Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 31

[p. 175]

‘Ene viole’ in den Roman van Lancelot.

In een vorige aflevering van dit Tijdschrift¹⁾, heeft Dr. J. van der Valk bezwaar gemaakt tegen mijne veronderstelling, als zou het bij Maerlant vermelde ‘cruut viola’ zijn bedoeld, waar we lezen, hoe een jonkvrouw, na den vergiftigden Lancelot een antidotum te hebben toegediend, verzoekt haar ‘ene viole’ te brengen.

Tegen mijne opvatting nu zou reeds aanstonds het voorgevoegde ‘ene (viole)’ moeten pleiten.

Bij de eigenaardige wijze echter, waarop in de Middeleeuwen het onbepaald lidwoord, in tegenstelling met het huidige taalgebruik, nu eens wordt gebezigd, dan weder weggelaten²⁾, behoeft, naar ik meen, dit ‘ene’ nog geen aanwijzing te zijn om aan ‘viole’ hier een andere beteekenis en wel die van flesch toe te kennen.

Zelfs komt het mij voor, dat er tegen deze laatste opvatting bezwaren bestaan. In de eerste plaats de spelling van het bewuste woord met een v. Doch ook al zou men willen aannemen, dat deze schrijfwijze aan een onhandig copiist is te wijten, dan toch blijft er een tweede bezwaar. Immers de mededeeling, dat het tegengift Lancelot is toegediend ‘in den selven nap daer hi uut doe hadde gedronken’ (scil: het vergift), is, mijns inziens, een zóó sterk staaltje van volksgeneeskunde, m.a.w. van bijgeloof, dat deze mededeeling op zich zelf reeds zich verzet tegen de opvatting, als zou een (eventueele) tweede dosis van het antidotum met een ander voorwerp - een flesch - zijn ingegeven.

Wordt er nu inderdaad, behalve het tegengift, geen geneesmiddel meer genoemd? Niet aanstonds. Doch eenige bladzijden later³⁾ wordt verhaald, hoe de jonkvrouw Lancelots slapen en

1) Deel 30, pag. 290.

2) Zic m.n. Verdam: Middelned. Wedb. op een.

3) Lancelot II vs. 12839 vlg.

[p. 176]

armen ‘met salven’ bestrijkt. In mijn proefschrift heb ik te dezer plaatse gevraagd¹⁾, of hiermede niet de ‘Salve violaet’ kan zijn gemeend, welke ik naast de ‘syrope’ heb vermeld²⁾ als een, volgens Maerlant, uit de ‘viola’ te bereiden geneesmiddel, dat gebruikt wordt om hem ‘dien sijn hovet swert, tvoerhoeft ende slaep’ te verkoelen.

Amsterdam.

b.m. van der stempel.

1) ‘De Vrouw in onze Britsche romans’ bladz. 116 noot 3.

2) ‘De Vrouw enz.’ blz. 114.