De Tsjerne. Jaargang 18

[p. 3]

Teije Brattinga:
Harkje nei stil weze

Se waerd wekker en harke nei it forkear op strjitte, dat blykber hastich wie en net taelde nei in frouljusfiguer dy't op bêd lei wekker to wurden en harke. Se fielde har bûtensletten sûnder dat it hindere. Nou, op dit stuit, kaem it har foar dat se in stikje tiid hoede dat yn har tinken to wachtsjen lei, hjir op dizze keamer, skimerich troch de sletten reade gerdinen en dôf foar hwat se jinsen op strjitte wist. In simpel momint dêr't se wer ôfstân fan dwaen moast, dat se aensen efter har witte soe, sadré se de tekkens opsloech. Se goaide de tekkens oan 'e kant en ruts har nei in hâlding ta dy't se brûke moast om útein to setten. Doe wie de fêsthâlden tiid fordwoun. Se fielde har warleas tsjin it oanklaeijen en it opmeitsjen dat se net keare koe, warleas tsjin de flyt dy't se by dy deistige beuzichheden toande. De flyt wie greaternôch, se wist it, se ûnderkende it as de réaksje tsjin de yllûzje dat se sekonden stilstean litte koe. Sekonden rane as wite snie yn in waerme hân, sekonden lûke troch jins lichem as in platte eangst. Eangst? Né. Mear in moeting mei in ûndergrouns forset tsjin dit fuorttsjen, dit forgean, dit net-kearbere en ûnûntkombere. It makket jin yn sekere sin koartsich en koartseftich. En dan is dy flyt der, it forsetten fan de sinnen.

Wylst se har oanklaeide bisocht se hyltiid of se it kariljon fan dizze lytse stêd hearre koe. Se hearde it yn de fierte. It spile elk kertier. Mar itselde kaem noait werom. Elk kertier briek syn eigen bistean ôf. Ofbrekken fan hwat? Fan ivichheit? Bistie dy ivichheit? Of wie ivichheit projeksje om hâldfêst to hawwen. Hwa makket dy projeksje dan wier? Sij hjirre? Of it forkear jinsen? Of immen oars? Rome miskien of New Dehli? Of oars Moskou of Washington? Hat mei dy forgonkelike greatheden dizze moarn eat to krijen? Hwerom siket se nei in projeksje? Hwat bisielet har? Of rekket bisieling de ivichheit? Soms tinkt se dat, as de muzyk, de muzyk dy't sij makket, har fiert, fiert hwerhinne? Muzyk, tekene lûden en ôfmetten mjitten dy't se forjit as se foar in fleugel sit. Dan forjit se mjitte en tiid, libbet yn meldij en ritme, oant de kadâns har wekker makket, lykas se fan 'e moarn wekker waerd, mei it gefoel dat se dit stikje tiid fêst hâlde kin. Se wit dat it net kin, dat se dy muzyk noait wer spylje sil, lykas se dat nisen die, dat dizze moarn in bigjin is fan it kommende en noait it midden fan it nou. En dêrom meitsje de greatheden miskien

[p. 4]

polityk, dat binne stelsels dy't men swart op wyt sette kin. Dat kin sij net mei har pianospyljen. En dêrom is it ek in oare wrâld.

It giet allegearre yn it fortroude taske, sjippe en doek en stift en poeijer. Se set de radio oan en giet der by sitten. De sawnde fan Beethoven wurdt spile, troch Dútsers, dat heart se. Se hâldt net fan Beethoven. It is wol muzyk, mar net hàr muzyk. De âlde marsjeart har tofolle, brekt elk akkoard ôf, pom pom pom, it slaen fan in klok en dêr hat se in hekel oan. It mei sa wêze. Der binne massa's oaren dy't der wol by farre. Se draeit de knop om, skoddet it hier nei efteren en set it mimerjen fan har ôf. Se rint nei ûnderen, lûdleas oer tsjokke treplopers. Dat heart der by: musicienne en lûdleaze treppens yn hotels. De Dútsers sille yntusken it tredde diel fan Ludwig to pakken hawwe. Hoempapa, en dochs sjongt men it mei. Men kin jin tsjin de tiid net forsette.

‘Der is bisite foar jo, mefrou’, seit de kelner as se ûnder yn de ytseal komt.

‘Lit dy hjir komme’, andert se.

‘Goeije André.’ Se jowt him in hân. ‘Nim in sit. Hast sin oan hwat?’

‘Tanke. Oars tige freonlik oanbean, hear.’

‘Ik bin wol ris freonlik. Wolst hwat drinke soms?’

‘Gjin biswier.’

‘En fortel hwatst wolst.’

‘Bêst. Ik woe dy freegje ofst noch in jounmennich oer hast it kommende winterskoft.’

‘Foldoch ik sa goed?’

‘Skynt sa.’

‘In profeet wurdt yn eigen lân oars net eare, wol?’

‘Is mooglik, mar in profetes al.’

‘Knap sein.’

‘Haw ik net fan mysels.’

‘Fan Ale soms?’

‘Ja, hoe riedst it.’

‘Dat is net sa'n swiere opjefte. En hwat wolst spylje?’

‘De twadde fan Brahms. Kin dat?’

Se stekt in lusifers oan. Se lit it prikje efkes langer barne as nedich wêze soe en leit dat dan hoeden oan 'e kant. As tinkt se nei. Mar se tinkt net nei. Se sjocht him oan en seit:

‘Hoe wisten jimme dat?’

Hy laket.

[p. 5]

‘Akkoard’, seit se dan, ‘en hokker jounen?’

Hy neamt de data dy't sij notearret.

‘Dat is it dan’, sizze se tsjin mekoar en nimme ôfskie.

Se pandert nei de brogge nei Douwama, de pianohandel. Dêr stiet in fleugel dy't se bisyplje kin as se yn 'e stêd is. Sûnder erch spilet se it twadde pianokonsert fan Brahms. Soene se it hearre kinne dat Brahms har foarkar hat? ‘Dou spilest it justjes subjektiver as oar wurk’, hie André sein. Is mooglik. Se mocht oer Brahms, al sei men dat sa net mear sûnt Sagan der in boek oer skreaun hat. Oer it ‘hâlde fan’ dan, oer Brahms net. Hwerom se Brahms graech spylje mocht, koe se net biredenearje en it makke ek neat út. Se spilet achteleas. It foldocht har net. Se kin fan 'e moarn de fêste greep net fine. It liket derop dat André har hjir hinnedreaun hat. Der is altyd eat dat jin driuwt. It is ûnmooglik en bliuw stil stean, samar, sûnder sin, sinleas. It draeit op ymprovisearjen út. It jaske fan Brahms om har eigen ynfallen. Se heart oars net as dizze muzyk. Se is allinnich, se bilibbet har wille yn dit skeppen, mar se kin dochs in gefoel fan in frettende iensumheit net fan har ôfsette. Dat wurdt sa sterk dat se mei spyljen ophâldt en nei de stilte harket. In stilte dy't der allinnich foar har skynt to wêzen, in mearke fortelt dat se net leaut. Dat alles heel simpel wêze soe en de tiid heel gewoan in stikje fan de ivichheit. Dat it kariljon spilet om it spyljen en net om it forstriken fan dagen en nachten to markearen. Se leaut it mearke net, hwant se giet oerein. Om tsien ûre giet har trein. Fan 'e joun moat se yn Bremen wêze, en moarn yn Hannover, en oaremoarn, en dan, en altyd. Sa simpel is it net dat men stil stean kin en harkje nei de stilte. Men moat gean, elke dei op 'e nij, oant it momint dêr't men noait harket, in lêste klop fan it hert, de markearing fan in libben dat libbe is.

Se giet en spilet dy joun it spyljen fan folle jounen. In seale harket. Mar as it foarby is, as it stil is, dan sil it hantsjeklappen klinke. Hwant harkje nei stil wêze, hwa hat der syn oandacht by?