ha it jo yn it greatste bitrouwen sein... ik moast myn gewisse ûntlêstigje... jo binne hjir dochs komd om my to helpen... Doomny, lit my net yn de steek.’
Mar doomny gyng sûnder ien tel útstel nei de rjochters en fortelde hwat hy krekt heard hie. ‘Hearen, dit kin net... dit
| |
| |
mei net.... it soe alhiel in rjochterlike misdied wêze.’
De oare deis kamen de greate hearen gear en de eksekúsje waerd útsteld. Der waerd praet en redendield en de hearen lieten de finzene foar harren komme. Yn 't earstoan leagene er alles hwat doomny sein hie, mar op it lêst helle it iene wurd it oare út en foel er troch de koer.
It rjochtsgefoel fan de hearen wie nou better bifredige as doe't hja him ta de strop foroardiele hiene. It wie ommers klear, dat dy jongkeardel it dien hie dy't nearne to finen wie. Mooglik wie er mei dat skip útsyld, mar frjemd bleau it, dat immen dy't oars nea hwat út de wei sette, nou ynienen sa slij wie nei it swiere wurk oan board. Mar hwat de kastmakker syn redenen ek west hiene om de skuld op him to nimmen, hy koe it net dien hawwe.
Doe't er frijkaem, hie it folk syn hûs forsierd en waerd er mei jûchhei ynhelle. Om't hy de ienige erfgenamt fan syn broer wie, foel alles hwat dy hawn hie oan him ta. Kwalik wie de boedel birêdden as de kastmakker forhuze nei it hûs oan de Lytse Bredepleats. Hy krige it drok, hwant elkenien woe him wol wurk taskikke. Hy moast sels feinten oannimme om it ôf to kinnen. Mar al woene de minsken har graech mei him bimuoije, hy net mei de minsken. Hy gyng nearne hinne, sels net nei de faem fan syn broer, foar hwa't de slach grif sa bot oankomd wie as foar him. Hy woe har ek mar kwalik to wurd stean en hja lei dat op har wize út... har broer. Hawar, hja kaem der ek sa min mooglik en doe't hja nei in pear jier troude mei in seilmakker, kaem hja it hûs oan de Lytse Bredepleats net mear binei.
Hy heukere noch in jiermannich allinne yn it holle hûs om, oant er it net langer úthâlde koe en troude mei in widdou. Hja hiene nea spul en sa to sjen, pasten hja elkoarren alhiel. It moast dan ek in slach foar him wêze, doe't syn wiif nei tsien jier kaem to forstjerren, en it die de minsken gjin nij, dat er syn affearen doe oan de kant die. Fan dy tiid ôf joech er him alhiel by syn boeken. Altyd troch koene se him sjen yn de keamer mei it moaije bedsket. Der kaem suver nea ien oer de flier, hwant as der al ris bisite wie, dan seach er oanienwei longerjend nei syn iepenlizzende boeken... En siet de man net to lêzen, dan siet er to skriuwen. Hwat sa'n ien allegearre to biskriuwen hie?...
Hy waerd gâns âlder as de measte minsken yn dy tiid. Twa en sawntich jier âld is er forstoarn yn it koarte bedsté fan syn hûs oan de Lytse Bredepleats.’
De forteller swijt.
| |
| |
‘In nuver forhael’, seit de âldste nei in skoftke swijen.
‘Hawwe hja dy jongkeardel, dy moardner, ek noch to pakken krije kind?’ freget de oar.
‘Né, dêr ha se nea wer hwat fan heard. Mar dat die de measten gjin nij, hwant men moast wier in man fan de sé wêze om dat libben úthâlde to kinnen.’
‘Dochs’, seit de jongste, ‘binne inkelde dingen my net dúdlik. Hwerom praette hy tsjin it lyk, foardat er it yn de syl smiet? It like wol oft er de minsken oan de oare kant der op attendearje woe hwat er fan doel wie.’
‘Hwa wit’, sei de antikair.
‘Dat is fansels to gek om los to rinnen’, seit de âldste. ‘As men soks fan doel is, docht men dat sa stil mooglik.’
‘Dat soe men al sizze’, seit de antikair, ‘hwant der wie net folle kâns yn dy tiid sûnder strjitforljochting, dat men by tsjuster sjoen wurde soe.’
‘Lit dat sa wêze’, seit de tredde, ‘de man is al lang dea en wy hoege ús de holle der net oer to brekken.’
