Trotwaer. Jaargang 26

[p. 95]

Itty Sluis
De tango (romanfragmint)

Yn it foar hie 'k it betinke moatten, witte kinnen dat it my mear dwaan soe as sa mar wat. It ferstjerren fan Meta's Watze hie my djip rekke. Wy hienen him fan 'e middei op it hôf brocht.

Wêrom wie 'k sa rekke? Wat hie er yn my losmakke? Hie er troch syn sykte de bewenners fan ús strjitte tichter byelkoar brocht? Wie dat it sied foar syn Meta dat se aanst allinne rispje koe? Frjemd wie 't, alle buorlju wienen paraat, ree om te helpen. Yn 't earstoan hantaasten, in boadskipke. Mar doe't de wykferpleechster alle dagen in pear kear kaam, wie der in roaster opsteld en stie Meta der net allinne foar. Se koe ommers net weromfalle op bern; Watze en Meta hienen gjin bern.

Yn 't bysunder wit ik noch fan ien nacht. Buorman Zylstra en ik holden wacht. Meta wie och sa wurch en wy hienen har op bêd stjoerd.

Watze lei rêstich; no en dan slepte er. Ik siet njonken it bêd en Zylstra nestele him yn in noflike stoel. Wy doarden net te praten. It wie waarm yn de keamer en stil. Meta hie de klok stil set om't Watze hyltyd kjel waard fan de slaggen. As Watze de eagen iepen die, besocht ik him in mûlfol wetter ta te krijen. De tiid krûpte stadich, och sa stadich. Zylstra knikkebolle en ik fielde my iensum.

Watze frege om in slokje wetter en hoeden stipe ik syn holle.

‘Ha jo ek pine, Watze?’ frege ik.

‘Nee, famke, no net mear. Ik wachtsje, ik doch oars neat as wachtsje.’

Sunich wie syn stimlûd en ik line nei him oer. ‘Justernacht stie er oan 't fuottenein. In kreaze keardel. Hy hie in swart pak oan, in wite oerstrûper en de strik foar. Hy sei: kom, en hy stuts de hân nei my út. Ik gyng oerein en krige syn hân fêst. Tegearre setten wy de doar út, de strjitte del. Wy kamen op in grutte dyk. Ik seach noch ien kear om, mar der wie gjin sicht, alles like leech. Achter ús hakken sleat it tsjuster myn ferline ôf.’

Hy wachte in hoart en kaam wer op azem.

‘Wy rûnen oer in rjochte dyk, by lantearnepeallen lâns, huzen foarby, wy gyngen mar troch. Ynienen wie der in trelit, minsken op ús paad. Hja dûnsen foar my en se lutsen ús hannen los. Se treaunen my werom. It ljocht foar my waard tsjuster en it tsjuster achter my waard wer ljocht. Meta wie net by dy lju.’

[p. 96]

De lêste wurden wienen amper te ferstean. ‘Meta siet njonken jo, Watze, se siet by jo bêd.’

‘It wie noch net tiid, famke.’

Ik besocht him in slokje wetter ta te krijen. It fel siet him strak om de wangbonken. Syn foarholle glom yn it sêfte lampeljocht. It swarte hier wie kjimd; allinne boppe de earen wie 't in bytsje griis. Syn hannen leinen op it omslach fan it lekken. Skoften like it as slepte er; syn boarst gyng stadich op en del. Ik waard kjel fan it klopke op myn skouder. Buorman Zylstra wiisde op syn horloazje en nei de doar. Ik knikte en súntsjes gyng er it hûs út. Folslein allinnich fielde ik my en ik koe de eagen net fan Watze ôfhâlde.

Ik hong yn de stoel doe't Watze frege: ‘Is er fuort?’

‘Hy moat moarnier wer betiid.’

‘Sa is 't,’ sei er.

Ik gyng stean en ik seach it earste moarnsljocht troch de gerdinen. De termosflesse stie noch op de tafel en ik geat mysels in kopke âlde tee yn.

‘Wolle jo ek?’

‘Tanke, moatst de kastdoar ris iepen dwaan.

De rjochter doar.’

