Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 13

[p. 130]

‘Van ons Heren wonden’
naar een Brugsch handschrift.

In de Boekerij van handschriften en oude stuks van het Bisschoppelijk Seminarie te Brugge, bij de Seminaristen als ‘de Bibliotheek van de Paters’ bekend¹⁾, komt in HS. n^o. 72/97, op blad 70 recto vlg., een tekst voor van het gedicht dat in de uitgave van Maerlant's Strophische Gedichten door Verwijs (blz. 103-106) het opschrift Van ons heren wonden draagt, en waarvan sedert door Moltzer in dit Tijdschrift (8, 1-6) eene afwijkende lezing, naar een hs. van de bibliotheek der Utrechtsche universiteit, is afgedrukt. Hoewel noch beter noch slechter dan de beide andere, is deze Brugsche tekst zeker merkwaardig genoeg om in ditzelfde tijdschrift eene plaats te vinden.

1) Het grootste gedeelte dezer boekerij is afkomstig van de Duinheeren of Paters van de Abdij van den Duine bij Veurne, gesticht 1107, vernield 1560, binnen Brugge herbouwd 1623-1628 en sedert 1834 dienende tot Groot Seminarie. Het genoemde HS. n^o. 72/97 dagteekent waarschijnlijk van de tweede helft der 15^de eeuw; eenige stukken er in dragen reeds het kenmerk van den invloed der Rederijkers. Het is 13½ centim. hoog, bij 10½ centim. breed, en bevat 92 bladen (184 bladzijden), perkament. De band is van hout met leder overtrokken.

1). Dit sal men secghen vor onsen here ant cruce:

(Verwijs, Moltzer 1).

Als men merket alle maniere,
So bestu, ihesu goedertiere,
Paradijs vul weilden al:
Want die vader goedertiere
Vrucht goet, zoete en̅ diere
In di plante zonder ghetal:
Dine passie vrucht, die goede,
En̅ die vloet van dinen bloede,

[p. 131]

 

Daer du milde of waers int dal,

 

Maecte een ende an onse aermoede,

 

Daer noch omme die helsche gloede

 

Weent en̅ langhe weenen zal.

2). Dit sal men secghen ten cruce:

(Verwijs, Moltzer 2).

Helich, werde cruce ons heren,
Hem die dolen soustu leeren
Den wech daer men altoos lacht.
Den troon ondaetstu ons met eeren,
Ende sloots, die ous wilden deeren,
Die helle met ons heren kracht.
Die¹⁾ nighic om die lieve mare
Die bi di die salighe scare
Inden hemel hevet bracht,
Ende met ombant die poortenare
En̅ brachts met di, die daer in zware
Gevangnesse waren ter langher nacht.

1) Lees Di.

3). Dit sal men secghen toten hoofde ons heren:

(Verwijs, Moltzer 3).

Den hoofde ghecroont met doorne
Nighic, den ioden te toren
Die gode cruusten als volc verwoet,
Ghescoort in menighe stede, bi hoorne,
En̅ bebloet in den dorborne,
Speghel der groter oetmoet;
O edele crone precioze,
...........²⁾
Jhesus, diet al leven doet,
Verclare mijn herte roukeloze,

2) Dit vers ontbreekt in het hs.

[p. 132]

 

Van zonden tornich en̅ boze,

 

En̅ maectse zuver en̅ goet.

4). Dit es toter rechter hant:

(Verwijs 5; Moltzer 4).

Rechter hant ghenaghelt duere,
Hute di vloyt die zoete guere
Als dat water phison doet.
Die duernaghelden di zuere,
Die verdoomde creatueren,
Donghevallighe ioeden verwoet.
Di zoo heeric en̅ anebede,
Di nighic ende verzoucke mede,
Als die leghet onder voet,
Dattu mi bringhes in die stede
Daer ic beclaghe mine dorperhede
Ende maectse zuver en̅ goet¹⁾.

1) Hier wordt de slotregel van str. 3 herhaald; omdat in 't voorlaatste vers ic in plaats van die gekomen was, kon In sijn ende icker in blijven moet (Verwijs vs. 60) geen zin geven.

5). Dits toter luchter hant:

(Verwijs 6; Moltzer 5).

Luchter hant, di groetic mede,
Dornaghelt metter scaerper snede
Des naghels stijf en̅ lanc.
Du deels ons, na gyon sede,
Die beke die alle dorperhede
Ofdwaet en̅ menighe stanc.
Die edele wonde ic anebede:
Di nighic met omoedichede
Als die zoetste adre die noyt ontspranc.
Daer bi jonne mi dat ic trede

[p. 133]

 

Up den viand, en̅ sta in vreden

 

Ter doot, daer mi die wijch es stranc.

6). Dits ter wonden ons heren zide:

(Verwijs 4; Moltzer 6).

Fonteine van den paradyse,
Daer vier rivieren ute van prijse
Springhen, diet al maken nat,
Waer bi die viande onwize
Verloren hebben macht en̅ spise
Ende noch beven omme dat.
Edele zidi, wonde reyne,
Dies ghelike was nie fonteyne,
Noch selc dranc quam nie int vat,
Di zo eeren wij alle ghemeene.
Tieghen tvenijn groot en̅ cleine
Stopt dine medicine elc gat.

7). Dits ter wonde van den rechter voete:

(Verwijs, Moltzer 7).

Wonde van den luchtren¹⁾ voete,
Hute di vloyt die beke zoete
Als of tygris ware die vloet.
Hier of zo quam ons die boete
Dat wi clemmen ter hogher groete,
Daer altoos es vrede ende goet.
Door den loop van dezen gate
Offerde god ooc tonzer baten
Sijn ghebenedide bloet.
Helighe wonde, wijst ons die strate,
Dat te tijt en̅ niet te late,
Als ons die doot naken moet.

1) Lees natuurlijk rechtren.

[p. 134]

8). Dits ter wonde van den luchtren voete:

(Verwijs, Moltzer 8).

Luchter voet, huut dinen gate
Sende hi ooc toot onser bate,
Hi die god es ende man.
Du best ghelijc der eufraten,
Want du of dwoughes al die haten,
Daer ons die nacht helpt in den ban.
Soete naghel, zoete wonde,
Soete bloet dat inder stonde
Uten heleghen gate ran,
Bi di moeten winnen ghezonde
Die traghe mesdaghe honde,
Die hope an di draghen dan.

9). Dits toot onzer vrouwen:

(Verwijs, Moltzer 9).

Dochter, moeder vanden kinde
Dattu hanghen zaghes te winde,
Wat rauwen doghestu en̅ welc zeer!¹⁾
En es niement diet ondervinde,
Noch zo helich diet ontbinde,
Want die mensche niet en weet.
Van rauwen moet dorbort wezen
Mine herte zonder genezen,
Die hevet verdient cout en̅ eet,
Ooc doorgaen en̅ dorlezen,
Dat zi niet en zijn²⁾ verdoomt bidezen,
Want zij te zonden was ghereet.

1) Het rijm vereischt leet.

2) Aldus in het hs.; Verwijs, Moltzer si.

[p. 135]

10). Dits ane sinte ian ewangeliste:

(Verwijs, Moltzer 10).

Ay, iohannes ewangeliste,
Du waers hoedere en̅ sacriste
Der cameren daer god in lach.
Die werelt hout mi in twijste,
Helpt mi daer ic omme ghiste,
Ende dies ic gherne dat ic mach.
Ic bemane di biden wene
En̅ biden rauwe die niet was clene,
Die dijnre herten gaf den slach
Daer du gode zaghes versmaet allene,
Dattu mi maects der scaren ghemene
Die god verloste upden vrindach.

Couckelaere.

k. de gheldere.