Onze Taal. Jaargang 82

Kroningseuro, abdicatietompoes, inhuldigingstatoeage
Oranjewoorden bij de troonswisseling
Ton den Boon
Hoofdredacteur Grote Van Dale

De feestelijke gebeurtenissen van 30 april hebben inmiddels al heel wat talige creativiteit losgemaakt. Van Dale verzamelt al die nieuwe oranjewoorden, van kroonsoesje tot tussenzegel.

Nog maar net had koningin Beatrix op 28 januari 2013 aangekondigd dat ze op 30 april zal aftreden en zal worden opgevolgd door Willem-Alexander, of het werd duidelijk dat deze gebeurtenis de talige creativiteit van haar onderdanen danig prikkelde. Dezelfde avond nog werd op Twitter het woord trixit gemunt ter aanduiding van Beatrix' naderende aftreden (van Trix, informeel voor Beatrix, en exit). Bovendien stuurden middenstanders en overheden in de dagen na de aankondiging tal van woorden de wereld in die betrekking hebben op deze op voorhand al historische gebeurtenis: van abdicatietompoes tot troonswisselingsmunt. Die eerste neologismen vormden de voorbode van een woordenstroom die tot aan de Grote Dag gevoed blijft worden.

Veel gelegenheidswoorden in verband met de troonswisseling zullen na 30 april weer even snel verdwijnen als ze zijn ontstaan, maar ze zijn toch interessant genoeg om in kaart gebracht te worden.

■ Merchandising

Slagers en bakkers speelden in de weken na het abdicatiebericht in op de naderende inhuldiging van Willem- Alexander door vlees en taartjes op de markt te brengen onder tot de verbeelding sprekende namen als kroonsoesjes (met oranje glazuur), abdicatiegebak, konings- en kroningsburgers en kroningsrollades. Ook andere neringdoenden putten zich uit in het bedenken van merchandising ter verhoging van de feestvreugde op 30 april. Koningsglazen, kroningsbekers, troonswisselingsmokken - de producenten van Alexandermemorabilia draaien begin 2013 op volle toeren. Vlaggenproducenten maken overuren bij het maken van inhuldigingsvlaggen, konings- en kroningsvlaggen. Zelfs tatoeagekoning Henk Schiffmacher laat zich niet onbetuigd en bedenkt de inhuldigingstatoeage. Hij verwacht ‘dat honderden Nederlanders zo'n blijvende herinnering aan de historische gebeurtenis op hun lijf willen’. Vooral de vele samenstellingen met kroning wekken trouwens verbazing. We weten immers allemaal dat bij de inhuldiging van een nieuwe Nederlandse koning of koningin geen feitelijke kroning plaatsvindt.

■ Dubbelkop

Ook officiële instanties maken begin 2013 hun productplannen bekend. Zo besluit de Koninklijke Nederlandse Munt een munt te slaan met daarop de ‘kop’ (excuus, Majesteit!) van de vertrekkende vorstin en die van de komende vorst. In de media heten deze ‘dubbelkoppen’ afwisselend inhuldigingsmunt, kroningseuro en kroningsmunt. Ook de posterijen maken snel na de aankondiging van de troonswisseling bekend dat er nieuwe zegels komen. Eerst gaan we een speciale inhuldigingszegel met daarop de portretten van het vertrekkende en het komende staatshoofd op onze brieven plakken. Pas na deze tussenzegel zal er ook een nieuwe permanente postzegel komen met het portret van het nieuwe staatshoofd erop.

Bakkers maakten allerlei oranje lekkernijen.

Lokale overheden besteden natuurlijk eveneens aandacht aan de troonswisseling. Vooral de aloude Oranjebomen blijken geliefd te zijn. Die worden traditioneel geplant bij de geboorte van een Nederlandse prins of prinses óf bij de

[p. 121]

troonsbestijging van een lid van de Nederlandse koninklijke familie. Vaak is het een linde, en staat er een hek omheen met een sierlijk bordje waarop staat ter gelegenheid waarvan de boom geplant is. Bij de geboorte van Willem- Alexander zijn er weliswaar wat bomen geplant, maar het woord Alexanderboom of Willem-Alexanderboom is nooit ingeburgerd geraakt. De inhuldiging biedt nieuwe kansen voor Willem-Alexanderboom.

■ Koningsspelen

Mensen met een vooruitziende blik kijken natuurlijk al voorbij 2013 en realiseren zich dat we in plaats van Koninginnedag voortaan Koningsdag gaan vieren. Niet op 30 april, maar op de verjaardag van Willem-Alexander: op 27 april dus. Die verandering heeft ook gevolgen voor de naam van de avond ervoor. Onder Willem-Alexanders heerschappij zullen we niet langer Koninginnenacht (voor Hagenezen: ‘Koninginnenach’) vieren, maar Koningsnach(t).

Voorafgaand aan de Grote Dag worden op 26 april in het hele land Koningsspelen voor schoolkinderen gehouden. Op die manier kan het volk een beetje in de stemming komen voor de troonswisseling op 30 april. Die begint met de abdicatie van Beatrix, waarna in de Nieuwe Kerk de plechtige inhuldiging van Willem-Alexander - gehuld in inhuldigingsmantel - plaatsvindt. Na deze plechtigheid wordt het pas echt leuk. Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima maken een Koningsvaart, luisteren naar een speciaal gecomponeerd Koningslied, waarna in Amsterdam als klap op de vuurpijl het Koningsbal begint. En als alles goed gaat, leggen we ten slotte met z'n allen een Oranjestrik (het keurmerk voor de officiële activiteiten rond de inhuldiging) op een gedenkwaardige 30 april.

Oranje boekje

Ter gelegenheid van de troonswisseling op 30 april publiceert Van Dale sinds 4 februari vrijwel wekelijks een nieuwe editie van het Oranje boekje, een online gelegenheidswoordenboek met woorden en uitdrukkingen die verband houden met de abdicatie van Beatrix en de inhuldiging van Willem-Alexander. Begin mei verschijnt op www.vandale.nl een gratis downloadbare pdf van het definitieve Oranje boekje.