Ik rûn nei it kammenet en die it doarke iepen. Op de planke stienen twa lege listkes, in Boeddhabyld en in Hare Krysna.

‘Kom, sitte. Sjochst dy twa listkes? Wa moatte dêryn, tochtst?’

Ik skodholle.

‘Yn it earste God en yn it twadde Allah.’

Ik seach him ferwûndere oan, tink, út syn wurden klonk in fanselssprekkendheid.

‘Wy witte ommers net hoe't se derút sjogge. Witsto it wol?’

Ik luts oan de skouders.

‘No, dêrom binne dy listkes leech.’

‘Wêrom ha jo dat sa?’

‘Witsto wa't de baas is? God? Allah? Knokke Hja tsjinelkoar en slacht dat werom op de minsken? Soe it by Boeddha better wêze? Of by Hare Krysna? Of fjochtsje de beide Easterlingen tsjin dy twa Frjemden? Sis it mar. Ik fertiizje deryn en dêrom jou 'k se allegearre in kâns.

En no wie Watze stoarn en hjoed hienen wy him te hôf brocht.

Ik hearde buorman Zylstra syn klappend klomplûd op it garaazjepaad.

Buorman Siger, oan d' oare kant de strjitte, hie 't bûtenljocht al op. It wie in stille strjitte, in rouwende strjitte.

Op it lûd fan de belle gyng ik nei de foardoar. Under it ljocht fan de bûtenlampe stie Siger en hy sei, dat Meta om ús frege en as ik mar mei komme woe.

‘Gean mar hinne, Siger, ik kom der sa oan.’ Hastich skreau ik in briefke foar Karel. Hy koe sa thúskomme.

[p. 97]

‘Ik bin by Meta. Kom gau wer thús. Tút. Gertrud,’ en lei dat op 'e tafel.

Troch de achterdoar rûn ik oan de tafel ta. Siger en buorman Zylstra wienen der al.

‘Dêr is Gertrud. Kom der gau yn.’

Meta siet yn har stoel en se wiisde my in plakje. Ik kaam njonken Siger oan de lange kant fan de tafel te sitten. Meta knipte de teemûtse los en socht it krekte pantsje by it kopke. Se geat yn en lange it my oer.

‘Fijn dat jimme kommen binne. Ik wol jimme betankje foar al it wurk dat jim foar my èn foar Watze dien ha. No is 't foarby, hen. Ik frege my justjes al eefkes ôf, oft dat no alles wie. Wat moatt' je no allinne? Tsjin wa moatt' je prate? En, wa fertelt je noch wat?’ ‘Wy, fansels. Moatst net te pessimistysk wêze, Meta!’ Siger lei útdruklik de klam op pessimistysk en bekrêftige dat wurd mei fjouwer tikjes fan syn wiisfinger op de tafelsrâne. Pes, si, mis, tysk.

‘Ik bin ek allinnich en ik rêd my bêst. As der wat is, moatst it fuort sizze en wy helpe dy.’ Hy seach ús ien foar ien oan.

‘N't wier?’

‘Túúrlik, fanséls, dêr wolle wy gjin práát fan ha!’ Wurden fan soksoarte strekking skeaten de tafel oer.

Wy krigen it teekopke op en dronken mei lytse slokjes. De stilte hong swier yn de keamer. Ik hearde elk syn tee trochslokken. By de iene joech dat mear lûd as by de oare. ‘No... no ha wy Watze te plak brocht. Wy witte wêr't er is.’

‘Sa is 't mar krekt, Meta. Stel je foar dat er fermist waard.’ Ik hearde mysels en ik tocht: - Wêr slacht soks no op, minske. Hâld dy dan ek stil. Mar, ik kin ommers net oer stilte; ik bin mei stilte oan. Hoe dan ek, hâld dy asjebleaft stil! -

‘Sa is 't mar krekt, Gertrud, wy witte wêr't Watze is. Hy moast ús hjir ris sitten sjen. Hy soe sizze: minsken set in plaatsje op, lit de muzyk op jim ynwurkje en dûnsje. Dûnsje!’ ‘Toe, Meta, fertel ris fan jim dûnsjen.’ Siger ferskikte op de reiden stoel, wat in kreakjend lûd joech.

‘Wy binne benijd. Och, hea ja, Meta, fertel ris.’ Wy praten wakker trochelkoar en wienen hast net te ferstean.

‘Dat wol ik wol, mar dan jitte wy earst in skjinne yn. Lit ús Watze bedrinke!’ Red treau it âlde wyfke har stoel achterút.

Se skarrele nei 't kammenet en iepene in doarke dêr't it glêswurk kreas yn 't gelid achter stie. Sy plante de fuotsjes fan de romers ien foar ien tusken har fingers en sette se handich op de tafel. Achter in oar doarke stie de flesse en doe't se dy delsette, fage se mei de rêch fan de hân by har eagen lâns.

‘Sa! Jo jitte yn, Zylstra.’

De stiltetrein stie op de rails en sette fuortendaliks de sokken deryn. Stadich liet Zylstra

[p. 98]

de romerkes fol klokke. It like oft it focht der net oerhinne woe, want it beweegde lyk mei de râne lodderich hinne en wer. Mei in handige draai fan syn pols snie er de striel ôf. ‘Jo ha 't wolris faker dien,’ sei Meta.

De trein begûn stadich ôf te remjen. Meta krige it romerke op en brocht it nei de mule. De lippen tuten en rekken hoeden it gleske. De earm beweegde amper. Stadich lâne it poatsje wer op de tafel. De holle hold se omheech doe't se sei:

‘Tsjaa. Watze, myn Watze. Watze wie in fanaat, in dûnsfanaat. Net alle dûnsen, nee, hy wie slij nei de tango. Meta, famke, de tango is it libben sels. Alle aaklikheden, al it minsklik lijen sit deryn. It is in blues mei syn ups en downs, sei er altyd.

Alles hie er oer foar de tango, myn Watze. De tango, leave, is somtiden in fereale seeman. Hy rint op de kaai, hat syn harmoanika foar 't boarst en spilet. De klep fan syn pet set syn eagen yn 't skaad en no en dan knypt er dy heal ta. Dan sjocht er troch syn teisters nei de froulju. Hy sjocht hoe't se rinne; hoe't se draaie; hoe't se him útdaagje. En hy spilet en spilet en soms springt er omheech en klapt de fuotten tsjininoar oan. Hy is bliid en laket. Prachtich, Meta. En de a yn dat wurd hold er lang oan. Praaachtich!’ Se treau de stoel achterút en rûn wer nei de kast. Ut in laad krige se in album en lei dat foar har op 'e tafel del. Se sloech de earste side op en skode it album nei Zylstra.

‘Sjoch, dêr stiet er yn fol ornaat.’

‘Tsjong’, sei Zylstra en skode it album hastich troch.

‘Jesus Maria, wat in eptige keardel, Meta. In kreaze fint, hear!’ wie Siger syn beskied. In jongkeardel seach my oan. Grutte eagen laken my ta. In snorke stie boppe de mûle. It koarte jaske hong yn de midden fan de brede bân dy't strak om de mul siet. Under de broeksboksen stieken skuon mei skerpe punten út.

‘In moaie jonge, Meta. Wie er hjir yn syn dûnskostúm? Hea, wat moderne skuon, je kinne der sa op fuortrinne. Se glimme der oer. Moai hear.’

‘Watze, Gertrud, wie och sa petiterich op syn klean. Der mocht net sáfolle oan mankeare.’ Meta knipte eefkes mei de tomme en de middelfinger.

‘Syn skuon bygelyks. Hy hie 't poetsguod altyd yn de tas. As ik him ris op sa'n punt stie, wreau er daliks by de bokse lâns. Dat waard in nuvere oanwenst. Ik leau, dat er dat fan syn mem hie. Dy wie ek sa skytskjin. Se spielde de fûgeltsjestront fan de hortinsjeblêden, dy't oan wjerskanten de parrebeam yn har tún stienen. Ja, wier!’

‘En jo moasten meidûnsje, Meta!’

