Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 33

Kleine mededeelingen.

33. Een onuitgegeven brief van Marnix over de Caesuur.

In het archief van de stad Delft berust een brief van Marnix aan den Delftschen predikant Arnoldus Cornelii van 1589. Het besproken gedicht is blijkbaar een zegezang geweest op de over-

[p. 150]

winning der onoverwinnelijke vloot. Het is mij niet gelukt gedichten van den Delftschen predikant te ontdekken.

Ik meende met de uitgave van dezen tot nog toe niet gepubliceerden brief geen onnut werk te doen. De daarin genoemde Daniel is de predikant D. de Dieu.

S. in Christo Jesu, Cantica tua mirifice me recrearunt quod et tua essent, et ut tua, tum argumento, tum elocutione excellerent. Gratulor sane nostrati linguae belgicae, quod in ea Dominus¹⁾ viros excitet qui eam excolant et in excolenda lingua Deum laudent. eiusque admirabiles virtutes praedicent. genus carminis valde placuit
fueram rogatus a Daniele nostro qui ministrum agit Vlissinghae, ut eiusmodi quid ederem, sed non ausus fui mare illud ingredi tum, rei magnitudine perterritus tum occupatione rescribendorum psalmorum impeditus.
Deinde saepe subiit in mentem, in canticorum biblicorum praefatione aliquid edere quod eo spectaret. Nescio an Dominus spiritum et virtutem suggerat. Ego certe plane hoc genus carminis quod elegisti statueram eligendum, itaque gratulor tibi mi Arnolde, et te macte hac virtute esse iubeo. rogoque ut in hoc poëseos genere²⁾ pergas et linguam nostram iacentem squalentemque erigere studeas. quod caesuras accurate observasti valde fuit gratum, sed video tamen aliquid in eo te tibi concedere, quod ego concedi (si possit) nolim, Galli certe studiose fugiunt et sonat³⁾ procul dubio asperum quid et hiulcum in auribus, quod nimirum caesurae, dirimuntur vel copula end. Qualia sunt haec

1.	Met vasten end met beterings opset.
2.	Het luyden end clincken was groot onmatich.
3.	Slants oude bruycken end herkomsten tende quamen etc. vel articulo den aut, een, ea enim propemodum habeo pro eodem.
4.	Toerusten een scheepsarmade seer swaer
5.	Men noemde s' een onoverwinlycke armee. vel aliqua alia praepositione quae a consequenti orationc sit insae-parabilis, qualia sunt haec
6.	In haren handel na de croone gingen tasten
7.	Men schoot als op doelen verheven hoog Nescio an substantivum et adiectivum quando ἀμέλως sese consequuntur neque orationem integram^4) dividunt, ipsam caesuram

1) D.

2) Hierop volgt aliquid doorgehaald.

3) Dit woord staat boven het doorgeschrapte habet.

4) Hierna twee doorgehaalde letters co.

[p. 151]

	rite possint dirimere. habet enim nescio quid durum, quale est illud.
8.	End doet dat niet des zijn voirnemen gaet verloren
9.	Och al wat quaet volcx onder ons alree. Sunt quidem haec minuta, sed quac tamen multum meo iudicio de venustate carminis detrahunt et levi transpositione vel mutatione corrigi queunt. poterant enim ita poni pro

1.	Sy vasteden met beterings opset vel Met vasten bed' end/droef met beterings opset. pro 2^1)
2.	Het luyden steets end tclincken was onmatich vel Tgeluyt alom end tclincken etc. Tgeluyt was groot end clincken zeer onmatich.
3.	Des lants hercomsten oudt end bruycken tende quamen.
4.	Toerusten stracx/vast een scheepsarmade swaer
5.	Men^2) hiets' alom d'onverwinlyck armee.^3)
6.	En hebdy niet gesien/gemarkt de Lotteringsche gasten In haeren handel stoudt recht/self na de croone tasten. vel dat de lottringsche gasten in haer doen na de croon alleynskeus gingen tasten.
7.	Men schoot gewis gelyck op doelen hoog
8.	End doet dat gantzlyck niet van syn wil wart/raet gaet verloren
9.	Och wat quaet volcx stack onder ons alree De hoirnen op. etc.

