Onze Taal. Jaargang 82

[p. 140]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Woordkeus weerspiegelt tijdgeest

De woordkeuze in boeken blijkt een goede weerspiegeling te zijn van de aard van de tijd waarin ze zijn verschenen. In de periode van de flowerpower, in de jaren zestig, werden er in boeken meer vrolijke woorden gebruikt dan tijdens de Tweede Wereldoorlog, en in de ‘roaring’ jaren twintig meer dan in de tijd van depressie die erop volgde. Dat blijkt uit Brits onderzoek waarover is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PLoS ONE. Als je het gebruik van vrolijke en verdrietige woorden tegen elkaar afzet in de loop van de tijd, dan krijg je een grafiek die bijna synchroon loopt met de ‘gemoedstoestand’ van de wereld.

Vooral ook de methode die bij het onderzoek is gebruikt, is opmerkelijk. Volgens onderzoeksleider Alberto Acerbi, cultureel antropoloog aan de universiteit van Bristol, werden trends in taalgebruik niet eerder op zo'n grote schaal blootgelegd. Zijn team heeft vijf miljoen Engelse en Amerikaanse boeken uit de vorige eeuw geanalyseerd; het gaat om werken die eerder door Google zijn gedigitaliseerd. Daarmee is ongeveer vier procent van alle boeken onderzocht die ooit zijn gepubliceerd. De beschikbaarheid van deze zee van data is van grote betekenis voor de wetenschap, aldus Acerbi.

Ongoogelbaar uit Zweedse woordenlijst

De Zweedse Taalraad heeft na ruzie met Google besloten het woord ogooglebar (‘ongoogelbaar’) uit de jaarlijkse lijst van nieuwe woorden te schrappen. De Språkråd, zoals de organisatie officieel heet, wilde het woord toevoegen aan een lijst van begrippen die niet in het Zweedse woordenboek staan maar wel massaal gebruikt worden. Ogooglebar werd door de raad gedefinieerd als ‘niet te vinden met behulp van een zoekmachine’.

Google kon zich niet vinden in deze omschrijving, en eiste dat de merknaam er ook in opgenomen zou worden. Een lange mailwisseling volgde tussen advocaten van het Amerikaanse zoektechnologiebedrijf en de Zweedse Taalraad. Uiteindelijk besloot die laatste dat de discussie te veel tijd en inspanning kostte, dus werd het woord volledig van de lijst geschrapt. ‘Het stelt ons teleur dat Google de taal probeert te controleren’, aldus Ann Cederberg, directeur van de Språkråd, op de Zweedse radio.

De actie van Google staat niet op zichzelf. Het bedrijf jaagt al jaren op vermeldingen van Google als soortnaam in plaats van als merknaam.

Protest tegen Duitse sekseneutrale termen

In Duitsland is enige beroering ontstaan over de sekseneutrale termen in de Duitse ‘Straßenverkehrs-Ordnung’. Daarin staan de regels voor verkeersdeelnemers - of beter: ‘voor wie aan het verkeer deelneemt’. In Duitsland is men verplicht om in overheidsteksten persoonsaanduidingen sekseneutraal weer te geven, wat leidt tot formuleringen als Verkehrsteilnehmer/Verkehrsteilnehmerinnen. Om dit te omzeilen is er nu gekozen voor wer am Verkehr teilnimmt, wer zu Fuß geht, enzovoort.

En dat is in het verkeerde keelgat geschoten van de taalbewakers van de Deutsche Sprachwelt. Ze zijn bang, zo zeggen ze, dat dit soort omslachtige termen tot nog omslachtiger formuleringen van de regels zullen leiden, en dat is dan weer een bedreiging voor de verkeersveiligheid.

Kinderhandschrift niet slordiger geworden

Ondanks het toegenomen gebruik van laptops en computers zijn basisschoolleerlingen niet slordiger gaan schrijven. Dat blijkt uit onderzoek van het Cito. Het instituut liet hiervoor de handschriften van bijna zesduizend kinderen uit groep 5, groep 8 en de eindgroep van het speciaal basisonderwijs analyseren door leraren en objectieve software. De uitkomsten werden vervolgens vergeleken met een soortgelijk onderzoek uit 1999.

Uiteindelijk bleek dat er geen duidelijke verschillen te zien waren in de leesbaarheid of de mate van verzorging van handschriften door de jaren heen. Wel zijn leerlingen uit groep 8 groter en minder hellend gaan schrijven.

Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat het handschrift van meisjes vaak veel beter leesbaar is dan dat van jongens. Van de laatste groep had 3I% een ‘slecht of onvoldoende’ leesbaar handschrift, terwijl dat bij meisjes voor 6% gold. Het onderzoek vond plaats in 2009.

Kinderen zijn niet minder netjes gaan schrijven.
Foto: 123rf.com

En verder:

Taaltoets Minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher wil dat de taaltoets die immigranten moeten doen voordat ze naar Nederland komen, aangescherpt wordt. Dat zei hij in een reactie op het bericht dat mensen die het Nederlands onvoldoende beheersen, toch slagen voor de toets.

Mooiste woord Snoetjeknovveln (‘zoenen’, ‘vrijen’) is op de Dag van de Grunneger Toal uitgeroepen tot het mooiste Groningse woord. Ook in 2005 werd snoetjeknovveln tot mooiste woord gekozen, door lezers van het Dagblad van het Noorden.

Meer informatie: www.onzetaal.nl/tamtam.