‘Famke, famke, dêr ha 'k wat mei hân. Ik wie smoar op dy fint, fuortendaliks al smoar. Ik woe wol dûnsje, mar, do dûnsest net samar

[p. 99]

in tango! Dat hat skoften duorre. Wy wienen al troud, doe koe 'k it nóch net. Wy oefenen yn de keamer. De tafel oan 'e kant en wy dûnsen op sokken. Op sokken en op de Sineeske matte. Dat glied omraak.’

‘En jim setten dan in plaatsje op?’

‘Berntsje, wy hienen net sa'n ding; dat koenen wy doe net betelje. Nee, Watze song. Op ien fan dy moaie tango's fan Malando song er altyd deselde wurden en dêr setten wy de stappen op.’ Helderop song se:

D'r zat een ekster in de boom
die kon niet kakken.
Er was een veertje
an z'n poepetje geplakke.
Hij zei van hie,
hij zei van ha,
hij zei verdomme,
hoe is dat veertje
aan m'n schietertje gekomme.

Har boppelichem skokte op de maat fan de melodij mei en har earmen swaaiden breedút boppe de tafel.

‘Dêr ha 'k it op leard. Ik wit noch, dat der nei it wurd “verdomme” in stilte kaam en dan skodde hy my as in sek moal hinne en wer. Mar wy dûnsen, wy dûnsen dat it klapte!’ Se luts it fotoalbum nei har ta en sloech in pear siden om.

‘Sjoch, hjir steane wy tegearre.’ Se skode it album wer nei ús ta.

‘Jo wienen in kreas mokkeltsje, Meta,’ sei Siger.

‘In moai pearke, hear. Spitich dat it in swartwyt foto is,’ sei 'k.

‘Watze wie altyd yn 't swart en ik yn 't wyt. It is no allegearre oars. Kinst it sa moai op de televyzje sjen. Prachtige moaie klean en skuon. Sels it frouljushier is in keunststik. Wy binne te betiid berne, sei Watze dan. No hiene se rekken mei ús holden, dàt wik ik dy!’ Meta glimke.

It keatling fan de klok sette de oere skerp en de slaggen dinderen mei geweld út de houtene kast.

Se seach foar har út en suchte. Nei in skoftke sei se: ‘Ferline wike sei er tsjin my: in tango, Meta, ast der foar de earste kear goed nei harkest, de tango is in binde, in soai. Alles rammelet trochinoar hinne. De seeman spilet, dûnset en springt. Somtiden yn majeur, somtiden yn mineur: de harmoanika. Dan hearst in deftich persoan him alles neispyljen. 't Is krekt as wol er it moaier, better dwaan. Do sjochst him rinnen. Ofmetten stappen, it kin foarút en om de lippen krollet in eigenaardige glim: de fioele. En al dy oaren hawwe dêr gjin frede mei. Nee, se ramaaie trochelkoar oant... oant de frou op de proppen komt. Sy bringt mei sterke akkoarden de boel wer byinoar. Sy hâldt se yn de stokken en wiist harren it paad nei de ein: de piano!

Do, myn Meta, do bist myn piano. It wie in bêste man, myn Watze.’

[p. 100]

Se geat harsels it romerke fol en brocht it linich nei de mûle. Yn ien slok goaide se de ynhâld achteroer. Eefkes hold se it gleske foar har en smiet it doe mei krêft oer har holle. It sloech stikken tsjin it kammenet. It wie stil yn de keamer en as wie 't op kommando, wy rikten tagelyk nei ús romer en dronken him leech. Hoeden setten wy it lege gleske wer foar ús del.

De stiltetrein soe wer fuort, mar lokkigerwize kearde Zylstra him op.

‘Dàt wie Watze, Meta. Dat wie dyn Watze.’

‘Ik bin jim tige tankber, minsken. Nee, dat mien ik!’ Se skodholle en op dy wize hold se ús geëamel tsjin.

Se gyng stean; wy ek.

‘Tink om de diggels.’

Se late ús nei de bûtendoar. Doe't ik op it tegelpaadsje stie, hearde ik it klikken fan it foardoarslot.