Haec ego tibi mi Arnolde familiariter suggero non ut quod aiunt sus Minervam erudiam, sed ut meas tibi cogitationes meumque iudicium examinandum proponam. Cupio enim hac de re tuam audire sententiam, et a te doceri. Ego praeterea hactenus studiose devitavi ne vyanden vel vyant ponerem in fine versus propterea quod nos non soleamus ita⁴⁾ voces has enunciare, ut accentus in ant vel anden audiatur sed in antecedenti syllaba. Quia tamen video a te ita usurpari velim ad me libere perscribas ecquid hac in re statuendum censeas facio enim plurimi

1) Hierna doorgehaald Tgeluyt end het geclanck, vel Het luyden end tgeclanck was.

2) Hierna doorgehaald gafse.

3) Hierna doorgehaald In haren handel stoudt.

4) Hierna een woord van twee letters doorgehaald, ik vermoed de.

[p. 152]

tuum iudicium. Etsi scio germanos ita breviare¹⁾ illas syllabas ut pro vyant dicant feindt²⁾ monosyllabice et pro vyanden feinden dissyllabice et scio etiam nostris usitatissimum esse et fere perpetuum ut liquidam cum muta brevient quoties ex³⁾ casu nominativo barytono excrescit casus obliquus vyant vyands, hollandt, zeelandt, schotlandt, hóllănders, zeelanders schotlanders. backtandt bactanden. contra in oxytonis handt verstant sant⁴⁾ landt tant handen verstanden⁵⁾ sanden tanden etc. Nescio an haec sint observatione digna. Dathenus quidem qui plaeraque supine et oscitanter, nihil eius modi observavit sed certe puto delicatis auribus discrimen non esse negligendum. sed tuum cupio audire iudicium, de reliquo certe mire omnia placuerunt et ago tibi tum meo tum reipublicae nomine⁶⁾ gratias, Concordantiarum librum accepi et in meo quod praedicas beneficium tuum agnosco beneficium, quod librum tam diligenter conservaris. Vale et mei memoriam in tuis ad Dominum praecibus⁷⁾ retine. Suburg V.^a die Aprilis 1589
Tuus Philippus Marnixius
Sancto Aldegondius.

Op de vierde pagina, op een van de acht vakken waarin de bladzijde gevouwen is, en welk vak voor adres diende, staat

Clarissimo viro domino
Arnoldo Cornelii verbi
in Ecclesia Delphensi
inistro⁸⁾.

Rotterdam.

j. van der valk.

1) Hierna doorgehaald medias.

2) Hierna doorgehaald qu.

3) Hierna doorgehaald nu.

4) Dit staat geschreven boven het doorgeschrapte woord standt.

5) Hierna staat het doorgeschrapte woord standen.

6) reip: n.

7) p̅cibus.

8) De beginletter M stond waarschijnlijk op de schuin afgeknipte strook, waarop het zegel gehecht was.

34. Een oordeel over Marnix van Sint Aldegonde als taal- en letterkundige van het jaar 1600.

De Kon. Bibl. bezit een pamflet (N^o. 1156), dat den volgenden titel draagt: Claeg-dicht over de doot vanden Edelen hoog-geleerden ende seer Godt-salighen heere Philips Marnix

[p. 153]

Heere van St. Aldegonde. By maniere van tsamen-sprekinghe ghemaeckt by Marcus Zuerius. Aenden Godt-salighen ende gheleerden Godefridus Cornelii Dienaer des H. Evangelij tot Haemstede. Het pamflet is: ‘Ghedruckt tot Leyden, by Christoffel Guyot: Voor Laurens Jacobsz., inden vergulden Bijbel op 't water tot Amstelredam, Anno 1600’.

In den vorm eener samenspraak tusschen ‘Abraham ende Baruch’ behelst dit, in alexandrijnen gedicht, stuk een karakteristiek van Marnix door een tijdgenoot, die voor ons niet zonder belang is. Wij deelen er hier uit mede, wat over Marnix als beoefenaar van taal- en letterkunde wordt gezegd:

Want sulck was sijn verstant // tot wat tael hy sick¹⁾ wende /
Sijn tong en oock sijn hant // hy licht daer toe gewende.
Voor eerst was Hebers tael²⁾ // hem soo geheel bekent /
Dat hy (en fijn te mael) daer uyt in duytsch gewent
De Lof-gesangen soet // van Jessais wijsen soone
Heeft in een dicht seer goet // naer onser Psalmen toone.
Hy heeft oock Javans spraeck³⁾ // soo meesterlijck verstaen /
Dat (O bedroefde saeck //) daer weynigh met hem gaen /
Daer in hy alle dinck // kon in geschrifte stellen /
En eenen lof beginck // vry weerdich om vertellen.
Ick wil nu gaen verby // dat inde Roomsche tong
Soo was geoeffent hy // als yemant schier die dwong
De ongelijcke maet // der woorden in sijn Dichten /
Of daer in tsijnder baet // kon een vrijreden stichten:
Om datter vele sijn // die der Latijnen spraeck
Konnen / des O dicht mijn // van dees' een ende maeck.
De tael die oock verstaen // wort int soe sterck betuynen /
Ja diemen ver siet gaen // noch buyten d'Alpsche duynen /
Verstont hy oock al wel // en in Toscaens cieraat /
Kon hijse brengen snel // in eenen reynen staet.
Maer in dat Duyts-Latijn // der nieu-genoemder Francken
Verheuchd' hy therte dijn // men moestes hem bedancken
Als men daer in van hem // mocht lesen eenen brief /

1) Zóó staat er; niet: sich.

2) Het Hebreeuwsch.

3) Het Grieksch (Jonisch). Javan = Griekenland; zie de bijbelsche bewijsplaatsen vermeld in De Beer en Laurillard's Woordenschat i.v.

[p. 154]

 

Of hooren als sijn stem // soet hy daer in verhief.

 

Die oock daer in tgespuys // der half Saersijn-half-Gotten

 

Des grooten Godes huys // en onser vrijheit spotten /

 

Die nu int Francken hof // in Engelant bekent

 

Is / en heeft haren lof // tot swerelts eynd ghewent /

 

Ick seg het Castiliaensch // dat heeft hy me geweten /

 

En dat gebroet in Spaensch // dickmaels haer lack verweten.

 

Als die wel haten mocht // de wreede tyranny

 

En sijns Vaders Lant socht // daer van te maken vry.

 

Het Saxisch-Latijn-Frans // des Lants in Zee gedoken

 

Dat koomt al me ten dans // hy hevet oock gesproken /

 

Hy heeft al me gekust // de Konincklijcke hant

 

Der Jonckfrouw Godes lust // die vast hout haren stant /

 

De welcke naer haer doot // Wijsheyt / Godts vrees / Genade /

 

Cloeckheydt van vreese bloot // en gericht (dat te rade

 

Houdt aller Vorsten throon //) daer door sy is vermaert /

 

Oock sullen tharen loon // beschreyen thert beswaert.

 

De redens ongeveynst // der out vermaerder Duytschen /

 

Kon hy opt alderreynst // in onse tael Verduytschen.

 

Maer hier en seg my geen // Waer henen dit verhael?

 

Hoochduytsch is al schier een // met onse moeder tael:

 

Want hy oock kost daer in // wel veerdelijcken spreken /

 

Verklaren sijnen sin // en seggen sijn gebreken.

 

Maer aen het Nederlant // heeft hy die eer begaen /

 

Dat m' uytlanders bevant // die onderwijs ontfaen

 

Wilden van onse spraeck // om sijn gheschrift te lesen

 

Daer in sy vonden smaek // en lust niet om ghenesen.

 

Met namen in die klucht // genaemt der Byen korf /

 

Daer in hy met genucht // der Pausen saeck bedorf.

g. kalff.

35. Zum ältesten druck des Wilhelmusliedes (hochdeutsch 1580).

F. van Duyse (Het oude nederl. lied, II, 1622 f.) liefert einen Abdruck der im ‘Liederbüchlein 1582 A’ erhaltenen deutschen Fassung des Wilhelmusliedes nach dem von J. Bergmann herausgegebenen Neudruck dieser Sammlung (Stuttgarter Lit, Verein, Nr. 12: ‘Ambraser Liederbuch’). In seinen

[p. 155]

Anmerkungen zu diesem Liede (Bd. II, S. 1628) erwähnt van Duyse neun verschiedene im 16. Jahrhundert erschienene Ausgaben des deutschen Liederbüchleins: 1578, 1580, 1582, etc.

Obwohl die alten, nicht immer zuverlässigen Frankfurter Meszkataloge, Ausgaben des Frankfurter Liederbüchleins von 1575 und 1578 verzeichnen, sind solche wenigstens nicht mehr vorhanden. Die älteste Ausgabe ist also die vom Jahre 1580, welche in einem einzigen Exemplar (aus der alten Heidelberger Bibliotheca Palatina stammend) in der Vaticana in Rom erhalten ist. Diese Sammlung wurde von Nicolaus Basseus in Frankfurt a.M. gedruckt und führt den Titel: Lieder Büchlein, Darin Begriffen sind Zwei hundert vnd sechtzig, Allerhandt schöner Weltlichen Lieder ...’ Im 146. Liede dieser Sammlung haben wir in hochdeutscher Übertragung die älteste erhaltene Fassung des ‘Wilhelmus van Nassouwe’. Dieselbe ist allerdings nur ein Jahr früher datiert als der älteste Druck des Originals in Een nieu Geusen lieder boecxken. 1584 veranstaltete Nic. Basseus eine neue Ausgabe seines Liederbüchleins.

Das Liederbüchlein 1582 A, ohne Ort, (das sog. Ambraser Liederbuch, siehe oben) ist ein Nachdruck der Frankfurter Sammlung. Das Wilhelmuslied in 1582 A (wie bei van Duyse) lautet fast genau so wie im Liederbüchlein 1580.

Mit dem Frankfurter Liederbüchlein 1580 zusammengebunden ist eine andere Liedersammlung: ‘Lieder Büchlin, Zwey hundert vnd LVII. allerhandt schöner auszerlesener Weltlicher Lieder...’, ohne Jahr (wahrscheinlich 1580), zu Köln am Rhein bei Heinrich Nettessem (Nettesheim) erschienen¹⁾. Diese Kölner Sammlung ist auch wahrscheinlich ein Nachdruck des Frankfurter Liederbüchleins. Hier aber steht das Wilhelmuslied (dieselbe hochdeutsche Fassung) an erster Stelle, - ganz begreiflich, wenn man sich das Interesse der Kölner an den politischen Ereignissen

1) Eine genauere Beschreibung der beiden Liederbüchlein von 1580 und Literatur über verwandte Sammlungen findet man in einem Aufsatz von mir im Journal of English and Germanic Philology, Vol. 8, pp. 489-500.

[p. 156]

in den Niederlanden um 1580 vergegenwärtigt. Eine verkürzte Ausgabe des Kölner Liederbüchleins (ohne Ort, 1582, das ‘Liederbüchlein 1582 B’) ist in einem Exemplar auf der Kgl. Bibliothek in Berlin erhalten; auch in dieser Sammlung ist ‘Wilhelmus von Nassawe’ das erste Lied.

Urbana (Illinois, V.S.).

c.a. williams.

36. Een onuitgegeven brief aan Hooft.

Toen Hooft zich in October 1634 met zijne vrouw en zijne stiefdochter Susanna Bartolotti te Brussel ophield, om de rechten van zijne vrouw te doen gelden op een majoraat van haar oom Don Francisco Hellemans, die betwist werden, omdat zij, als weduwe, ‘haere neutraliteit verworven ende genomen (hebbende) tot Zevenberghen’, door haar huwelijk met een dienaar der Staten van Holland ‘haere neutraliteit zoude gebrooken hebben’, verzocht hij Huygens om ‘een bondigh voorschryven’ van den Prins ‘aen den H. Abbate Scaglia, dien men gelooft daernae grootlijx te willen luisteren, ende maghtigh genoegh te zijn om door te drijven in dit hof, dat de neutraliteit mijner voorsz. huisvrouwe gelden zal, niettegenstaende 't huwlijk met mij aengegaen’¹⁾. Het heeft den secretaris van Frederik Hendrik heel wat moeite gekost, dezen te bewegen aan Hooft's verzoek te voldoen, maar ten slotte kon hij toch het verlangde stuk naar Brussel opzenden. Hooft is gedurende zijn verblijf te Brussel, dat een paar maanden duurde, meermalen met den abt in aanraking geweest²⁾ en had een hoog denkbeeld van diens invloed. Misschien was dat juist gezien, maar te vertrouwen was de man zeker niet. Alessandro Scaglia was een politieke avonturier, die zich gemachtigde noemde van den Hertog van Savoie te Brussel, maar inderdaad in dienst stond van Spanje en waarschijnlijk ook van Engeland

1) Zie Hoofts Brieven, III, blz. 4-9.

2) T.a.p., blz. 15, 16.

[p. 157]

geld aannam. Bij de vredesonderhandelingen, die in 1632 en 1633 tusschen de Staten-Generaal en Spanje gevoerd waren, heeft hij eene verraderlijke rol gespeeld¹⁾.

Maar dat alles kon Hooft niet weten. Toen hij te Muiden terug was, schreef hij den 7^den Jan. 1635 den abt een brief²⁾, om hem te bedanken voor zijne hulp en nogmaals zijne belangen bij hem aan te bevelen. Ook beloofde hij de boodschap van Scaglia aan den Prins over te brengen. Den 19^den Febr. schrijft Hooft op nieuw, om te berichten, dat hij zijne opdracht heeft vervuld³⁾, maar hij zendt het concept van den brief eerst aan Huygens, ‘om te onderstaen, oft zijne Vorstl. Doorl. ook ontdient zoude zijn met mijn schrijven aen den gemelden Heere abt, volghends de forme van 't ontwerp dat hiernevens gaet⁴⁾.’

Op dezen brief is het antwoord van Scaglia bewaard gebleven; ik vond het onder papieren van Huygens in de Bibliotheek der Kon. Akademie (N^o. L^d van den Catalogus van Handschriften). Het luidt aldus:

Molt' III.^o

La parte che V.S. con tanto cumulo de favore si compiace darmi del suo rittorno non e' meno conforme alla natural cortesia di lei che dovutta all' interesse che prendo nelle sue sodisfattioni. E le ne rendo gratie. Per conto dell' affare che V.S. ha qui seben l'ostinatione del mio male mi toglie il gusto di poter agir in persona, con l'interposto però di altre e di biglietti dovunque mi è riccordato sollicito e premo. Perche non solo in quel ch'ella commanda sarà servita ma sara mio anco pensiero di prevenir i suoi cenni. Nel rimanente poi che V.S. apponta si lascerà che il tempo et i suoi effetti aprire l'incaminamento che si desidera da i ben' intentionati potendo ella assi curarsi che sarà immutabile in me il proposito in questo partito e la prontezza che le significai. Con che

1) Vgl. Dr. M.G. de Boer, Die Friedesunterhandlungen zwischen Spanien und den Niederlanden in den Jahren 1632 und 1633, Groningen, 1898, blz. 39, 41, 114.

2) Vgl. Hoofts Brieven, N^o. 510 (III, blz. 20).

3) N^o. 515 (blz. 26).

4) N^o. 514 (blz. 24).

[p. 158]

a V.S. con ogni affetto bacio le mani augurandole felicita. Bruselles, li 2 Marzo 1635.

De V.S. Molt' Ill.^ma
Aff.^mo Ser.^re
A. Scaglia.

Onder aan het blad staat: S.^r Hoft. De brief heeft geen adres.

Nog een enkel woord over de latere verhouding tusschen Hooft en den Italiaanschen abt. Den 13^den Aug. 1635 spoort Hooft zijn neef Carel Kint te Brussel aan, de zaak van het majoraat te behartigen, ‘en reveillant la faveur de Monseigneur l'Abbé Scaglia’¹⁾. Den 10^den Maart 1636 schrijft hij den abt over den slechten uitslag van de zaak²⁾. Uit een brief aan Huygens van 5 April van hetzelfde jaar blijkt, dat hij aan Scaglia, ‘tot verwinning zijner langduirighe weeklijkheit’, al eens boter, 's Gravesandsche kaas en Waterlandsche beschuit heeft gezonden en van plan is hem nu ook wijn te doen toekomen³⁾. Als ik mij niet vergis, komt de naam Scaglia verder niet in Hooft's briefwisseling voor. De zaak van het majoraat was in het najaar van 1645 nog niet beslist, maar schijnt later in orde te zijn gekomen door toedoen van Hooft's schoonzoon, Johan van der Meyde⁴⁾. Van Scaglia zijn nog twee brieven aan Huygens bekend uit de jaren 1638 en 1639⁵⁾; zij zijn zonder eenig belang.

j.a. worp.

1) T.a.p., blz. 65.

2) T.a.p., N^o. 569 (blz. 103).

3) T.a.p., blz. 110.

4) T.a.p., IV, blz. 198.

5) Vgl. De briefwisseling van Constantijn Huygens, II, blz. 346 en 448.

37. Huygens' ‘Huysingh tot beeckberghen’.

In den Geldersche(n) Volks-almanak voor het jaar 1838 deelt de redacteur - de bekende predikant O.G. Heldring - op blz. 204 mee, dat hem van onbekende hand een plaatje is

[p. 159]

toegezonden, waaraan het volgende gedicht van Huygens was toegevoegd¹⁾:

‘Daer achtien Peerden staen en byten dagh en nacht
In 'thoy, of Peerd in Peerd: daer deser beesten wacht
Met Rossen en met slaen noch meer tiert dan de beesten:
Daer een' keel onder loeijt, als d'onderaerdsche Geesten,
Van een verhongert Kalf; daer kinders drij of vier
Of in of om de wiegh en om een' roockend vier,
In 'tmidden van een' Schuer (men weet 'er van geen' Schouwen)
Een luijsighe Musijck van halve toonen houwen;
Daer een' Catt onder meewt, daer een Haen onder kraeijt,
Daer 't door de daken druijpt, daer 't door de wanden waeijt,
Daer twee drij Heeren staegh op vijf sess knechten kijven;
Daer 't Boeren hofgesinn met meissens en met wijven,
Met Klomp en Boter-keern en met een' vuijle pann
All doet wat ijemands haer te berghen setten kan,
En all wat Noah self kost van syn' Arck vermanen,
Daer maeckten ick dit Dicht, en drij of vier Pavanen’.

Boven het vers stond: Constantin Huyghens Boeren huysingh tot Beeckbergen, 1659.

Op het prentje - eene aardige kopergravure met de onderteekening: J.A.R. Best sc. - ziet men rechts op den achtergrond een gedeelte van een boerenhuis; boven de gesloten onderdeur staat iemand te kijken. Naast het huis, iets meer naar achteren, zijn drie personen op eene rij achter een muurtje zichtbaar in eene soort van prieel. Verder boomen en struiken en een stuk muur van zeer groote steenen; op den achtergrond links een heuvelachtig landschap. Iets lager dan de drie menschen in het prieeltje zitten een man en een meisje, en weer iets lager nog een paartje. Geheel op den voorgrond een man met drie gecostumeerde honden en apen en één aap in den natuurstaat; deze worden bewonderd door drie kinderen, waaronder een net gekleed jongetje. Vlak bij de honden en apen staan twee net gekleede mannen, beide met een steek

1) De tekst is hier genomen naar Gedichten, IV, blz. 241.

[p. 160]

op; de één blaast op eene fluit en slaat op eene trommel en vormt dus met een pover gekleeden muziekant, die tegen den muur staat en op eene viool speelt, het orkest; de ander danst de honden en apen te gemoet. Verder ziet men nog een boer en eenige boerinnen.

Bij het prentje was ‘eene lijst van namen, met cijfers aanwijzende de namen der personen, die op het plaatje voorkomen’. In het prieel zitten Karel II, Huygens en Philips van Dorp, ‘Raad en Hofmeester der Prinsen’¹⁾. Het meisje daarvóór is Susanna Huygens, het net gekleede jongetje Willem III, de trommelslager en de danser Philips Doublet, de aanstaande echtgenoot van Susanna Huygens, en Nicolaas Heinsius. De andere personen, allen met name genoemd, zijn een knecht van Karel II, een kok van Huygens, de kamenier zijner dochter, de boer en zijne vrouw, de eigenaar der honden en apen, enz. De redacteur vermoedt, dat het prentje de voorstelling geeft van eene grap, misschien door Heinsius, den schrijver van den Vermakelijken Avonturier, bedacht²⁾ op den verloovingsdag van Doublet en Susanna Huygens, die 20 April 1660 getrouwd zijn.

Maar de geheele voorstelling is pure fantasie. Uit het bekende boekje van Schinkel, Bijdrage tot de kennis van het karakter van Constantijn Huygens, ontleend uit aanteekeningen wegens het beheer zijner goederen (1842) weten wij met zekerheid, dat Huygens geene boerderij te Beekbergen bezat. Ook schreef hij het versje niet in 1659, maar den 25^sten October 1650 te Dieren³⁾, waarheen hij den 22^sten was teruggekeerd, nadat hij den 15^den te Beekbergen was gekomen met den Prins⁴⁾, die daar in de buurt op de jacht was, voor de laatste maal, want het was in dit jachtseizoen, dat Willem II zich de ziekte op den hals haalde, waaraan hij den 6^den November gestorven is.

1) Dit zou eene vergissing kunnen zijn voor Arend van Dorp.

2) Maar deze Nicolaas Heinsius was in 1659 drie jaar oud.

3) Vgl. Gedichten, t.a.p.

4) Vgl. Dagboek, blz. 51.

[p. 161]

Toen Huygens boven zijn versje schreef: Mijn' huijsingh tot Beeckbergen, bedoelde hij dus niet zijn huis, maar zijn logies. De inhoud van zijn aardig versje komt merkwaardig overeen met den indruk, dien hij bij een vroeger verblijf te Beekbergen had opgedaan. Toen hij nl. in April 1644 in het gevolg van Frederik Hendrik naar Zutphen reisde, moest het voorname gezelschap één keer in Beekbergen overnachten en Huygens beschrijft in een brief aan Amalia van Solms het plaatsje als een ‘village de maisons esparses, et où les plus delicats de nos messieurs ne furent pas trop satisfaicts de ne trouver que de la paille pour matelas, et force porceaux dans leurs ruelles’¹⁾.

Doordat Huygens te Beekbergen geene boerderij bezat, vervalt reeds het heele, in prent gebrachte, verhaaltje, dat trouwens toch al onwaarschijnlijk genoeg is. De vraag is alleen, wie het bedacht heeft. Eene oudere prent, waarnaar de gravure van Best kan zijn genomen, is niet bekend²⁾. Naar alle waarschijnlijkheid is dus Best zelf de uitvinder er van. Wij weten van hem, dat hij tusschen 1820 en 1830 ‘nach eigener Erfinding einige Blätter gestochen’ heeft³⁾, en tot deze behoort zeker dit aardige prentje, waarop hij aan zijne fantasie den vrijen teugel heeft gevierd, en dat menigeen in de war heeft gebracht.

j.a. worp.

1) Vgl. De briefwisseling van Constantijn Huygens, III, blz. 474.

2) Volgens eene vriendelijke mededeeling van Jhr. H. Teding van Berkhont, Directeur van het Rijks-Prentenkabinet.

3) Vgl. Thieme en Becker, Allgemeines Lexicon der bildenden Künstler, in voce.

38. Huygens' Costelick Mal, reg. 284.

Dr. H.J. Eymael (Tijdschrift XXXIII 49) acht het eerste gedeelte van den regel:

Siet dat men niet en hoort, hoort dat men niet en seit,

niet logisch gedacht. ‘Men hoeft geen God te zijn, om iets te

[p. 162]

zien, wat men niet hooren kan’ schrijft hij. Maar er staat niet hooren kan, maar hoort. Mij dunkt, de regel wil zeggen, dat de Alwetendheid alles ziet en hoort, ook datgene wat de menschen niet vernemen, wat men niet aan anderen vertelt. Als men maar aanneemt, dat het eerste men betrekking heeft op de buitenwereld (God ziet wat de menschen niet hooren), en het tweede men op hem die iets verkeerds doet (God ziet wat de dader verzwijgt), is ook de eerste helft van den regel, naar mij voorkomt, logisch gedacht.

c. bake.

39. Tesselschade hervormd of doopsgezind?

Dat Tesselschade Roomsch-Katholiek geworden is, heeft de heer J.F.M. Sterck voor eenige jaren aangetoond (Verslag van het Vondel-Museum 1908-1909, uitgebracht op 13 Mei 1910). Hij acht het echter onzeker, of zij vóór haren overgang Doopsgezind of Hervormd geweest is. Valt echter - wensch ik hier te vragen - uit de woorden van Huygens (uitg. Worp 3, 169):

Is Tessel op het pad na Roomen van Geneven?

niet af te leiden, dat zij Hervormd was? Wat heeft een Doopsgezinde te maken met Genève?

c. bake.