Tiecelijn. Jaargang 17

[p. 6]

artikel

◼ Jan de Putter
Op zoek naar Kriekeputte

In het mooi geïllustreerde boek over Van den vos Reynaerde, uitgegeven bij het Davidsfonds in 1991 staan op pagina 207 drie foto's van binnenwateren: de Grote Geule bij Kieldrecht, een weel bij het Nederlandse Clinge (nabij fort Bedmar) en een uitloper van de vroegere Grote Geule, het Sint-Jacobsgat nabij de gemeentegrenzen van Meerdonk en De Klinge (in de buurt van de huidige Krekeldijk). Bij één van die plaatsen zou Reynaert de schat van koning Ermenric begraven hebben. Ironisch schrijft Van Daele erbij dat fascinatie voor een niet bestaande schat bij Kriekeputte veel onderzoekers ertoe aangezet heeft heel de streek rond Hulst uit te kammen en archieven door te pluizen.

De beste papieren heeft de Grote Geule tussen Meerdonk en De Klinge. In 1914 heeft pater D. Stracke namelijk in het archief van de abdij van Drongen een archiefstuk ontdekt waaruit blijkt dat in deze omgeving een Kriekeputte was. In een pachtboek uit 1444 staat een stuk land vermeld dat ten Criekenputte ligt. Het document overleefde de Eerste Wereldoorlog niet. Herman Heyse is erin geslaagd om de plaats nauwkeurig te lokaliseren. Kriekeputte, schrijft hij, moet niet in de onmiddellijke nabijheid van Hulsterlo worden gezocht, zoals men op grond van de teksttraditie zou mogen afleiden. De afstand tussen het tegenwoordige Nieuw-Namen, dat vroeger Hulsterlo heette, en De Klinge is iets meer dan vijf kilometer. Dit lijkt een

[1.]aant.

[p. 7]

[2.]aant.

zwakte in de lokalisatie van Kriekeputte. Toch denk ik dat een nauwkeurige lezing van de tekst gecombineerd met enkele historisch-geografische gegevens duidelijk maakt dat dit de plaats is waarop Reynaert doelde.

Reynaert zegt dat Kriekeputte ten zuidwesten van Hulsterlo ligt:

Int oest hende van Vlaendren staet
Een bosch, ende heet Hulster Loe. (2574-2575)
Een borne heet Krieke Pit.
Gaet zuut west niet verre danen. (2528-2529)

Vaak wordt aangenomen dat met Hulsterlo de nederzetting Hulsterlo bedoeld wordt. In de buurt daarvan zou het bos van Hulsterlo zijn. Het woord ‘lo’ betekent meestal ‘bosje op een hoge zandrug’. Het bos van Hulsterlo is een dittografie, het bos van het Hulsterse bos, zodat het aannemelijker is dat het bos de naam aan de plaats gegeven heeft en niet omgekeerd. Ook uit de woorden van Reynaert blijkt dat de naam van het bos Hulsterlo is. Hij doelt duidelijk niet op de nederzetting.

Reynaert zegt dat het bos Hulsterlo gelegen is in het uiterste oosten van Vlaanderen. Gebruikelijk was (zoals J.W. Muller het reeds stelde) in de Middeleeuwen het noorden te situeren waar nu het noordwesten is. De west-oostlijn liep parallel aan de Vlaams-Hollandse kust. Vandaar de namen Oostende en Westende aan de Vlaamse kust, Oostkapelle en Westkapelle op Walcheren. Het

[p. 8]

oostende van Vlaanderen is wat nu het noordoosten genoemd wordt. In een uithoek van het oude graafschap Vlaanderen ligt inderdaad Hulsterlo. Dit bos strekte zich uit van het noordoosten in zuidwestelijke richting. Het liep in de richting van het Belgische De Klinge over een dekzandrug. Reynaert zegt dat ten zuidwesten hiervan, voor ons dus ten zuiden, zich de Kriekeputte zou bevinden. Wie de middeleeuwse weg van Hulsterlo naar De Klinge volgde - die ten zuiden van het bos liep - moet dus vanzelf bij Kriekeputte gekomen zijn. Voor het middeleeuwse publiek was Kriekeputte minder moeilijk te vinden dan voor moderne onderzoekers!

Kaartjes

1.	Mercatorkaart van 1540 met Hulsterlo. © Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas.
2.	Kaartje van Herman Heyse. Het Kriekeputte van Stracke wordt met de letter S aangeduid.

Literatuur

Rik van Daele, Van Elmare naar Hulsterlo en Kriekeputte. Op bedevaart door de Reinaerttoponomie, in: Jozef Janssens, Rik van Daele, Veerle Uyttersprot en Jo de Vos, Van den vos Reynaerde. Het Comburgse handschrift, (Leuven, 1991^2), p. 206-207.

Rik van Daele, Ruimte en naamgeving in Van den vos Reynaerde, Gent, 1994, p. 67 en p. 480-494.

M.K.E. Gottschalk, De Vier Ambachten en het Land van Saeftinghe in de Middeleeuwen. Een historisch-geografisch onderzoek betreffende Oost-Zeeuws-Vlaanderen c.a., Assen, 1984, m.n. p. 38 en p. 80.

H. Heyse, Kriekeputte revisited, in: Reynaert bloemleest Tiecelijn, Sint-Niklaas, 1993, p. 42-48.