Onze Taal. Jaargang 82

[p. 102]

Riemer Reinsma
Namen op de kaart
De degradatie van Almere Centraal

Waar komt de naam Schiphol vandaan? Heeft Abel Tasman inderdaad Tasmanië ontdekt? Waarin onderscheidt een terp zich van een wier? Dit soort vragen kunnen rijzen als je met de vinger over de landkaart gaat. Riemer Reinsma gaat er in zijn tweemaandelijkse rubriek ‘Namen op de kaart’ op in.

Vroeger heette Amsterdam Centraal nog Amsterdam CS. Die toevoeging CS, voor ‘Centraal Station’, was een privilege dat tot 1987 slechts vier Nederlandse treinstations met elkaar deelden. Dat waren ook de vier gróótste steden; naast Amsterdam CS was er een Rotterdam CS, een Den Haag CS en een Utrecht CS. In 1987 kwam Almere CS daarbij, en zo werden het er vijf.

Centraal betekent bijna nooit ‘in het midden’, of ‘het dichtst bij het stadscentrum’ - daarvoor bestaat de toevoeging Centrum (denk aan Schiedam-Centrum, Ede-Centrum en Kerkrade-Centrum).

Toen Amsterdam CS, het oudste station met het toevoegsel CS, in 1889 openging, lag het niet méér centraal dan het enige andere Amsterdamse station in die tijd - dat was Amsterdam Weesperpoort (geopend in 1843, gesloten in 1939). Beide stations lagen aan de rand van het oude stadscentrum zoals dat werd begrensd door de stadswallen en het IJ. Centraal betekende toen vooral ‘belangrijkste’.

Daarbij kon je bijvoorbeeld denken aan het oppervlak van het station, het aantal vertrekkende treinen en het aantal reizigers per dag. De toevoeging Centraal was handig om zo'n station expliciet te onderscheiden van andere, kleinere stations in dezelfde stad. Amsterdam heeft er momenteel meer dan tien (onder meer Amsterdam Amstel en Amsterdam Muiderpoort), de andere drie grote steden hebben er minstens zes

■ Provincieplaats

Pas in de jaren zeventig stond bij dat CS de gedachte aan een centrale ligging voor het eerst op de voorgrond. De NS wilde toen in Den Haag een nieuw station bouwen met centrale ligging, en hadden daarvoor de plek waar het station Hollands Spoor lag (en nog altijd ligt) op het oog. De gemeente Den Haag was het daar evenwel niet mee eens en wilde het nieuwe station dichter bij het stadscentrum. Zij verkoos daarom een station op de plaats van het toenmalige station Staatsspoor. En zo geschiedde: station Staatsspoor moest plaatsmaken voor het station dat nu Den Haag Centraal heet, en inderdaad zeer centraal gelegen is.

Station Almere Centrum.
Foto: Panoramio/Peter

Maar ondanks de uitzondering voor Den Haag Centraal, bleef het criterium ‘belangrijk station’ de toekenning van het predicaat Centraal (Station) beheersen. Dit bleek toen in 1987 het station Almere CS geopend werd. Op dat moment was Almere nog een vrij kleine provincieplaats, met ruim 40.000 inwoners. Maar de stedelijke ambities waren veel groter, en dat moest doorklinken in de naam van het station - het grootste van de drie stations die Almere toen had (de andere waren Almere Muziekwijk en Almere Buiten).

In 1997 werd het criterium ‘belangrijk station’ door de NS precies gedefinieerd: het ging om het aantal reizigers dat een station dagelijks verwerkte. Toen er in dat jaar in Leiden een nieuw station werd opgeleverd, vroeg de gemeente of de woorden Centraal Station toegevoegd mochten worden aan de oude stationsnaam Leiden. De NS stemden ermee in op basis van de nieuwe definitie, want inderdaad: Leiden had dagelijks veel passagiers te verwerken. Alleen Leiden werd geen Centraal Station of CS, maar Centraal - en daarmee liepen de NS vooruit op een verandering in de namen van de ‘grote vier’ (Amsterdam, Rotterdam, enzovoort), die in 2000 zouden worden omgedoopt van CS/ Centraal Station tot Centraal.

■ Hoofddorp centraal

Voor Almere had het nieuwe naamgevingsbeleid echter minder leuke consequenties. Want in termen van het aantal dagelijkse reizigers was Almere Centraal geen echt groot station. In 1999 onderging de naam dan ook een subtiele verandering: Almere CS werd Almere Centrum. Waarmee het Almeerse station op één lijn kwam met de Centrum-stations in Schiedam, Ede en Kerkrade.

Slechts vijf Nederlandse stations dragen momenteel dus het achtervoegsel Centraal. Maar in het niet-officiële taalverkeer worden heel wat méér stations met dat woord aangeduid. Zo meldde dagblad De Gelderlander op 22 juni 2012 dat de ‘bouwput bij Centraal Station Nijmegen opgevrolijkt’ was met graffitischilderingen. En op stads- en streekbussen staat vaak CS te lezen als het gaat om stations die officieel níét zo heten; bijvoorbeeld: Groningen CS. En zelfs in Zwolle, dat maar één station heeft, rijden stadsbussen met de bestemming Zwolle CS.

Misschien wel het sterkste geval stond in het horecatijdschrift dat in juni 2012 kopte: ‘Hoofddorp krijgt nieuw Novotel hotel bij Centraal Station’, en dat terwijl intercity's het enige station van Hoofddorp gewoonlijk in volle vaart voorbijrazen zonder het een stop waardig te keuren. Nog even en we zien streekbussen met bestemmingen als Uithuizermeeden CS.