Terras. Jaargang 2014 (06-07)

[p. 64]

Lisa Thunnissen
Een grimmig paradijs:
Anteparaíso van Raúl Zurita
Inleiding op de gedichten uit ‘Las utopías’

Raúl Zurita werd geboren in 1950 in de hoofdstad van Chili, Santiago. Toen hij begin twintig was, vond een ingrijpende gebeurtenis plaats: de staatsgreep van Pinochet, waarmee een gewelddadige dictatuur begon die zou voortduren tot 1990. Op 11 september 1973 werd de regering van president Salvador Allende afgezet door een groep officieren onder leiding van Pinochet - met steun van de Verenigde Staten, nadat het presidentiële paleis urenlang beschoten en zelfs gebombardeerd was. Met name de eerste jaren van de militaire regering, die het land tot 1990 zou besturen, stonden in het teken van geweld. Tienduizenden (vermoede) tegenstanders werden gearresteerd, sommigen werden vermoord, anderen gevangengezet en gemarteld. Honderden lichamen van vermoorde politieke gevangenen werden tijdens zogenaamde ‘doodsvluchten’ uit helikopters gegooid en in zee gedumpt. Meestal werden maatregelen genomen om te zorgen dat de lichamen snel zouden zinken, maar soms kwamen de lichamen bovendrijven of spoelden ze aan. In 1976 werden in de Atacama-woestijn bijvoorbeeld 26 aangespoelde lichamen gevonden van gevangenen die in oktober 1973 waren vermoord.

Zurita was een van degenen die in de jaren van de dictatuur gearresteerd werden, vanwege zijn betrokkenheid bij de Communistische Partij. In de ochtend van 11 september 1973 hield een militaire patrouille hem aan. Eerst werd hij naar een stadion gebracht, vier dagen later werd hij in het ruim van een boot opgesloten. Samen met achthonderd anderen zat hij zes weken lang vast in een ruimte waar eigenlijk maar honderd personen in pasten, en waar ze gemarteld werden. Na zijn vrijlating sloot hij zich aan bij een radicale groep kunstenaars (CADA) en in 1975 werd voor het eerst een van zijn gedichten gepubliceerd in een tijdschrift van het departement voor Humanistiek van de Universidad de Chile in Santiago. Vier jaar later, in 1979, publiceerde hij zijn eerste dichtbundel: Purgatorio.

Sindsdien heeft Zurita meer dan twintig dichtbundels, essays en losse gedichten gepubliceerd. Daarnaast werd zijn werk vertaald in het Bengaals, Chinees, Duits, Frans, Italiaans, Russisch en Zweeds, ontving hij in 1984 een Guggenheim-beurs en in 2002 een beurs van het Duitse kunstenaarsprogramma DAAD. Begin deze eeuw kwam er een nieuwe stroom vertalingen op gang: in de VS werd in 2009 een nieuwe vertaling

[p. 65]

van Purgatorio uitgebracht en in datzelfde jaar verscheen het ook in Italiaanse vertaling. In hetzelfde jaar kwamen INRI (2003) en Canto a su amor desaparecido (1985) uit in het Engels. In 2000 werd Zurita's werk bekroond met de grootste literaire prijs van Chili, de Premio Nacional de la Literatura, die volgde op eerdere bekroningen in Chili en Italië.

Anteparaíso (‘Preparadijs’), het boek waaruit de hier gepubliceerde fragmenten afkomstig zijn, verscheen voor het eerst in Chili in 1982 en werd vertaald in het Engels (Anteparadise, 1986), Duits (Vorhimmel, 1993), Chinees (2001) en Russisch (1986). Het vormt samen met Purgatorio (‘Vagevuur’, 1979) en La vida nueva (‘Het nieuwe leven’, 1993) een trilogie waarin het geweld in de periode na de staatsgreep van Pinochet zichtbaar wordt. Een belangrijke invloed op de trilogie was Dante's Divina Commedia. De gedichten in dit nummer komen uit het eerste gedeelte van Anteparaíso: ‘Las utopías’. De serie bestaat uit zeventien gedichten, waarvan er vijftien - meestal genummerd - over de stranden gaan. In het eerste en laatste gedicht neemt een ‘ik’ het woord.