‘De man is al lang dea’, herhellet de jongste, wylst er him foaroerbûcht en de forteller skerp oansjucht om him op in andert to fergjen, ‘mar it forhael is noch net út.’
‘Né’, seit de antikair, ‘hwant de kastmakker hie it al dien. Mar hy hie wol safolle minskekennisse, dat er it spul mei greate wissichheit to spyljen doarst.’
‘Mar hwerom, yn de goedichheit, joech er himsels dan oan?’ freget de âldste.
‘Om't hy stjerrende binaud wie foar de pynbank. Hy hie tiid genôch hawn om dat fyn ynleine spul to bitinken en sa ûntroun er de marteling en de galge.’
‘Hwerom hat hy syn broer eins formoarde?’ freget de jongste.
‘Hja hiene de jouns spul krige om de faem. It hie de goudsmid al lang stikele, dat hja altyd by de broer yn de keamer wie, doe't hy mei dat bedsket dwaende wie, en dat waerd jit slimmer doe't hja ek noch nei syn wurkpleats ta gien wie om dêr sabeare, nei't hy miende, taforsjoch op it wurk to hâlden. Dat siet him al tige heech, en doe noch it spul mei syn sweager der oerhinne... hawar, fan it iene kaem it oare en de goudsmid makke him sa lulk, dat er syn broer der út smite woe. Mar dy liet him net triuwe, en sa waerden hja slaende deiles. De goudsmid wie troch alles hinne en hie syn broer by de kiel. Hy treau him efteroer op de wurkbank, en dêr krigen de skaeijende hannen fan de kastmakker in glêdhammer to pakken. De fingers sleaten om de stâlle, en doe feegde hy der yn. Tel forsloppe it hâld fan de broer. De holle knikte oer side
| |
| |
en mei in heale draei siigde hy der stil en bleek hinne.
De kastmakker stie as in byld... hy stoarre nei it sloppe lichem... en doe ynienen wist er dat er syn broer deaslein hie. Allerhande skrikbylden kamen by him op. O, as se har hjir sa troffen! It gerjocht wie net sa mijen, en rêd en galge kamen him foar de eagen. Hja mochten it lyk hjir net fine... en de jouns let fierde hy de komeedzje by de slûsdoarren op.’
‘Komeedzje?’ freget de âldste.
‘Ja, hwant it wie in stellingplanke, dy't hy dêr yn it wetter soalde.’
‘Hwer hie hy de deade dan brocht?’ freget de jongste, wylst er de antikair fol spanning oansjocht.
Dy giet oerein en seit: ‘Kom mar mei.’ Hy nimt de stanlampe fan de tafel en rint dêrmei nei in hoeke fan de keamer. It lêste paniel fan it bedsket stiet der los foar. Mei ien hân set de antikair it oan de kant. ‘Sjoch’, seit er.
It gielige ljocht fan de lampe skynt yn in slûfte tusken bedsté en muorre. De trije taskôgers forjitte to sykheljen. De lege, swarte eachsholten fan in geramt stoarje har oan. De wite tosken blikkerje yn it ûnwisse ljocht as gniisde it bonkerak har út.
‘Hjir hat er him brocht’, seit de antikair.
‘Hè ju, hwat liket dat mâl’, suchtet de âldste.
‘Hie 'k it net tocht?’ seit de jongste.
‘Dat wy hjir sa faek sitten hawwe en nearne gjin erch yn hiene’, himet de oare. ‘Ik wurd der kâld fan.’
De antikair set it paniel wer to plak en giet nei de tafel. ‘Né, wy hiene nearne gjin erch yn. Mar de man dy't hjir sa'n fjirtich jier foar dit sket sitten hat, wist it. Hy moast sa gau mooglik yn dit hûs wenje, foardat in oar der miskien efter komme soe. Hy koe hjir net mear wei. Hy is troud om altyd immen yn 'e hûs to hawwen, as hy der net wie... hy koe net út dit hûs wei... hy moast hjir bliuwe... der mochten gjin oare minsken yn komme... hja mochten har der ris oer fornuverje hwerom as it iene bedsté koarter bitimmere wie as it oare..., dat bedsté dêr't hy nei de dea fan syn frou elke nacht yn sliepte... deun by syn broer...
It is in tryst forhael, freonen, dat yn dy koperen bos siet en mear as ienris stiet der yn, dat de deastraffe doe gâns mylder west hie as it lange libben dêr't God him mei straft hat.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd