Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 20

(1901)– [tijdschrift] Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd




[pagina 249]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Middelnederlandsche geestelijke gedichten, liederen en rijmen. (Vervolg van Dl. XIX, 289-324). VII Ga naar margenoot+Dits vander werelt loeser onsekerheit. O ghi alle die hier lijt ende anescouwet dese figure, hebse vor ogen tot alder tijt, ende haet de werlt tot elker ure. 5[regelnummer] Wilenneer wasic in uwer formen, te hebbene goet ende ander sconheden; nu binnic een spise der worme ende verdoemt in ewicheden. Ic wert bedrogen jammerlijc 10[regelnummer] de wile ic was van dagen jonc; dat ic vertragede dat ewich rijc, dat sal mi rouwen tot alder stont. Doen ic sekerste wende staen, doen onder ghinc mi die doot. 15[regelnummer] Aldus heeft mi bedrogen mijn waen, des motic liden dese nooet. Wat ic goets horde ende verstoent, dat sloechic al uut minrc herten; ic diende minen live ende minen mont. 20[regelnummer] Dies moetic liden de eweghe smerten. Sorghe mijns vleeschs drogic altijt, ydele glorie ende welde. [Des ben ic n]u vermalendijt, [te spad]e bekindict dat ik dweelde.
[pagina 250]
25[regelnummer] Onsuver ende oncuusch mede, soe leidic hier mijn leven lanc. Des ben ic nu quite den ewegen vrede ende wone inder hellen stanc. Ic heb ghesondich in al mijn leden 30[regelnummer] tegen de gebode der heileger kerken; ic prijsde hoverde ende ghierechede. Mijn loen hier van, dat moe[g]di merken! Dencket ane die corte weelde, Die mi nu heeft in afgronde 35[regelnummer] gheworpen: ic bin een beelde! En geloeft der werlt tot geenre stonde. Onmogelijc waer der menschen herten te begripene alle mine pine, ende te lidene de ewege smerte 40[regelnummer] daer den quaden staet in te sine. Maer die hier geen penitencie en doet, alsic hier vore en hebbe ghedaen, ic wet wel dat hi mi volghen moet, ende des en mach hi niet ontghaen. 45[regelnummer] Die werelt gheloefde mi soe scoen menich jaer al hier te leeven. Die eweghe pine gheeft si te loen: dnsdanich loen pleecht si te gheven. Menich sins heeft si mi bedroghen: 50[regelnummer] vriende ende titelike have daer ic mi zeer op weende verhogen, die ghinghens mi in noede ave. Wat ic verstont ende wat ic horde vander blisscap van hemelrike, 55[regelnummer] dat doechten mi al ydel woerde, mijn herte was alder vrouden rike. Ay laesschen, waer omme hebbic ghedwelt ende versumet minen tijt? Mi rouwet dat ic hier wert ghetelt! 60[regelnummer] Van rechte binnic vermalendijt.
[pagina 251]
Maer hebt voer ogen, dats mijn raet, dat oerdeel dat God sitten sal, dat u niet en worde ghesproken: ‘gaet!’ dat wort sal scniden sonder ghetael, 65[regelnummer] Dat die verdoemde selen hoeren met soe groeter strennichheit. Hier omme besiet u wel te voren ende maket u hier teghen bereet. Ic was in alle quaetheit vroet, 70[regelnummer] alle doechden pindic te laeten. Gheloent heeft mi die rechter goet met swaren pinen sonder maten. Ic was gheheten .j. geselle fijn, ic conde dobbelen ende sweren; 75[regelnummer] spade ter kerken, vroch inden wijn, recht condic tot onrechte keeren. Gherne danstic ende sanc; ic conde gheven hoeghen moet. Des moetic nu tot minen ondanck 80[regelnummer] Dansen inder hellen gheloeit. Noch swerter dan een atrament Sijn die ghene die mi quellen; Die den rechten wech wet ende omme went, Die vliet ten vianden vander hellen. 85[regelnummer] Ga naar margenoot+En siestu niet hoe onghescapen ic bin vander versmaetheit? ach aerme mensche, hoe moechstu sclaepen! Doet penitencie met haesteger suverheit. Och of ic ware al daer ghi sijt 90[regelnummer] ende ic wiste dat ic nu weet, ic en woude versumen genen tijt Gode te dienen met neerstecheit. Ende och mi nu moghelijc waere Te lidene alle der werelt pine, 95[regelnummer] Ende dat moecht dueren dusent jaere, Dat waer cleine bi hier te sine!
[pagina 252]
Maer wat bat mi nu mijn claghen? Ic en kan mi ontsculdeghen niet. Men predicte mi in allen daghen: 100[regelnummer] Scuwet de sonden ende vliet. Aen priesteren ic exempel nam Die hier een quaet leeven leiden. Ic peinsde, daer en waer niet an, het waer al anders dan sij ons seiden. 105[regelnummer] Och nu bekinnict, al eest te spade, dat mijn leeven gheweest heeft quaet. Dijs lidic pine sonder ghenade! Spieghelt u an mi, dat es mijn raet. Den ewegen viere binnic ghegheven, 110[regelnummer] Ach leider dat ic ie was gheboren! Altoes so was quaet mijn leven, des binnic ewelijc verloeren. Och mensche, dencket ane dese figure ende scuwet de sonden tot elker ure, 115[regelnummer] op dat du met Gode na deser tijt mogeste regneren ewelijc, dwelke onne ons allen die hemelsche vader, Die sone, die heilege geest te gader. Sprect alle amen, in Gods namen, Amen Amen Amen Amen.
VIII [Ene figure.] Ga naar margenoot+O alle menschen die hier lijt, aen siet ende merct wel dese figure. Versmaet de werelt, wie ghi sijt, Ende mijns ghedenct in elker ure. 5[regelnummer] Ic hadde ter werelt grot herscapie, Die worme doer enaghen nu mijn lijf.
[pagina 253]
Gouds ende silvers haddic copie, Ende nu binnic een arm katijf. O wi! ic bin bedroghen zeere, 10[regelnummer] Want langhe te leven hoeptic wel Doe ic jonc was wilen eere. Mer de doot was my te snel. O wach! de doot heeft mi ghevaen Ende onversien te care ghedreven, 15[regelnummer] Want doen ic seker waende staen, Heeft sy mi ghenomen dleven. Ay, wat ic moechte goets verstaen Ende wat mi was van Gode gheleert, Een niet en hebbic des verstaen, 20[regelnummer] Want ic ten vleesche was ghekeert. Na loest des vleeschs hebbic geleeft, Ydele glorie hebbic ghemijnt. Dus benic in dese pine ghesneeft, Te spade hebbic mine scout bekent. 25[regelnummer] Och, inder corter tijt ic minde Ghulsich ende oncuuschs te sine. Daer vore moetic sonder einde Ewelijc liden groete pine. Met handen, met voeten, met allen leden 30[regelnummer] Hebbic jeghen Gode mesdaen, Jeghen wet ende jeghen reden Met ydelen sonden om gegaen. Merct mijns lichams vuulen tempel, Die mi ter hellen heeft ghetoeghen, 35[regelnummer] Siet op mi ende neemt exempel Hoe mi die werelt heeft bedrogen.
[pagina 254]
Die om haer sonden niet en willen weenen, Sullen met mi comen hier. Sy mogen wel vresen, dat si alteenen 40[regelnummer] Bernen sullen int helsche vier. Ghi hebt nu tijt dat gi u sonden Moech met penetencien quiten. Sijt snel ende wachker in allen stonden, Dat ghi ontvliet dat helsche criten. 45[regelnummer] Niement weten en mach de smerte Die ic doeghe in allen tijden. Noch noit en quam in menschen herte Wat den quaden staet te liden. Die werelt gheloefde mi alteenen 50[regelnummer] Dat ic soude langhe leeven. Si heeft mi bracht int ewege weenen, Alsulc loen plech si te gheven! Die werlt pleecht oec vele gesellen Met loesen loegenen dus te verraden, 55[regelnummer] Die si al gader jaecht ter hellen Met loesen loeghenen swaer ghelaeden. Al dat men mi te seggene plach Vander glorien van hemelrike, Te male mi daer ane niet en lach. 60[regelnummer] Mijn herte was alder werelt rike. Dus binnic, aerm keitijf, beghect Mids mire groeter roekeloesheit, Ende inder hellen gront bedect Na dordeel der gherechtecheit. 65[regelnummer] Voercomt dese pine ende u misdaet, Beweent ende screit met droever claghen,
[pagina 255]
Dat God u niet en segge: ‘gaet Met den duvelen!’ ten joncsten daghe. Dat wort hem segghen sal onse here 70[regelnummer] Die hi wredelijc verdoemen sal, Dat billic es te vresen zeere. Och hoet u voer dien swaren val! Ic woude mi ten sonden keeren, Van goeden dinghen woudic niet houden. 75[regelnummer] Dus hevet mi die wrake ons heren Met groter persen al vergouden. Dese felle duvelen, die mi quellen, Sijn swerter vele dan eneghe colen. Sy moerden de zielen, wat si scinen 80[regelnummer] Die u leyden dus in doelen! En siedy niet hoe onghescapen Dat ic bin van deser noot! Onzalege menschen, hoe moechdy sclapen! Doet penitencie met haesten groet. 85[regelnummer] Och inder hellen brant ic brade! Dat ic ie gheboren woert es scade. Ic bin om mine groete misdade Eewelijc verdomt sonder ghenade! Het gedicht N^r. VII staat in het hs. op bl. 109a-b, op de voorzijde in twee kolommen; het gedicht N^r. VIII op bl. 137a, evenzoo in twee kolommen. Beide zijn vermeld bij Mone, Übersicht, p. 185, het eerste onder N^r. 248, het andere onder N^r. 247, 2). Daar de beide stukken blijkbaar verschillende be-
[pagina 256]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten werkingen zijn van een zelfde origineel, zijn ze hier onmiddellijk achter elkander geplaatst. Het opschrift van VII is met robrik geschreven; in beide heeft het allereerste vers een roode hoofdletter, en staat voor den eersten regel van elke strophe een rood rubriceeringsteeken. In VII is alleen de hoofdletter van het eerste vers van elke strophe rood doorstreept; in VIII is dit de eerste letter van alle verzen, ieder afzonderlijk. Dit laatste stuk is reeds sedert lang bekend uit het zoogenaamde groot Hulthemsche handschrift, d.i. hs. 15589-15623 der koninklijke bibliotheek te Brussel, waarnaar het eerst werd uitgegeven door Ph. Blommaert in de Dietsche Warande 3, 242 vlgg. (1857), en sedert opnieuw door den heer N. de Pauw in zijne Middelnederlandsche Gedichten en Fragmenten, blz. 34 vlgg. De varianten van dezen tekst zijn naar het handschrift zelf opgegeven; waar Blommaert of De Pauw afwijkende lezingen hebben, zijn dat onjuistheden te hunnen laste.
IX Die haers selfs ende Gode cleine waernemen van binnen, Ende der andere ghebrec meer dan haer eyghen versinnen, Haer scadelijc ontbliven selden bekennen Ende haren tijt roekeloes overbringhen; 5[regelnummer] Ende der doocht onachsam sijn sonderlinghen, Ende niet laeten haren wille noch meyninghen, Maer emmer vort setten haer goetduncken; Ende hen selven seer ongeordeneerdelijc minnen, Ende haer ghenuchte hachten aen verganckeleke dingen, 10[regelnummer] En[de] haer natuere niet redelijc en bedwinghen, Maer dicwile leven na loest hare sinnen; Onbehoet worden in haren wandelinghen, Met ongheliken personen hem conlijc verminghen, Soe wie dit te rechte wilt versinnen: 15[regelnummer] Dese ponten den meneghen ter hellen bringhen.
[pagina 257]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten In het hs. op blz. 121a; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder N^r. 490, 10). Mone geeft op 31 verzen, maar ten onrechte: op het bovenstaande volgen nog twee rijmspreuken, hierachter te vinden onder N^r. XXII, 44 en 45, en deze drie stukjes heeft Mone verkeerdelijk voor één aangezien.
X Vander crancker bioescher werelt. Ga naar margenoot+Ach waeromme mach blide wesen Dese werelt so ydeleec, Der welker voerspoet, als wij lesen, Es altemale vergankeleec, 5[regelnummer] Ende mach verliesen oec vele bat Hare virtuyt ja haesteleec, Dan enich teeder eerden vat Datmen mach breken haesteleec. Men mach gheloeven, leert ons een lesse, 10[regelnummer] Letteren hat die int ijs staen, Dan deser werelt bedroghenesse, Als ghi moeght merken sonder waen. Met rijcheiden salsi ons loenen Ende met weelden, doet si verstaen. 15[regelnummer] Maer si es loes ende wilt ons hoenen, Want wij moeten sterven saen. Men mach oec bat, segghic voer waer, Gheloeven lieden vol valscheiden, Dan deser weerelt dinghen claer, 20[regelnummer] Ja oec al vol voerspoedicheiden, Die men wel achten mach als droem Ende alderande ydelheiden, Alsmen droeme wilt gheven goem Ende merken met ghesinnecheiden. 25[regelnummer] Want merct: waer es nu Salomon, Die leefde herde rikeleec? Berecht mi oec waer es Samson, Sterc ende onverwinnelleec? Segt my waer Absolon nu es, 30[regelnummer] Die wilen scoen was wonderleec,
[pagina 258]
Och Jonathas, berecht mi des, Die zuete was ende minneleec. Merct oec: waer es die keyser henen Die wilen soe hoeghe was in achte? 35[regelnummer] Waer es die weeldeghe rike verswenen Die al hadde dat hi dachte? Segt mi waer Tullius nu es, Die behaghel sprake voertbrachte; Ocht waer es Arestotiles, 40[regelnummer] Diemen subtijl van sinnen achte. Ga naar margenoot+Merct hoe edelheit ende scoenheit, Keyser, coninghe, aerme ende rike, Macht, stercheit ende weeldecheit, Subtijlheit ende scoene visike, 45[regelnummer] Dansen, spelen, vermeyen gaen, Ende alle dinghen van eerderike Moeten altemale vergaen, Ja, oec in eender oghenblike. Ach lacen! hoe sijn wij dan soe sot, 50[regelnummer] Dat wij sus loepen ende rinnen Ende versmaden Gods ghebot? Om dat wij vroude der werelt minnen, Die eender scaduen es ghelijc, (Als ghi moeght merken ende versinnen) 55[regelnummer] Ende ons verboren doet hemelrijc. Als wij int ende selen kinnen, O menschelijc vleesch, een clont van eerden, Spise der worme, sac der vuylheit, Hoe moeghdi u sus verhoeverden, 60[regelnummer] Die sijt als droem ende ydelheit, Ende niet en wet hoe langhe ghi leven Selt in deser sterfelijcheit. Ach, altoes goet doen, al sonder sneven, Dat ware u dbeste, voerwaer gheseit. 65[regelnummer] Want glorie der werelt na haer dueren Diemen nu acht so groetelijc, Alsoe ons leeren de scrifturen Es eender bloemen van heye ghelijc,
[pagina 259]
Och den blade van eneghen boeme 70[regelnummer] Datmen doet vallen lichtelijc. Ende als ghijt merken wilt met goeme: Alsoe sijn wij oec sterfelijc. Want wij dan sterven moeten saen (Alsoe ic leese ende oec wel vinde), 75[regelnummer] So laet ons al dat moet vergaen Versmaden met groeten gheninde, Ende laet ons altoes werken wale, Op dat wij moghen uut desen allinde Saen comen inde hemelsche sale, 80[regelnummer] Daer blijscap es al sonder inde. Ga naar margenoot+Welke blijscap men mach met gheender spraken Ocht anders ghetoenen; maer David seit Datmense iers[t]werf sal ghesmaken, Dan machmen weten die waerheit. 85[regelnummer] Diese wilt smaken dan ende kennen, Hi late der werelt ydelheit, Ende leere Jhesum allene minnen Die selve es doverste vrodelijcheit. Amen. In het hs. op bl. 141a-142a; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 184, onder N^r 245.
XI Ga naar margenoot+Minnen natuere Gheneest quetsure Ende alle pine; Sijt in rueren 5[regelnummer] Daer in te dueren Ende vroem te sine. Wilt met suren Aventueren Cracht ende sinne; 10[regelnummer] Condijt verdueren, U sal berueren Godlike minne. Al uwe cracht Ende al u macht 15[regelnummer] Bestaet in minnen. Si eest die wacht Dach ende nacht Na u ghewinnen. Dese vriendinne 20[regelnummer] Es coninghinne Milde ende rike; Wildise kinnen, Keert u van binnen Te hare ghelike.
[pagina 260]
25[regelnummer] Onlede vlien, Als mach ghescien, Maect hebleecheit God te sien, Een in drien, 30[regelnummer] In eenicheit. Wildi kennen Vrucht der minnen Sonder aerbeit, Houdt u binnen 35[regelnummer] Ende wilt versinnen Gods minnechleecheit. Wildi winnen Ende bekinnen Ghewareghe doecht, 40[regelnummer] Gheeft der minnen U versinnen So ghi best moeght. Ga naar margenoot+Hout uwen ‖ vlijt, Dat hi te wijt 45[regelnummer] En sijn noch tinghe .................. .................. .................. In doechden snel 50[regelnummer] Te hueden wel Hoverdechede; Op niemant fel, En suect niet el Dan nederhede. 55[regelnummer] Ghi moet dienen Ende verdienen, Lopen, rennen, Seldi regneren Ende jubileren 60[regelnummer] Metter minnen. Zuect niet dan dienen, Ruect niet verdienen, Laet u ter minnen. Na haer verseren 65[regelnummer] Seldi regneren Na u versinnen. Sidi ledich Ende ghestedich, Houdi vrede, 70[regelnummer] God ghenedich Es bereedich Te uwen ghebede. Dat wij verstaen, Dat si ghedaen 75[regelnummer] In rechter minnen. Dat doe God saen Aen ons bestaen, Buten ende binnen! Amen. In het hs. op bl. 142a-b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 157, onder N^r 169. De versjes zijn doorloopend naast elkander geschreven, maar door een punt, robrik op zwart, van elkander gescheiden. In een moderne hand zijn de strophen met kleine cijfertjes genummerd, zeer waarschijnlijk door Mone. Deze zegt namelijk, dat de tweede helft der 11^de strophe ontbreekt, wat klaarblijkelijk onjuist is, zooals men aan de rijmen onmiddellijk zien kan: er ontbreekt er rijm op tinghe (= te eng)
[pagina 261]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten in vs. 45; de tweede helft der 8^ste strophe ontbreekt dus. Dat heeft de plaatser der cijfertjes niet bemerkt; vóór vs. 52 plaatste hij zijn N^r 9; vóór vs. 58 zijn N^r 10; vóór vs. 64 zijn N^r 11, en eerst daar werd hij gewaar, dat er iets ontbrak. Als die cijfertjes door Mone niet geplaatst zijn - veel ouder kunnen ze in geen geval zijn -, dan hebben ze hem toch op een dwaalspoor gebracht.
XII. Deus wat leven leyden die papen! Canonniken die de werelt scrapen Als een wijf haer potten doet, Ende spelen met ons recht als apen, 5[regelnummer] Seggende dat wi sijn haere scapen Ende horen onder haer behoet. Sy dwingen ridderen ende knaepen Sonder haernaschs ende waepen; Met rechte machmense heten vroet. 10[regelnummer] Wel te eten ende lange te sclaepen, Goeden wijn daer [bi] te laepen, Denct hem wel te wesen goet. Men soude in haer camere raepen Bonte cleedre van goeder draepen, 15[regelnummer] Lanc ghesneden tot opten voet. Hoert, ghi heren ende ghi cnaepen, Ic wille u segghen vanden papen Die van wedergeven leeven. Nu wet wat si u wedergeven: 20[regelnummer] Dat is aflaet ende perdoen. Noch merct wat si u meer doen: In die ogen waeyen si so.... wint, Dan coest hem selven niet en twint; Peys gheven si u, dats waer, 25[regelnummer] Dat en coest hem selven niet een haer. Van haren winwater sijn si milde! Die op den Rijn wonen of op die Scilde,
[pagina 262]
Die hebben des waters goeden coep: Daer mach mens halen enen stoep 30[regelnummer] Een h....... mede te wien. Si sijn die geene die ons bevriden! Die paepen hadden liever enen kappoen Dan van xi dagen dat ...... doen, Of ij vleesschen met goeden wijn 35[regelnummer] (Al wies hi te Coelen opten Rien) Te drinken door sijns selfs keel, Dan tSwinwaters noch also veel! Die papen ende die sclijpsteen Ghelijc ic beyde over een: 40[regelnummer] Die sclijpsteen doet eggen sniden, Maer selve en snidt hi tot genen tiden, Die papen comen met groten scaeren Ende willen der lieden ziele bewaeren; Niet meer en wetense dan een paert 45[regelnummer] Waer dat haers selfs ziele vaert! In het hs. op bl. 159b, eerste kolom; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 299, onder N^r 470, en daar ook uitgegeven, maar het stuk schijnt ieders aandacht ontgaan te zijn (althans in het Mnl. Wdb. wordt het nergens geciteerd, ofschoon daar bij bont, dwingen, lapen, egge, coep enz. gelegenheid te over toe was, en er blijkbaar het eenig bekende voorbeeld van drape = laken in voorkomt). Het gedicht is onleesbaar gemaakt: ieder vers afzonderlijk is doorgehaald met dikke inktstrepen; over 't geheele gedicht is nog een groot kruis gemaakt, en de inkt van 't grootste gedeelte van dat kruis is met den vinger over 't papier gestreken; ten slotte is nog aan een aantal verzen gekrast. Dit alles zou nu nog zoo'n ongeluk niet zijn: met eenig geduld zijn dergelijke teksten nog wel te lezen; maar hier is er nog een moeilijkheid bijgekomen: iemand heeft het ondernomen de uitgekraste letters met inkt over te doen, wat nu alweer nog zoo'n ongeluk niet zou geweest zijn, indien die iemand in het lezen van 't middeleeuwsch schrift bedreven was geweest. Dit was echter niet het geval: door dat overdoen is de oorspronkelijke tekst op sommige plaatsen voor altijd onleesbaar gemaakt. Het moet gebeurd zijn sedert Mone dit handschrift
[pagina 263]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten heeft gebruikt, anders zou hij er wel gewag van gemaakt hebben. Ik ben er in geslaagd het stuk nog wat beter te lezen dan Mone, wat echter niet zeggen wil dat de tekst zooals hij hierboven staat zich zóó onmiddellijk aan het oog van den lezer voordoet: zelfs voor een geoefend en ervaren oog is lang en aandachtig turen noodig. Toch heb ik er van afgezien in de noten mede te deelen, waarom hier of daar déze letter te lezen is en niet die andere, enz. Zulke dingen laten zich nl. zonder teekenen, d.w.z. zonder naschrijven van 't geen er staat of schijnt te staan, niet zeggen.
XIII. Een retsel ..... Merct ende siet die figuere: Si spreken van eenre creature Die ij werf is in die werelt comen, Ende lijf ontfinc tonser vroemen. 5[regelnummer] Die creature, gheloves mye, Heeft namen meer dan drie. In sijn joncheyt was hi besneden, Dat was tot onser nuttelicheden. Hi liet hem passien toter doot; 10[regelnummer] Doer ons storte hi sijn bloet roet; Te peysen was hi herde goet; Al sijn leeven ghinc hi bervoet; Selden dranc hi enyghen wijn. Gheloeft, gedanct so moet hi sijn. 15[regelnummer] Die papen nutteghen hem metten wine,
[pagina 264]
Soe doen die leeke bi termine. Of ghi iet wet wie is dese heere, Soe doet hem werdicheit ende ere. Die menige mocht wenen dat Cristus waere: 20[regelnummer] Die Cristus riede, hi riet onnaere. In het hs. op bl. 159b, 2^de kolom; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 341, onder N^r 529, 2); reeds bekend uit hs. 837-845 op de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, waarnaar het werd uitgegeven door Willems in zijn Belgisch Museum 1841, p. 101. De varianten zijn hier medegedeeld naar het hs.. Een verkorte lezing van dit raadsel is nog in Vlaanderen bekend: zie A. Joos, Raadsels van het Vlaamsche Volk, N^r. 178. Het antwoord is: een kappoen. Verg. Boekenoogen, Raadsels en Raadselsprookjes, blz. 25.
XIV. Dat rat van aventuren is so wonderlic, Die loep der werlt is onstedelijc: Nu klimpt die arme, nu valt die rijke. Daer om en verhef sich nyemant haestelike. 5[regelnummer] Woud dit mennich mensche versynnen, Hie sold hem selven bad bekennen Ende laten synen moet wel zinken, Ende wat hem to mocht komen, wel vurdinken. Die zotte sprect: ‘ich heb dat goet, 10[regelnummer] Waer om sold ic bedwingen mynen moet? Ic wil spreken sonder vurdinken. Ic heb die macht, wie sal mich krenken? Ic bin van vrinden [groet], wien sold ic wijken? Ic en onsie den armen noch den rijken.’ 15[regelnummer] Dit sijn der zotten worde groet, Die van wijsheit sijn so bloet, Dat si nyet en kunnen versynnen Wat dat rat van aventuren hevet bynnen, Daer die wijsman in mach bekennen
[pagina 265]
20[regelnummer] Hoe die nedersten die hoechsten verwynnen. Die wijsman sprect: ‘al heb ic goet, Al bin ic oec van vrinden groet, Nochtan so is my wijsheit noet, Want die boven wenschen bate doet. 25[regelnummer] Van node wil ich doechde maken, Also mach ich ter wijsheit raken. Want als een man is verheert, So ist wijsheit dat hie dicken leert. Die werlt is so valsch verspiet, 30[regelnummer] Al heb ich vrinde, ich en gheloeve hem nyet. Et is so mennich gekomen in groet verdriet, Die sich sijr vrinde so hoechlic verliet. Die tijt is nu oec so misselijc: Goet ende quaet verwandelt so haestelijc. 35[regelnummer] Hier om wil ich lijden ende volherden: Ter korter stont macht beeter werden. Ich wil der zeligher tijt verwachten, Si kome by daghe of oec by nachten. Ich en wil mich nyet to vroe berumen, 40[regelnummer] Die kranke vurkomet dick den vromen. Al heeft my God gheluck gegheven, Ich macht versinnen myt dwosen leven. Ich sijen veel berghen, ich sien oec dallen; Al sit ich hoech, ich mocht wel vallen. 45[regelnummer] Daer omme versynnet, int ghemeen, Arm ende rijck, groet ende kleen, Ende leert uwen moet dickwijl verduwen. En doet ghijs nyet, et sal uch ruwen! Beeter ist bewijlen to wijken wijslijc, 50[regelnummer] Dan te verwynnen dwaeslijc. God help ons allen in sijn rijck. Amen. In het hs. op bl. 163b, tweede kolom; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 295, onder N^r. 451. Het stukje schijnt naar een handschrift uit de oostelijke grensstreken overgeschreven te zijn.

[pagina 266]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XV Den abcde is dit Aen siet wan ghi comen sijt. Besiet ghi hoe cort es den tijt, Condy dat wel leeren kennen, Dan bewaert u ziele van binnen. 5[regelnummer] Eenich sijt in uwen ghebede; Fondert in u oetmoedichede. Gheeft u herte altoes te Gode, Hout wel die x. gheboede. In u hebt die vrese ons heren, 10[regelnummer] Kert u te Gods dienste en[de] teren. Loeft Gode sijre smerten, Mijnten met al uwer herten. Nu doet uwen evenkersten u selfs gelike Om Goeds wille van hemelrike. 15[regelnummer] Pinen der hellen wilt ontsien; Quaet te doene wilt altoes ontsien; Rechtverdijch wilt u selven houden: Reine herten sullen Gode scouwen. Scout ende vliet altoes sonden; 20[regelnummer] Sprect u biechte wel te gronde. Toent den priester u sondijch leeven, U sonden sal u God vergheven. U herte kert van ertschen creaturen, Xristus mijnt in allen uueren. 25[regelnummer] Yoecmoet is wortel van alre doecht. Ziet dat ghi u daer voeghet, Et es altoes wel ghedaen, Concencie doet ons verstaen.
[pagina 267]
Et ons den a.b.c. 30[regelnummer] Est onser zielen sae[.]lijchede. In het hs. op blz. 164a; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 281, onder N^r. 400. Het stukje komt ook voor in hs. supplém. franç. 1329 op de Nationale Bibliotheek te Parijs (zie G. Huet, Catalogue des manuscrits Néerlandais enz., N^r. 37, bl. 42) en in hs. misc. 278 op de Bodleyan Library te Oxford, van welk handschrift men een beschrijving kan vinden bij Priebsch, Deutsche Handschriften in England 1, 172 vlgg.; ik heb ook zelf dien codex gebruikt, maar heb toen weinig aandacht kunnen schenken aan dit stukje. Vss. 26 vlgg. luiden daar: Zielen werden daer by verhuecht. Et es altoos wel ghedaen. Y scientie doet ons verstaen. Est goet so sluut hier op hu slot. Et in vs. 27 en Est in 't laatste vers zijn voorgesteld door de bekende afkortingsteekens: een doorstreepte z en een omgekeerde ξ; in 't voorlaatste vers staat verkeerdelijk Y in plaats van 't teeken voor con-.
XVI Wildij geestelijc Jhesum ontfaen, Vor al dat ghi je hebt misdaen Soe stelt u penitencie te doene, Ende maect u vort ane ghewoene 5[regelnummer] Jhesum in allen te volgen na. Dats in herden leeve, soe ic versta[e], Ende den sonden te stervenne ende den sinn[en], Ende voert te leven in heyleger minne[n], Ende te sine in allen manieren 10[regelnummer] Sachmodijch, oetmodijch, goederti[eren], Ende metten corsten in allen dingen Jhesum te volgen met oeffeninghen. Ende eest dat ghi dit aldus doet, Jhesum sal bliven uwe ewege goet.
[pagina 268]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten In het hs. op bl. 164a, 2^de kolom, vermeld bij Mone, Übersicht, p. 176 onder N^r. 225. Bij het afsnijden van het papier zijn in vs. 6, 7, 8 en 10 enkele letters weggevallen, die hier tusschen rechte haakjes hersteld zijn. In het hs. zijn de aldus verminkte woorden in de jongere hand, waarover in de aanteekening bij VI (zie dl. XIX, blz. 320) gesproken werd, tusschen de regels bijgeschreven.
XVII [Dat creatueren qualijc te ghelovene sijn.] Die creatueren geloeft Met eniger trouwen, Proefse hi hem in eniger noet, Sijn herte blijft in rouwen. 5[regelnummer] Hebbic te draghen laest Of eniger hulpen noet, Ende proevic minen vrient, Ic sallen vinden doot. Die proeft sinen vrient 10[regelnummer] Daer hi hem toe verliet, Hi maech wel dicke seggen: ‘En vinde der vrienscap niet’. Ic proeve minen vrient, Ende merke in minen sin: 15[regelnummer] Ghevic hem enigen laest, Der vrienscap wer te mijn. Alse ic proeve minen vrient, Daer mochtijc wel verstaen: Gaevic hem enigen laest, 20[regelnummer] Die vrienscap waer ghedaen. Ic sal mijn herte scellen
[pagina 269]
Dat hem emmer v[er]liet Op trouwe in creature, By dien men vinter niet. 25[regelnummer] Ic sal mijn herte ontt[r]ecken Ende gevent alder minnen, Den hoechsten minen lieve, Daer salijc aene win[n]en. Ay, oetmoedeghe here, 30[regelnummer] Wat is mi nu ghesciet, Dat ic in creatueren Al mijn raeste liet! Ay mi, hoe zeere maegic claeghen Die [over] groete scaede, 35[regelnummer] Eer mi die edele minne Riep te haren raede. Die hem ter hoegher minnen Verhe[.]ft, al sonder waen Hi maech in creatueren 40[regelnummer] Cleinen troest ontfaen. Die in ertsche mensche Voeget die herte sijn, Hi dunc mi zeer bedroegen Ende sotter dan een swin. 45[regelnummer] Wildi der minnen pleghen Die creatueren vermoegen, Al ghi al hebt gheproeft,
[pagina 270]
Soc seldij sijn bedroeghen. Ic proefde minen vrient 50[regelnummer] In eenre saken clene, Ic vant hem ontghetrouwe: En claeghe hem meer en geene. Ic sal mijn herte onttrecken Ende doen mi alles af, 55[regelnummer] Ende ghevent onsen here, Die mi die sine gaef. Ic was ghevaen, ic bin ontgaen, God heb danc! Ontrouwe heeft mi verledijcht 60[regelnummer] Sonder enegen wanc. Ga naar margenoot+Ic was ghevaen, mi en conste Ghehulpen vroetscap van zinne, Sonder allene ontrouwe. Het is recht dat icse mi[n]ne. 65[regelnummer] My en conste ghehulpen niet Dan ontrouwe allene; Ontrouwe heeft mi ghehulpen Toten beesten ene. Ic wille ontrouwe prisen: 70[regelnummer] Si heeft mi ghegeven Meer rasten in mijn herte Dan al die nu leeven. Ontrouwe heeft gedaen Allene met haerder craecht; 75[regelnummer] Alle die nu leven En haddens niet die maecht. Ontrouwen danckie zere: Si heeft verwonnen al Mijn jammerlike claeghen!
[pagina 271]
80[regelnummer] God geve haer goet ghevael. Wildy mi des gheloven, Die dit hoert leesen: Gheloefdy creatueren, Ghi sult bedroegen wesen. 85[regelnummer] Ic wille aen Jhesem Cristum Setten al minen raet; Hi es van allen vernoye Een goet toeverlaet. Hi bringhe ons allen hier boeven 90[regelnummer] Al in sijn vader rike, Daer hem die einghelen loeven Nu ende eweliken. Amen Amen. In het hs. op bl. 165a-b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 280 onder N^r 398, 2). Op enkele uitzonderingen na, staan er steeds twee verzen op één regel, die meestal door een punt van elkander gescheiden zijn. Het gedicht komt ook voor in hs. 15589-15623 der Koninklijke Bibliotheek te Brussel, waarnaar het uitgegeven werd door Serrure in het Vaderlandsch Museum 2, 162. De varianten zijn naar het hs. zelf medegedeeld; waar ze afwijken van den tekst bij Serrure, zijn er onjuistheden te zijnen laste.
XVIII Van minnen binnic dus gewont, Gheef mi dijn herte, ic worde gesont. Ay, gedenc wel, lieve kint, Hoe zere dat ic di heb gemint! 5[regelnummer] Aensich mijn wonden ende mijn smerte, Ende in trouwen gef mi dijn herte. Van minnen binnic dus gewont, Gef mi dijn herte, ic bin gesont. Ay, dattu mi dus hebs ghelaeten, 10[regelnummer] Dat doet mi we boven maten!
[pagina 272]
Keer weder te mi soe wert mi wel: Gef mi dijn herte, en geere niet el. Van minnen binic etc. Ay, mins ontferme! gef mi dijn trouwe. 15[regelnummer] Ic suchte, ic wene met groeten rouwe, Ende lichter vele is mi dat sterven Dan dijns te derven. Van minnen binnic Ay, woustn dragen in dinen moet 20[regelnummer] Mijn cruce, mijn wonden, mijn doot, mijn bloet, Het soude mi vele te lichter wesen: Haddyc dijn herte, ic waer genesen. Van minnen binic Gef mi dijn herte, ic bin gesont. 25[regelnummer] Ay woustu mi dijn herte geven, Ic soude di int eweghe leven .........................croenen Gef mi dijn herte, nem mi te loen. Van minnen binic gewont, 30[regelnummer] Gef mi dijn herte, ic worde gesont. In het hs. op bl. 165b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 155 onder N^r 165. De verzen zijn doorloopend naast elkander geschreven maar door een punt gescheiden; de meeste verzen beginnen daarenboven met een hoofdletter, rood doorstreept. De repeticie van dit liedje heb ik, eenigen tijd geleden, gezien in een Middelnederlandschen prozatekst, waarin ze telkens weer geciteerd werd; tot mijn ergernis kan ik er niet meer opkomen waar.

[pagina 273]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XIX Eene fonteine hebbic vonden Daer alle zueticheit uut vloyt: Jhesus passie ende sine wonden. Soe wie daer toe gheraect, hi groyt 5[regelnummer] Altoes in doechden ende in minnen, Soe dat hi dicwile mach ontsinnen. Hier uut soe willic dagelijcs trecken Van levende water iij lepelkine, Op dat ic altoes, sonder vlecken, 10[regelnummer] Mach leven van Jhesus medescine. Dat ierste lepelkin, sonder waen, Dats dat ic blidelijc wille ontfan Alle worden wre[e]t ende fe[.]l, Ende met enen sinne snel 15[regelnummer] Hem die offeren oetmodelike Die coninc es van hemelrike. Tander lepelkijn nemic hier naer: Dats dat ic alle werken swaer Altoes met enen zueten sinne 20[regelnummer] Draghen wille, om sine minne, Die dat cruse droech vor my Ende ons van sonden maecte vry. Terde lepelkijn nemic mede: Dats dat ic alle quade zeeden, 25[regelnummer] Felle manieren ende stuer ghelaet Gherne liden wille sonder verlaet Ende blidelijc op my ghestaen, Op dat ic alsoe, sonder waen, Minen brudegom mach werden ghelike 30[regelnummer] Hier ende in sijns vader rike, Daer hi enen ieghewelken sal loenen Met glorien ende met ewighen croenen, Die dese iij lepelkine daghelike Om hem hier nutten in eertrike. In het hs. op bl. 166a, eerste kolom; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 176 onder N^r 226.

[pagina 274]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XX. Dye aon zaeghe[n] den corten tijt Haers levens, des zeker sijt: Sy en doersten op ghenochelicheyt Niet achten haerre sinlijcheyt. 5[regelnummer] Want dese ghenochte is hier ghedaen Eer een sijn oghe can op ghesclaen. Maer die moghentheyt ons heren Laete alle ontwechde weder keeren Inden wech der caritaten, 10[regelnummer] Ende si den wech soe moeten laeten Daer si langhe in hebben ghekeert. Dat daer af moet sijn gheeert Die vader inder ewecheyt, Ende dat hem diene tot zalijcheyt. In het hs. op bl. 168b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 281 onder N^r 401.
XXI. Salomon doet ons een betoch, Dat die vrecke niet en doech In sijn doen of in sijn wanderen, Hem selven noch j. anderen. 5[regelnummer] Die vrecke, des sijt ghewes, Hem selven alre quaetste es. tGhelt en maect den vrecken niet sat, Mer meer gierich in lanc so bat. Al waer eertrike te male sijn, 10[regelnummer] Sijn herte en soude niet bevelt sijn; Ja, al hadde hi na sijn ghevoech, Gode selve en waer hem niet gnoech. In ghenen tiden, spade no vro, Soe en heeft hi die hant toe: 15[regelnummer] Op hebben so staet al sijn hopen;
[pagina 275]
Daer bi staet hem die hant oepen. Wet dat ere ende vromicheyde Inden vrecken en hout geen stede. Vrecheit can weder staen al 20[regelnummer] Daer ere ende doocht ut comen sal. Dat vrecheit is aldus quaet, Bevint die metten vrecken omgaet. Want hi en can hem niet ghevinsen, Hi moet altijt om hebben peinsen. In het hs. op bl. 175b, in twee kolommen; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309 onder N^r 490, 18), waar alle verzen die op deze blz. van het hs. staan, samen genoemd worden, vandaar dat Mone spreekt van 50 verzen. Vgl. beneden XXII, [69]-[72].
XXII. [Rijmspreuken.] [1] Wie een gesicht in dat ewige licht mach gecrighen, hi wert bericht claer ende slicht daer in te bliven. Noch neve noch nicht Noch ongesticht en caens verdriven. God, hoge boven alle gewicht, maect den sin luter ende licht, dat hine doet nighen. Hs. bl. 15a; vermeld en medegedeeld bij Mone, Übersicht, p. 306 onder N^r 486. [2] Die vrienscap, die men copen moet, vergaet, als mense niet en doet. Het eerste vs. op bl. 18b, het tweede op bl. 19a; niet vermeld bij Mone. Zie een variante onder n^r 54.
[pagina 276]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten [3] Wordy gram, so swighet dan. Want erre ghedachten, Al hadsijs haer vernieten, en soude niet spreken, soete noch saechte. Hs. 25b onderaan; niet vermeld bij Mone. [4] Soe wie dat tot eren wille tien, Die sal altoes quade name vlien, Ende scouwen alle, sonder waen, Die in quaeden name staen. 5[regelnummer] Noch en doen zelve ghene zaken Die hem quaden name mach maken. Die hem dus hout na mine lere, Hi sal leven in groeter eren. Aldus suldij, sidi vroet, 10[regelnummer] Altoes staen na naeme goet. In het hs. op bl. 40b, vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309 onder N^r 490, 19), waaronder echter ook de volgende spreuk begrepen is. [5] Johannes de duuc maect ons vroet: Soe wie dat staet na wandelinghe goet, Die eerlijc [is] ende bequaeme, Comt daer met in goeden name. 5[regelnummer] Vor waer doet hi ons weten: Het en is geen beter scat Die naden mensche bliven maech, Dan goet name, doet hi gewaech. Hi seyt dat rijcheit al vergaet, 10[regelnummer] Maer goet name ewelijc staet. Hi seit: goet name menichvout Beter is dan ghesteinte of gout. Een quaet naeme metter daet Es tquaeste dat op eertrike staet.
[pagina 277]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten In het hs. op bl. 40b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder N^r 490, 19) waaronder ook de voorgaande spreuk begrepen is. [6] Die my doet dat hi my an, Ic saelt hem lonen als ic can. In het hs. op bl. 42b; niet vermeld bij Mone; komt ook voor in het ‘groote’ Hulthemsche hs., waarnaar het medegedeeld is door Willems, Belg. Mus. 1, 108. [7] Dies en can niement ghewouden: die langhe leeft, hi moet ouden. In het hs. op bl. 43a; niet vermeld bij Mone. [8] Die sijn herte op de andeṛen stelt, Vint hem selven dicwile ghequelt. In het hs. op bl. 51b bovenaan, en wel zóó hoog, dat de bovenste helft van het eerste vers bij het afsnijden van het papier weggevallen is, waardoor anderen niet geheel zeker is: alleen -eren is het. Niet vermeld bij Mone. [9] Het helpt luttel goet eenich wer[c] ochte enich ghedichte, En si dat sake dat ons God van binnen verlichte. In het hs. op bl. 54a onderaan; niet vermeld door Mone. [10] Tgoet dat papen ontspaeren Siet men dicke quaelijc var[en]: qualijc ghewonnen, quaelijc verloeren, Dat maechmen daghelijc sien ende hoeren. In het hs. op bl. 67a bovenaan, niet vermeld bij Mone. Verg. beneden N^r 56, waar de twee laatste verzen en N^r 64, waar de twee eerste apart voorkomen. [11] ... een s ......... sijn ghevoecht}merckt wel Sy en vinden van binnen gheen ghenoecht}merckt wel
[pagina 278]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten In het hs. op bl. 73a, bovenaan, en wel zóó, dat het eerste vers bijna geheel weggesneden is; niet vermeld bij Mone. [12] Van buten treghe ende onbereet, Van binnen trach ende ongeordineert in lijef ende in leet, Al moghen dese dingen sijn sonder dootsonde, Si letten den mensche nochtan te comen tot sinen gronde. In het hs. op bl. 73a onderaan; niet vermeld bij Mone. [13] Die der minnen om minne te dienste wilt staen, Hi moet in menighen onraste ontfaen. In het hs. op 76a onderaan; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 308, onder N^r 490, 2), samen met het volgende. [14] O mensche, ghine sult niet allene verdragen Vernoey sonder beclaeghen, Maer ghi en mocht niet weten dat u iet si, Maer altoes segt: der doecht gebrect my. In het hs. op bl. 76a onderaan; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 308, onder N^r 490, 2), samen met N^r 13. [15] ‘Duuc, voghelken, ende laet over ghaen, tot dat die vlaghe es ghedaen.’ Dit sal een op hem selven nemen ende verstaen, Die met drucke ende lidenne es bevaen. Ende wesen aldus sijns selfs sercors ende troest, Tot dat hi niet van menschen Maer van Gode wert verloest. In het hs. op bl. 83b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 308, onder N^r 490, 5). [16] Quaede tongen Hebben ghesong[en] Een liet van my. Moechtic da[t] keren Behoudelijc minre eer[en] Soe loeghen sij. [17] Ziet voer u, en es gheen spel: Vor den achter clapper hoet u emmer wel.
[pagina 279]
[18] Wat mijns gheschiet, Voerden clapper ende hoedic my niet. [19] Hoe soudem vor den clapper iement connen ontghaen? Want clappen ende aenbringhen dunchem altoes wel ghedaen. [20] Wildy in vreden sijn ende dueren? Dat en mach niet sijn, Wilt hem die clapper rueren. [21] Die wale leeven, die sterven waele. Dits emmer een waere taele. [22] O mensche, wildi al u onrecht bestrien, daer seldi dicke om moeten lyen. N^r 16-22 in het hs. op bl. 84a; bedoeld door Mone, Übersicht, p. 308 onder n^r 490, 4). Verg. beneden n^r 60 en 66. [23] Donas was vol van caritaten: Een moeder haddy thuus ghelaten, Die plachi te houden saechte Met dien dat hi gheroven moechte. Hine dede ghenen armen lieden quaet, Daer hijt wiste, dat verstaet. Maer hi plach den aermen te ghevene Van sinen ghewinne, op te leevene. Hi gaef den aermen, clein ende groet, Sonder namelijk te sinre noet. Sijre moeder hielt hy, Daerse beyde leefden by. Maech iement doen caritate Ende almoesen geven om sijn baete Mettien dat hi verstoelen hee[ft]? Yay hi, diet den aermen ghee[ft]. In het hs. op bl. 84a; vermeld door Mone, Übersicht, p. 179 onder n^r 234. Bij het stukje hoort een soort van toelichting, die er aan voorafgaat: Deen dief, die met onsen here sterf, die hiet Donas. Dese waest, die God die here in ghenaeden ontfinc. Dander dief, die verdomt bleef, die hiet Samaritas. Si waeren ghebueren ende ghesellen ende si deylden al dat sy wonnen ende vercregen met roevene.
[pagina 280]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten [24] Die sinen evenkersten verderft, Het is recht dat hi quaden doede sterft. [25] Haet int roem, logen ende avegonst, Als dese houden haeren raet dan sijn si van sulker const, wat si raeden, al eest quaet. [26] Ic woude wel, dat niement en conste vrenscap tonen sonder onste. Zie beneden n^r 34. [27] Die meer vertert dan hi vermach, Doot hem selven sonder dootsclach. [28] Alre wisheit ende vroetscap fondament, Dats dat ele hem selven kent. N^r 24-28 in het hs. op bl. 95b; niet vermeld bij Mone; n^r 28 komt ook voor in hs. Germ. quarto 577 te Berlijn, en werd daarnaar uitgegeven door Hoffmann, Altdeutsche Blätter 1, 77. [29] Och si leven sonder vaer! wisten si, hoe bi ende hoe naer hen waer die doot, si souden hem anders bereyden, 5[regelnummer] dan si nu doen, omme van hier te sceyden. In het hs. op bl. 96a; niet vermeld bij Mone. [30] Die siuen vrient proven sal, die proven in sijn onghevael. want int gluc is menich vrient, die in dongeval niet en dient. Ook in hs. 7970 der Fideicommisbibliotheek te Weenen, waarnaar het medegedeeld is door Bäumker in het Jahrbuch d. Vereins f. niederd. Sprachforschung 13, 104.
[pagina 281]
[31] Als davontuere wilt metten man, dan seyt men dat hi wisheit can. Ende wat hi sprect weder ende voert, dats wisheit ende wel ghehoert. Maer wien davontuere is weder, Wat hi op heeft, het valt al neder. [32] Het isser meer die liden dan die goede perde riden. N^r 30-31 in het hs. op bl. 96b; niet vermeld bij Mone. [33] Lyden is myn overcleit: den mantel van commere is mi gereyt, hi es ghevoedert met verdriet. Leyder, ic en cans verscliten niet. In het hs. op bl. 96b; vermeld en medegedeeld door Mone, Übersicht, p. 308 onder n^r 490, 6). [34] Ic woude wel, dat niement en conste Vrienscap ghetoenen sonder onste. Want alsic te rechte merke ende verstae, Soe dunc mi datter die viant meneghen in vae. In het hs. op bl. 96b; door Mone waarschijnlijk bedoeld in zijn Übersicht, blz. 308, onder n^r 490, 6), waar hij de voorgaande spreuk vermeldt en er 10 verzen aan toekent. - De eerste verzen komen als aparte spreuk nog tweemaal in het twee hs. voor: zie boven n^r 26 en beneden n^r 42. Met twee andere slotverzen komt de spreuk voor: 1^o in het ‘groote’ Hulthemsche hs., waarnaar ze medegedeeld werd door Willems, Belgisch Museum 6, 195; 2^o in een hs. op de Kon. Bibliotheek in Den Haag, waarnaar ze medegedeeld werd eerst door Hoffmann, Altdeutsche Blätter 1, 74, daarna door Verwijs in Van Vrouwen ende van Minne, p. 41, n^r 11. Met nóg twee andere slotverzen ten slotte in hs. 7970 op de Fideicommisbibliotheek te Weenen, en daarnaar uitgegeven door Bäumker, Jahrb. 13, 104. [35] Als men den even mensche wut quaeden wille letten, Ende achter rugghe quaet claeppen ende dat beeste niet segghen,
[pagina 282]
Dat moet der conscencienGa naar voetnoot1) vrede ende der zielen loen besmetten, Ende namaels beyde ziele ende lijf in groeter pinen doen ligghen. [36] Als men mijns diensts begert, binnic lief ende wert. Nu waert recht datmen mijns roechte, Als men mijn dienst ontbeeren moechte. N^r 35 en 36 in het hs. op bl. 95b, niet vermeld bij Mone. [37] Ay Jhesu, si weten luttel hoe goet gi sijt, die uws derven soe goeden coep, Ende sinen tijt idelije overlijt, ende van doechden niet en geert enen goeden hoep. Et setera b voer a amen. In het hs. op bl. 100b, vermeld bij Mone, Übersicht, p. 308, onder n^r 490, 7), waar het gerekend is tot het gedichtje hier onder V medegedeeld (zie dl. XIX, blz. 311). [38] Van alden goede dat was mine, en[..] hebbic mer .j. doot cleet ende .j. scrine. Dander moetic algaeder derven. Die doot comt, ic moet sterven. [39] Die nie van lieve leet en ghewan, En weet niet wat lief maken kan. Lief is leits aen vanc, Ende leit is liefden ute ganc. Zoo ook n^r 68. [40] Vrienden sijn diewile langhe soecht selden vonden, ende saen verwroecht. N^r 38, 39 en 40 in het hs. op bl. 105b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 308, onder n^r 490, 8). N^r 40 ook onder n^r 53 en 67. [41] Salmen van allen werken moeten loen ontfaen, Soe eest, dunct my, altoes goet weel ghedaen. [42] Ic woude wael, dat niement en coenste Vrienscap thoenen sonder gonste.
[pagina 283]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten N^r 41 en 42 in het hs. op bl. 117a; niet vermeld bij Mone. Verg. voor n^r 42, boven n^r 34. [43] Zwighen, liden ende verdragen, dat doet dat herte te vreden staen. Wel doen sonder behagen, dat doet den geest te Gode ghaen. In het hs. op bl. 120a onderaan; vermeld en medegedeeld door Mone, Übersicht, p. 308 vlg., onder n^r 490, 9). [44] Neemt waer dijns selfs ende Gods van binnen, Ende leer altoes naerder dy selven bekennen. Meine Gode boven al in allen dinghen. Ende te hem houde emmer dine offeninghen. 5[regelnummer] Alle ondoocht weder staet in haren beghinne; Den behoeveghen aermen help sonderlinghe. Dus mochdi seer wassen in Jhesus minne Ende altoes sinen vrede in dy ghewinnen. [45] Hets jammer, laten wi ons doocht ontbliven, Ende datse God so geerne geeft. Want men met doechden mach vercrighen Alle dat God te ghevene heeft. Maer wie sine lostege jonge joecht Gode oec geeft omme minne der doecht, Die wert oec boven die andere ghecroent, Van Gode ewelijc, ende vele hogher gheloent. N^r 44 en 45 in het hs. op bl. 121a; bedoeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder n^r 490, 10), waar ze gerekend worden te behooren tot het stukje hier boven onder IX medegedeeld. [46] Die cleyn coert hier verkiest, Daer hi tgroet ewech met verliest, Dats een groet soot. Also help my God! [47] Dient onser liever vrouwen Altijt met volder trouwen. Sy saelt u wel loenen ende haer selven u vertoenen.
[pagina 284]
[48] O coninghinne der mede[lide]licheyt, help ons tot onser selicheyt. N^r 46-48 in het hs. op bl. 125b: niet vermeld bij Mone. [48] Hoet u te tide hier voere, of ghi sijt dan een dore, die aldat hi heet verbore. In het hs. op bl. 137a; bij Mone niet vermeld. [49] Alst al is gheloepen ende gheronnen, soe en is mer den coest ghewonnen. [50] Die wint den coest der eewijcheit, Hem en deerf niet rouwen sinen aerbeyt. N^r 49 en 50 in het hs. op bl. 137b; niet vermeld bij Mone. [51] Mint Jhesum allene, Ende houdt u reene Van andren dingh[en], Ja het en si 5[regelnummer] Alsoe, si di Tot Jhesum brenghen. Want sonder si, En si dat ghi Dat cont volbringhen, 10[regelnummer] Ghi en moeght ghewinnen In eneghen sinnen Die eweghe dinghen. In het hs. op bl. 142a; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 156 vlg. onder n^r 168. [52] So wie dat doecht in duechden trect, Ende ondoecht met duechden bedect, Ghesciet hem duecht, het is wel recht, Want hi es der duechden knecht. In het hs. op bl. 142b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder n^r 490, 13).
[pagina 285]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten [53] Goet vrient is dicwile langhe ghesoecht, Selden vonden, saen verwroecht. In het hs. op bl. 142b; niet vermeld bij Mone. Zie ook boven n^r 40 en beneden n^r 67. [54] Die vrienscaep die men met gheven houden moet, Vergaet, alse mense niet en doet. In het hs. op bl. 156b; niet vermeld bij Mone. Verg. n^r 2. [55] Al moeder naect waesic gheboren, Wat ach[t]ic dan op mijn verlies? Op dat mijn ziele niet en blijft verloeren, Al stervic aerm, wat achtic dies! In het hs. op bl. 158b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder n^r 490, 14). Mone, die de oude folieering van 't hs. aanhaalt, zegt: op bl. 151b; dit is zeker een drukfout: bl. 158 = 161 der oude folieering. - Dezelfde spreuk ook onder n^r 58. [56] Quaelijc ghewoenen, quaelijc verloeren, Dat maechmen dagelijcx sien ende hoeren. In het hs. op bl. 161b; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 307, onder n^r 486, 3). Verg. boven n^r 10 en beneden n^r 64. [57] Lijdt sonder noet, Sterft sonder doet. Acht clein u werc, Mijnt Jhesum sterc. 5[regelnummer] Sprect sonder woert, Sijt stille ende gaet voert. Hebt dit gluc ende j goet jaer, Want houdijt, ghi sijt Gode claer. [58] Al moeder nae[c]t wassic gheboeren. Wat achtijc dan [op] mijn verlies? Op dat mijn ziele niet en blijft verloeren, Al sterfic aerm, wat achtijc dies? [59] Wildij den goeden gheliken, Soe moetty den quaeden diewille wiken.
[pagina 286]
[60] Wildy al u onrecht be[s]treyden, Ghi sulter dicke om liden. N^r 57-60 in het hs. op bl. 164a; bedoeld bij Mone, Übersicht, p. 309, onder n^r 490, 15). Het zou kunnen zijn dat n^r 59 en 60 eigenlijk één zijn. Zie ook 22, 65 en 66. [61] Terra natabit, piscis arabit, bos que volabit, Cum mulierum dicere verum lingua parabit. Die eerde zwijmmet, die vische eert, die osse vlieghet, Als der wive om hoere gherive tonghe nyet en lieghet. In het hs. op bl. 165a; niet vermeld bij Mone. [62] Altoes ghelaeten Soe maecht ons baten: In proper ghevoelen, In eyghen wille, 5[regelnummer] Int openbaer ende int stille, In wel ende in wee, In lijef ende in lee, In liden ende in verbliden, In rasten ende in striden, 10[regelnummer] In hebben ende [in] derven, In leven ende in sterven, In zuet ende in sueere, Onder alle creatuere, Ende in allen dinghen mede, 15[regelnummer] Nu ende inder ewichede. Er is tusschen de twee eerste en de volgende verzen een centimeter ruimte, die doet twijfelen of ze er wel bijbehooren. [63] Heeft u die minne Gods gew[ont], Soe set u neder inden gront Ende vlie die hoverdie. In nederheyt leyt een vont: Wie die vint, God wert hem cont Ende maect sijn herte vrye. N^r 62 en 63 in het hs. op bl. 166a; beide bedoeld door Mone, Übersicht, p. 309 onder n^r 490, 16). [64] Tghoet dat papen ontspaeren, Sietmen dicwile quaelijc vaeren. In het hs. op bl. 167a; vermeld bij Mone, Übersicht, p. 307 onder n^r 486, 4). Verg. boven n^r 10.
[pagina 287]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten [65] Hij moet den quaeden dicwile wiken, Die den goeden wil gheliken. Zie een variante onder n^r 59. [66] Wildij al u [..]recht bestriden, Ghy sulter dick onrecht om liden. Zie ook boven n^r 22 en 60. Beide in het hs. op bl. 170b; bedoeld bij Mone, Übersicht, p. 309 onder n^r 490, 17). [67] Vrienden sijn dicwile langhe soecht, Selden vonden, saen verwroecht. Zie ook boven n^r 40 en 53. [68] Die noeyt van lieve leet en ghewaen, En weet niet wat liefde maeken can. Liefde is leyts aen vanc Ende leyt is liefden ute ganc N^r 67 en 68 in het hs. op bl. 174a; niet vermeld bij Mone. N^r 68 nogmaals onder n^r 39. [69] Sijt gherne allene, Mint ghemene, Ende denct dicwile opten vroliken dach Die nemmermeer vergaen en mach. [70] Tijt te verliesen selden, Ende swighen jeghen scelden, Bidden voer die u leede doet, Jeghen den torneghen saechten moet. [71] Och hets te spaede, Na die scaede te soeken raet. Die wil vroden, 5[regelnummer] Sal hem hoeden Te goeden tide, Dats mijn raet.
[pagina 288]
[72] Der werelt loen En is niet dan hoen Ende altoes quaele. Maer die met trouwen 5[regelnummer] Dient onser vrouwen, Si loent t hem wale. N^r 69-72 in het hs. op bl. 175b; bedoeld door Mone, Übersicht, p. 309 onder n^r 490, 18), waaronder met deze spreuken samengevat wordt het gedicht dat boven onder n^r XXI is medegedeeld. Behalve bovenstaande rijmpjes, vermeldt Mone er nog enkele andere. Vooreerst het volgende; p. 307, onder N^r 486, 2: Mint waerheit ende recht! Scelden, liegen ende gevecht Scouwen, dats dijn ere. Sijt in uwen dingen slecht, Hebt in u een clein berecht Ende scuwet in u nuwe mere. Volgens Mone stond deze spreuk op het blad dat door den kopiïst met N^r lxj gefolieerd was. Stond - want dit blad, evenals lviij, lix en lx ontbreken thans. Verder vermeldt Mone een paar spreuken, die in het hs. geteekend staan met een C, waarmede bedoeld wordt dat ze getrokken zijn uit de werken van den Coc van Groenendaal, Jan van Leeuwen. Zoo zijn er een aantal in het hs. te vinden, maar zooals men aan de volgende voorbeelden zien kan: veeleer berijmd proza dan verzen. Ga naar margenoot+1 DieGa naar voetnoot1) ghene die haers eyghen willen ghestorven sijn, Die hebbent goet te gheraeken Gods liefste willekijn.
[pagina 289]
Ga naar margenoot+2 Die ghene die eertsche creatuerlike sorghe of enighen commerGa naar voetnoot1) van herten willen draghen Die en moeghen emmer Gods niet ghesmaeken noch beyaeghen. Ga naar margenoot+3 Laet alle viantscap ten evenkersten gheliden, Soe hebdy altoes van binnen vrede ende raste op allen ziden. 4 Wie dat Gode omme eyghen weder loen dient ende om sijn eyghen gherijf, hi is een roverre ende oec een gheestelijcGa naar voetnoot2) dief. 5 Soe behaghen wi seker Gode, Behaecht ons God ende sijn gheboede. Ga naar margenoot+6 Vele dinghen mochtic u bescriven, Maer sekerste dat is binnen bliven. Ende oec alle andere dinghen laten varen, Die van Gode, groet of cleine, yet moeghen ontpaeren. 7 Tsuetste liedeken dat men Gode in sine ore runenGa naar voetnoot3) ende singhen maech, Dat is grontontmoedicheit, des doe ie u ghewaech. Enz. N^r 5, 6 en 7 en wat in het hs. bl. 125a-b verder nog volgt, worden vermeld door Mone, Übersicht, p. 308, onder N^r 490, 3) en 11). Maar zooals uit bovenstaande staaltjes blijkt, veeleer te onrecht dan te recht; dat zijn meestal geen verzen meer. Ten slotte mogen nog de volgende spreekwijzen vermeld worden, die ook in ditzelfde handschrift staan:
[pagina 290]
Ga naar margenoot+1 Vele meininghen verstoeren ghewaerighe eninghe. Ga naar margenoot+2 Den blinden soettenGa naar voetnoot1) eest herde goet datmenne leyde. Ga naar margenoot+3 Die vrouwen moeten lieghen, of si vergheten wijf te sine. Gent. w.l. de vreese.	[tekstkritische noot]5 wasic: was- verbeterd uit wis- of iets dergelijks. 13 wende = weende = waende; verg. vs. 51. 23 en 24 Ten gevolge van een gat in het hs. is de aanvang dezer beide verzen verloren; de andere redactie doet de aanvulling aan de hand. Ik heb mij vergewist dat de opene ruimte voor die aanvullingen net past; daarenboven is het streepje op de i van [ben ic] in vs. 23 nog aanwezig. margenoot+ bl. 109a. [tekstkritische noot]25 oncuusch hs.: oncunchs. Wellicht te lezen oncunschs gelijk in VIII 26? 32 moe[g]di hs.: moedi. [tekstkritische noot]81 atrament hs.: atrument; toch is die u waarschijnlijk maar een slecht gemaakt a. 86 versmaetheit hs.: versmuetheit, met hetzelfde voorbehoud als zooeven. margenoot+ bl. 109b. [tekstkritische noot]VIII. 5 grot aldus in het hs. Varianten van den tekst in hs. 15589 op de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, waar het stuk tot opschrift heeft: Ene figure en het nummer CC. iiij. draagt. 1 lijdt 2 Ane siet e m. dese f. 3 die werelt 4 ghedinct - uren 5 grote 6 knaghen margenoot+ bl. 137a. [tekstkritische noot]14 te care ghedreven. Vgl. Mnl. Wdb. op Care (3, 1198); de uitdrukking werd, blijkens de variant* te hare, niet algemeen begrepen. 33 lichams hs.: lichas - vuulen hs.: wulen 7 Gouts 8 benic e. aerm keytijf 9 ic ben b. sere 10 levene 11 Doen 12 Maer die d.w. mi te s. 13 die 14 te hare 16 H. si mi ghen. dat leven 17 mochte 19 Ende niet en hebbics dies ghedaen 21 Na los 22 Ydel gl. h. ghemint 23 D.b. in desen put gh. 24 mijn scout bekint 25 In deser corter tijt 26 Gulsich ende oncuuse (hs. onewsc) 27 inde 28 grote 32 omme ghegaen 33 M. minen lichame vule t. 34 ghetoghen 35 nemt 36 bedroghen [tekstkritische noot]37 hare 38 Selen 39 Si moghen 40 B. selen int helscher v. 41 dat ghi uwe s. 42 Moghet m. penitencien q. 43 wacker 45 Nieman 46 doghe in a. tiden 47 int smenschen h. 48 steet 50 D. ie langhe soude leven 51 eweghe 52 Al sulken loen plegt si te gh. 53 pleegt oec v. ghesellen 54 M. 1. loghene te v. 55 Die si alle jagt t.h. 56 Met vele sonden swaer gheladen 58 glorie 59 Temale 61 Dies benic a.k. begeect (dit laatste woord verbeterd uit bedeect: van de d is een g gemaakt) 62 grote 63 E. inde gront der hellen bedeect 64 Na doerdeel gods gherechticheit 65 Vorcomt d.p.e.u mesdaet 66 claghe [tekstkritische noot]76 m.g. persen door Blommaert ten onrechte verklaard als met gr. woeker, zooals uit de andere redactie ten ouervlocde blijkt. 77 quellen Zie onder de varianten de juiste lezing. 67 D.g. niet en segghe 68 Metten d.t. jonxten d. 69 hem (in het hs. vvluit) s.s. ons h. 70 wredelec 71 billeec es te vresene sere 72 huedt 73 te sonden keren 75 Nu hevet 76 perssen 77 die mi pinen 78 eneeh colen 79 Si morden de ziele wat si schinen 80 leiden d. in dolen 81 siedi 82 ben v.d. noet 83 Onsaleghe m.h. moghdi geslapen. 85 Ach i.h. gront 86 D. ic gheboren ben 87 Want ic ben om m. grote mesdade 88 Ewelec verdoemt Onder het gedicht: Nota .lxxx viij. verse. [tekstkritische noot]IX. 2 ghebrec hs.: gheberc 8 hen in het hs. voluit. 10 En[de]: het verkortingsteeken voor -de is in de pen gebleven. 13 personen: per- is in het hs. bij vergissing voorgesteld door de bekende verkorting voor pro-. - conlijc: een afleiding van conne = kunne, nog niet vermeld in 't Mnl. Wdb. [tekstkritische noot]X. 2 ydeleec verbeterd uit edeleec 17 segghic: -ic op ratuur 24 ghesinnecheiden: het woord staat nog niet vermeld in 't Mnl. Wdb. 28 onverwinnelleec: aldus in het hs. margenoot+ bl. 141 a. [tekstkritische noot]37 waer in 't hs. tweemaal, de eerste maal doorgehaald en geëxpungeerd. 44 visike staat hier blijkbaar in de nog niet opgeteekende beteekenis van: voorkomen, uiterlijk, een beteekenis die dus reeds in de middeleeuwen aan 't fr. physique moet eigen geweest zijn. margenoot+ bl. 141b. [tekstkritische noot]78 allinde verbeterd uit allende 83 iers[t]werf hs.: ierswerf [tekstkritische noot]XI. 16 Si werd veranderd in sy, maar de inkt is weer opgedopt. 17 nacht hs. eigenlijk nocht; de krul en ophaal van de a schijnen weer opgedopt te zijn. margenoot+ bl. 142a. margenoot+ bl. 142a. margenoot+ bl.142b. [tekstkritische noot]XII. [bi]: op de gis aldus aangevuld; op die plaats is alles weggemaakt. 20 perdoen: per- in het hs. voluit. 22 het woord tusschen so en wint is er een, dat begint met een letter die een oog of krul boven den regel heeft, maar niets er onder, v, b of l; de o van so is niet geheel zeker. [tekstkritische noot]XIII. Opschrift. Na Een retsel volgt nog wat, maar door 't afsnijden van 't hs. zijn alleen sporen van 't onderste der letters overgebleven. 5 gheloves mye: de g en y beide op ratuur. 6 dan verbeterd uit een te vroeg geschreven drie 13 enyghen hs.: eny ghen tusschen de beide gedeelten een gaatje voortkomende van een ratuur op de voorzijde van 't blad 15 nutteghen hs.: nuttēghē Varianten. 2 So sprect 3 D. tweewarf in de weerelt es commen 4 te onser vromen 5 Dese creatuere gh. mie 6 Die heeft n. 7 In sine joncheyt 8 te onser n. 9 en 10 staan verkeerdelijk na 11-14. 10 Door ons sturte hi s.b.r. 11 te payene w. hi harde g. 12 leven - barv. 13 eeneghen 14 ghedanct moetti s. 15 nutten metten w. [tekstkritische noot]16 So d.d.l. by t. 17 hiet weet w. es d.h. 18 So d.h. waerdicheit e. eere 19 Dit meneghe mochte wanen d.c. ware 20 hi ried onnare [tekstkritische noot]XII. 4 haestelike hs.: haestelic 9 sprect: en krenken? ook in het hs. telkens een leesteeken, nl. een punt. 13 [groet]: Niet in het hs.; verg. vs. 22. 18 Na bynnen in het hs. een punt. 19 Daer hs.: Doer [tekstkritische noot]23 Vóór Nochtan: Do zwart doorgehaald. 40 vurkomet: de u van vur- is doorgehaald en daar boven is geschreven oe 42 dwosen hs.: duosen; verg. Kern, Klankleer d. Limburgsche Sermoenen, § 22. 43 Na berghen ook in 't hs. een leesteeken, nl. een punt. [tekstkritische noot]XV. 10 en[de]: het verkortingsteeken boven de n is in de pen gebleven. 13 Nu: de u is haast geheel uitgekrast. 24 Xristus hs.: dat als Xristus opgelost is, zooals in middelnederlandsche handschriften hier en daar wel eens gebeurt, om aan de bedoeling van den auteur te beantwoorden, wien het natuurlijk om de X te doen is. 25 Yoecmoet: vóór dat woord in margine: hoemoedich 27 Et is voorgesteld door het bekende afkortingsteeken voor lat. et: ongeveer een doorstreepte z. 28 Concencie: con- is voorgesteld door het bekende teeken 9; het is niet noodig te veranderen in consciencie. Nu nog bestaat in de Zuidnederlandsche dialecten een vorm zonder i, ongeveer uitgesproken als korəsjense 29 In dit vers heeft de kopiïst blijkbaar geknoeid. Het begint met een ander bekend teeken dan 27, ongeveer 2, maar dat evenzeer in de Latijnsche palaeographie et beteekent. Dat geeft echter geen zin. 30 sae[.]lijchede hs.: saeclijchede. [tekstkritische noot]XVI. 14 sal: verbeterd uit sl; maar het oog der te vroeg geschreven 1 is niet uitgekrast. [tekstkritische noot]XVII. 4 Naast dit vers nog dit ander, dat in 't schema der strophen niet past: hi salse vinden inder trouwen doot. Varianten van hs. Brussel 15589-15563, waar het gedicht het opschrift draagt Dat creatueren qualijc te ghelovene sijn en het nummer .C. lxxij. 1 Die den creatueren 2 Gheloeft m. enegher t. 3 Proeft hise in enegher n. 5 draghene last 6 eneger 8 salne 9 proevet 12 Inne vinde 13 Ic proefde 14 mercke 15 Gave ic h. enege last 16 ware te min 17 Als ic proefde 18 mochtic 19 Gave ic h. eneghe last [tekstkritische noot]22 v[er]liet hs.: vliet Zie vs. 10 en de variante. 25 ontt[r]ecken hs.: onttecken Zie vs. 53 en de variante. 28 win[n]en hs.: winen 34 [over]: niet in het hs.; ontleend aan de varianten. 38 verhe[.]ft hs.: verhelft 20 ware Na dit vers volgt eene strophe die in bovenstaanden tekst ontbreekt: Ic sal mijn herte onttrecken Si es dorper ende quaet Dat si in enegen creatueren Soect enege toeverlaet 21 scelden 22 Om dat si haer verliet 23 in creatueren 24 Bedijs m.v.n. 25 onttrecken 26 ghevense al der m. 28 Daer ane soe salic winnen 29 Ay mi oetmoedich h. 30 es 32 Ye mine raste l. Thans volgen twee strophen die in bovenstaanden tekst ontbreken: Ay sere ic claghen mach Den tijt hebbic verloren Dien ic in creatueren Gaf wilen hier te voren Ay sere ic claghen mach Ende oec droeve sijn Dat ic hier neder rasten Liet je die herte mijn 33 Ay sere ic claghen mach 34 Die over grote scade 35 Dat mi die idele (sic) minne 36 Riep je te haren rade 37 hogher 39 mach 40 Wel lettel tr. o. 41 ertschen menschen 42 Voeget herte ende sin 43 dunct mi sere bedroeghen 44 E. dulre d.e. swijn 45 W.d.m. volghen 46 Die c. gheven 47 Als ghijt al h. ghep. [tekstkritische noot]57 Vóór dit vers: Item maar zwart doorgehaald. 85 Jhesum hs.: jh 90 vóór rike een l: waarschijnlijk de eerste letter van loeven in 't volgend vers. 48 Ghi selt bedroegen wesen Daarop volgt weer een strophe die in den bovenstaanden tekst ontbreekt: Ic proefde minen vrient Ic vantene onghetrouwe In eenre cleinre dinc Dat meeste heeldic hem nauwe 51 vantene onghetrouwe 52 In claghe hem m. ne ghene 54 Ende doens mi al af 55 ghevense 56 gaf 57 ben 58 Dies moet god hebben danc 59 verledecht 61 mine conste 62 sinne 64 Hets recht dat icse m. 65 Mine conste 67-68 Dat ic iet mochte ontgaen Der qualen die ic mene 70 ghegheven 72 leven 73 mi ghedaen 74 Met hare groter cracht 76 macht 77 dankic sere 79 Mine j. claghe margenoot+ bl. 165 b [tekstkritische noot]80 gheval 81 Wildijs mi dies gheloeven 82 hoeren lesen 83 Gheloefdi 84 bedroeghen 85 Ic w. ane Jhesuse kerste 89-92 Nu laet ons heme bidden Dat hi ons moete gheven Dat soete hemelrike Na dit corte leven Amen [tekstkritische noot]XVIII. 11 Vóór te de twee eerste letters van het weldra volgende soe, doch zwart doorgehaald. - wert verbeterd uit wort: de o is doorgehaald en de e er boven geschreven. 17 Blijkbaar ontbreekt de eerste helft van het vers. 22 Haddyc: eerst Haddec van de e is een y gemaakt. 23 minnen in het hs. aldus afgekort: en - binic in het hs. aldus afgekort: bc daarna is dit bc doorgehaald en er onder geschreven bruut met aanwijzing dat dat het door dit woord moet vervangen worden; blijkbaar een vergissing? 26-27 in het hs. aldus: Ic soude di int ewegh leeven croenen Aan de rijmen ziet men duidelijk dat de kopiïst een geheel vers, op het laatste woord na, heeft overgeslagen. 29 minnen in het hs. aldus afgekort: iē - binic in het hs. eerst: bc dan doorgehaald en er onder geschreveu: bin ic. [tekstkritische noot]XIX. 13 hs.: wret ende feel [tekstkritische noot]XX. 1 zaeghe[n]: het verkortingsteeken boven de e is in de pen gebleven. - corten hs.: torten ál te duidelijk om het niet te vermelden. [tekstkritische noot]XXI. 10 bevelt de lezing is onzeker: vóór de v staat nog een van boven naar rechts omgekruld stokje, dat doorgehaald schijnt. Wat bevelt intusschen moet zijn, is mij niet duidelijk. Van bevellen in de bet.: tot bedaren brengen (zie Mnl. Wdb)? [tekstkritische noot]22 vrecken: eerst vrechen dan de h veranderd in k. [tekstkritische noot]4 6 name verbeterd uit een te vroeg geschreven mach 5 3 [is]: Niet in het hs.; wel echter tusschen de regels met robrik bijgeschreven om aan het einde van het vers ingevoegd te worden. [tekstkritische noot]9. 2 wer[c] hs.: wer 10. 2 var[en]: de laatste letters zijn bij 't afschrijven van 't papier weggevallen. [tekstkritische noot]16. Wat tusschen rechthoekige haakjes staat is bij het afsnijden van het papier weggevallen. [tekstkritische noot]20. 3. rueren: hs. ruede de d is doorgehaald. 23. Zelfde opmerking als bij 16. [tekstkritische noot]28. 2. Onder dit vers is nog bijgevoegd: ende gode mint. 29. 3 hen in het hs. voluit. 30, 3 gluc hs.: gulc [tekstkritische noot]38, 2 en[..] hs.: e 39, 3 vanc hs. zeer duidelijk vant voetnoot1) Verg. boven de aanteekening bij X V, 28. [tekstkritische noot]44, 3 Meine verbeterd uit Mine; het verkortingsteeken boven de i is blijven staan. [tekstkritische noot]48, 1 mede[lide]licheyt hs.: medelicheyt 50, 2 deerf hs.: dreef 51, 3 dingh[en]: De twee laatste letters zijn bij het afsnijden van't papier weggevallen. [tekstkritische noot]55, 2 ach[t]ic hs.: achic 57, 7 gluc hs.: gulc. Zie dezelfde fout. (?) in 30, 3. - goet hs.: gaet 58, 1 nae[c]t hs.: naet - 2 [op]: ingevoegd naar 55, 2. 59, 2 vóór quaeden: goede maar doorgehaald; vóór wiken: g niet doorgehaald. [tekstkritische noot]60, 1 be[s]treyden hs.: betryeden 62, 10 [in]: ontbreekt in het hs. - 12 sueere aldus in het hs. 63, 1 gew[ont]: de drie laatste letters zijn bij het afsnijden van het papier weggevallen. [tekstkritische noot]66, 1 [..]recht: verbeterd uit onrecht: on- is boven én onder geëxpungeerd. En dit moet de ware lezing zijn, wil er tegenstelling bestaan met onrecht in vs. 2. Bestriden is dan natuurlijk op te vatten als: door strijden machtig worden, bemachtigen. 68, 3 vanc: hs. zeer duidelijk vant 71, 3 soeken raet: Tusschen die twee woorden een lange s, zwart doorgehaald; de kopiïst was blijkbaar op 't punt opnieuw soeken te schrijven. [tekstkritische noot]72, 6 loent t hem: t is tusschen loent en hem in, boven den regel, bijgeschreven. margenoot+ bl. 26a: voetnoot1) Na Die: de maar geëxpungeerd. margenoot+ bl. 40b: voetnoot1) De eerste lettergreep afgekort met het bekende teeken voor con-: 9mer. margenoot+ bl. 78a: voetnoot2) Vóór gheestelijc: gheh doch doorgehaald. margenoot+ bl. 124b: voetnoot3) Eerst runen mach, doch mach is doorgehaald. margenoot+ bl. 83b: margenoot+ bl. 164a: voetnoot1) soetten: de e is doorgehaald en daarboven een t geschreven. margenoot+ bl. 165a: