Onze Taal. Jaargang 82

[p. 122]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie.

De redactie kan inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur. Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Termen voor alleenstaanden
Jan Van Den Brink - Gouda

In Renzo Verwers artikel ‘Van oude vrijster tot happy single’ (Onze Taal, februari/ maart) miste ik een benaming voor alleenstaanden die naar ik meen enkele decennia geleden wel werd gebruikt, maar waarvan ik niet weet of deze nu nog in zwang is. Het is een aanduiding met een duidelijk seksuele lading: naast hetero en homo had je hubo, geïnspireerd op de gelijknamige keten van doe-het-zelfzaken - en in dat doe-het-zelf zit dan natuurlijk de knipoog. Overigens werd er daarbij - kennelijk - van uitgegaan dat hetero's en homo's níét alleenstaand zijn, wat natuurlijk niet zo hoeft te zijn.

In of op bij plaatsnamen [1]: Terneuzen
Willem Rynja - Biervliet

Vroeger woonde je ‘ter Neuzen’, daarna ‘op Terneuzen’ en nu ‘in Terneuzen’. Uit: Hugo Suringar, De gemeente-atlas van Nederland, 1867/1868

Riemer Reinsma schrijft in het februari/maartnummer in zijn artikel ‘Óp Scheveningen, maar ín de Berg’ over de logica achter de voorzetsels in en op bij plaatsnamen. In dat artikel komt ook de stad Terneuzen aan bod. Hij schrijft dat men vroeger, toen Terneuzen een dorp was, ‘op Terneuzen’ zei, en toen het een stad werd ‘in Terneuzen’. Ik wilde daar het volgende over opmerken.

De oorspronkelijke naam van Terneuzen was Neuzen, met als oudere vormen Neuse en Nose. Die naam sloeg mogelijk op een neusvormige landtong in de Westerschelde. In die tijden was of woonde men ‘ter Neuzen’ (of ‘ter Neuse’ of ‘ter Nose’). Later is dit samengetrokken tot de naam Terneuzen. Zo bezien past een voorzetsel als op of in hier dus eigenlijk niet bij.

In of op bij plaatsnamen [2]: markten in Utrecht
G. Moerenhout-Van Der Molen - Bunnik

Ter aanvulling op Riemer Reinsma's leuke en herkenbare artikel over de logica achter de voorzetsels in en op bij plaatsnamen: in de stad Utrecht zegt men ‘op de Vismarkt’, maar ‘in de Lijnmarkt’, en echte Utrechters zeggen: ‘op’ 't Springwèg (klemtoon op de laatste lettergreep).

In of op bij plaatsnamen [3]: voetbalstadions
J. Van Der Meer (Spartaan) - Schiedam

Riemer Reinsma schrijft in het februari/ maartnummer over de logica achter de voorzetsels in en op bij plaatsnamen. Dat deed me denken aan het volgende. Rotterdam heeft drie betaaldvoetbalverenigingen, namelijk Sparta, Feyenoord en Excelsior. Wanneer we het in Rotterdam en omgeving hebben over de plaats waar deze clubs spelen, doen we dat op de volgende manier: Sparta speelt op het Kasteel, Feyenoord in de Kuip, en Excelsior op Woudenstein.

Spreekwoorden over vrouwen
Bartha Nieuwland - Hoornaar

Oud-hoogleraar Mineke Schipper werd in het februari/maartnummer geïnterviewd over haar studie naar spreekwoorden over vrouwen uit de hele wereld (‘Een hele nacht weeën en dan nog maar een dochter’). In dat interview stelt ze dat spreekwoorden over vrouwen meer zeggen over mannen dan over vrouwen. Dat gaat mijns inziens zeker op voor ‘Hoe langer de rok, hoe natter het hok’, een bijzonder vrouwonvriendelijk spreekwoord waar ik onlangs mee kennismaakte toen ik vanuit de stad in landelijk gebied ben gaan wonen.

T aan het eind van een woord plakken
Jack Goedegebuure - 'S-Hertogenbosch

Aaf Brandt Corstius schrijft in de februari/ maartaflevering van haar column ‘Van Aaf tot z’ onder meer over het met opzet fout spellen van woorden, door haar aangeduid met de term hyperfoutievie. De meeste vormen hiervan vindt ze verklaarbaar, maar het verschijnsel dat er een t aan het eind van diverse woorden geplakt wordt, blijft ze vreemd vinden.

Volgens mij is dit verschijnsel geïnspireerd door uitspraken van Rotterdamse bekende Nederlanders als typetjes in bijvoorbeeld een reclame-uiting. Zo hebben we jarenlang mogen kijken naar Martin van Waardenberg, die in reclamespotjes van de Gamma altijd riep: ‘De echte doe-het-zelvert ken niet zonder de Gamma.’ Als je doehet- zelvert (of doe-hetzelverd) googelt, krijg je ruim tienduizend hits, allemaal gekopieerd van Martin van Waardenberg. Zijn tegenspeler in deze spotjes, John Buijsman, in de spotjes Freek-Willem, noemt hij altijd een ‘krentenkakkert’ en ook in zijn shows met Wilfried de Jong had hij het al over ‘een broodje hamburgert’.

[p. 123]

Géén waterpomptang
B.B. Kramer - Leeuwarden

In de eerste aflevering van de nieuwe rubriek ‘Woordsprong’ (Onze Taal februari/ maart) gaat het over de etymologie van waterpomptang en bahco. Onder de begeleidende foto van Johan Petter Johansson, de uitvinder van beide tangen, staat een fout bijschrift. Johansson toont hier niet een waterpomptang, maar een zogeheten ‘sokkentang’, een zware tang met een lengte van 75 tot 100 cm, gebruikt door verwarmingstechnici, om sokken (verbindingsstukken) aan zeer grote, ouderwetse verwarmingsbuizen te draaien. Kenmerkend voor de verstelling van deze tang is een draaiwiel op de ronde steel - op de foto precies onder Johanssons rechterhand.

Een waterpomptang is een veel kleiner instrument van ongeveer 25 cm lengte, dat ook een ander verstelmechanisme heeft.

Vlaams idioom
Janneke Wiegers - Centrum Voor Taaladvies, Staphorst

Schrijver Tom Lanoye wordt in het februari/ maartnummer geïnterviewd door René Appel (‘Goesting in taal’). Lanoye vertelt dat zijn Nederlandse redacteur de neiging heeft zijn Vlaamse Nederlands te vernederlandsen, want een zinsnede als ‘Hoe ze reageren in het Kremlin is een ander paar mouwen’ zou in Nederland niet begrepen worden.

Ik zou willen zeggen: ‘Niet doen!’ Laat het gemis aan kennis van de Nederlanders niet het uitgangspunt zijn, maar verrijk ons liever met die prachtige Vlaamse uitdrukkingen. Plaats desnoods een voetnoot. Overigens is deze specifieke uitdrukking ook best wel te begrijpen als je die voor het eerst hoort.

Tom Lanoye in zijn voorstelling Sprakeloos.
Foto: Raymond Noë