De Tsjerne. Jaargang 1

[p. 193]

[Nummer 8]

Marten Sikkema:
In forsin.

Abe Brouwer: ‘Klinkerts’, útj. A.J. Osinga, Boalsert 1941.

Goed fjouwer jier hat it tusken oare ferseboeken yn 'e kas stien, mar hjoed, de trettsjinde, kaem it my wer yn 'e hannen. It hie net wêze moatten, mar hja hawwe it sels wollen, Brouwer en Osinga. De útjower kin men it faeks net ienris kwea ôfnimme: as de ponge mar groeit, mei de kultuer bêst hwat meagerder wurde. Hwat net alhiel yn oarder is, dat binne de pearhûndert print- (of skriuw-) flaters dy 't it boekje ryk is. De aeigiele kleur fan it omslach stiet yn forbân mei net-leine wynaeijen, waerd der fuortdaliks al grute.

De skriuwer lykwols hie sa wiis wêze moatten en bried dizze aeijen net út, hwant se stjonke.

Party minsken hâlde út, dat men in skriuwer alderbêst kennen leart út syn poëzij; men soe hast hoopje dat it net wier is: oars seach it der foar Abe Brouwer net bêst út. Mar dit derbûten litten: men bigjint jin ôf to marteljen mei de fraech hoe 't de romans ‘De Gouden Swipe’ en ‘Marijke’ - by alle lekken en brekken - dochs jit sa wurden binne as se binne. Soed er der faeks help ta hawn hawwe, en fan hwa dan? It liket nuver, mar men kin der net goed mear foarwei, nei dizze ‘Klinkerts’.

Alle fersen út dizze bondel to bisprekken soe in moedsum krewei wurde: inkeld it lêzen wurdt men al muoilik ûnder. Lit ús dêrom allinnich it koepletsje bisjen dat as opdracht - of forlechje? - foar it titelblêd ôfprinte stiet. Dat hat tominsten de fortsjinste dat it de hiele samling yn bigjinsel bifettet:

‘It is mar hwet spil fen simpel en sljuchtwei

samar hwet tinzen ta rigels forskreaun

't giet hwet oer Fryslân, oer ljeafde, oer Krúswei

sjongend for mem en bern - for folk en frjeon’ -

Hjirfan nou kin men sizze: it is ûnwier, goekeap, krom, ûnbihelperich; it leit sûnder reden hieltyd bûten de mjitte, it rimet min ofte mear tafallich, it is ûnlogysk fan struktuer,

[p. 194]

hawar, it mist krekt al dy saken dy 't poëzij ta poëzij meitsje. It hat nimmen hwat to sizzen: sljuchtwei folk net, hegerein net, dichters net en bern net: It kin inkeld de goede smaek bidjerre, en de minsken fan frysk-lêzen ôfhâlde. It is de banale utering fan in banale geast. En dit rekwisitoar jildt foar al dizze sabeare-poëzij.

It is wier, men kin wolris gnyskje: om de sabeare krêft fan ‘Spoaromlizze!’ mei syn 12.000 spieren, om it sabeare djippe fan ‘De Siedder’, om it healwize selsportret yn ‘Dichter’, om de flater yn it lêste koeplet fan ‘Frjeon’ (men tinkt earst yn 'e ‘hongerige, as glês forstienne eagen’ fan.... God to stoarjen!), om dy brike útfal yn ‘Dea’: ‘Fier fen alles: hwet rabbet! hwet stelt! hwet moardet!’ ensafh., om it sonnet dat gjin sonnet blykt to wêzen, en mear sabeare fynsten.

Mar men wurdt al gau lulk: om dy sleauwe lofsang op de wurkforskaffing (‘Werberte’ n.b.), om it meagere biltsje fan de dichter mei de ‘lytse letters’ O.P., om dy lêbbige Tsjêbbe fan Skylge, dy 't mar net dea wol, mar jin hast deabeart mei syn stimme ‘as glês sa hird en dan wer fol’, om de ‘waerme eagen’ fan Simke Kloosterman en har ‘flecht as it ivige mystearje’ (?), om it ‘Wûnder’ dat mei al syn streekjes mar gjin wûnder wurde wol, om it tredde koeplet fan ‘Krúsgong’, it platste dat ea yn 't frysk skreaun is. It mystike ‘Holang noch’ sil ik mar bûten bisprek litte: dat sil tinklik skreaun wêze om âldfammen op to swypkjen.

Ik wit wol dat dit mar in lytse blomlêzing is: út dizze fjirtich siden printwurk binne jit wol fjirtich gear to stallen, de ien noch forskuorrender as de oare.

Men wurdt soms grimmitich as hollanders en sok ark gnize om ús fryske kultuer, mar as men dit spul lêzen hat, is men hast yn de wille en forjow it harren.

Lit it wier wêze dat it Fryslâns needlot is dat eltse generaesje in stikmannich De Sé's opleveret, it mei allegear noch hinnebruije. Mar dizze Brouwer is wol it faeiste teken dat ea oan ús poëtyske himel gluorre hat.

13.11.45.