Onze Taal. Jaargang 82

[p. 101]

Guus Middag
Zong
Jagerslied

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Dit zongen wij vroeger wel op straat, voor de lol, met hoge stemmetjes, alsof wij meisjes waren: ‘Wij zijn de meisjes van het confectieatelier, / wij willen naaien, wij willen naaien!’ En meteen daarna zakten we dan door onze knieën en gingen wijdbeens staan, en zongen we met een zo laag mogelijke basstem, bij wijze van antwoord: ‘Wij zijn de jongens van de landbouwhogeschool, / wij willen zaaien, wij willen zaaien!’ Je zou van beroepsliederen kunnen spreken: liederen waarin een beroepsgroep zichzelf voorstelt en een presentatie geeft van de belangrijkste werkzaamheden.

Waar kwamen zulke liedjes vandaan? In dit geval was het duidelijk een parodie, misschien wel afkomstig uit een of andere schunnige dorpsrevue of een andere vorm van carnaval. Elke beroepsgroep had vroeger wel een eigen lied, te vergelijken met een clublied of volkslied, om de eigen identiteit uit te dragen. Of om te zingen tijdens het geestdodende werk, bij wijze van arbeidsvitaminen, toen er nog geen radio was. Wasvrouwen zongen bij het wassen. Bosarbeiders zongen bij het zagen. Bij het werk op het land werd gezongen. Heiers zongen heiliederen, stratenmakers stratenmakersliederen. En bouwvakkers zongen op de steigers.

■ Hertengeweien

Jagers doen er goed aan niet tijdens het jagen te zingen, want dan jagen ze het wild weg. Dus die doen het erna, bij voorkeur in een jachthut in het bos, bij het haardvuur, onder het toeziend oog van hun jachttrofeeën - de opgezette everzwijnkoppen en de hertengeweien aan de muur. Dan komen de jagersliederen vanzelf. Het is een nogal mannelijk genre, met zijn dubbelzinnig uit te leggen attributen en omstandigheden: het geladen geweer, de vorm van de jachthoorn, het liggen in donkere bosjes 's nachts, het verlangen om een warme prooi te schieten, te raken, te doorboren.

Dat geldt nog niet meteen voor het ‘Jagerslied’ van Hans Dorrestijn. Daarin stelt de jager zich aanvankelijk aarzelend op. ‘Ik ging een dag uit jagen / al met mijn schietgeweer. / Ik ging een dag uit jagen / met mijn hoedje met een veer.’ In de beginzin klinkt een bekende beginzin van de dichter Martinus Nijhoff mee: ‘Ik zou een dag uit vissen’, de beginregel van ‘Het kind en ik’, waarin de dichter niet met een forse snoekbaars thuiskomt, maar een ontmoeting heeft, door ‘een wak in het kroos’, met een kindgestalte in het water. Maar bij Dorrestijn verloopt het allemaal anders.

Zijn stem klinkt, zoals altijd bij hem, wat krakerig en klagerig, als van een gebroken mens die tijdens het zingen zijn verschrikkelijke avontuur opnieuw beleeft: ‘Aldus zou ik gaan jagen, / gaan jagen op het land. / Maar toen kwamen er twee haasjes aan / die beten in mijn hand.’

■ Wraak

Dan is wel duidelijk dat we hier niet in een traditioneel, maar in een omgekeerd jagerslied zijn beland. Dit is de volwassen tegenhanger van het beroemde kinderlied over de twee haasjes die ooit eens zaten, heel parmant, in een groen groen groen groen knollenknollenland. Zoals bekend is een van die haasjes toen door een jagerjagerman geschoten en dat heeft, naar men denken denken kan, het andere haasje zeer verdroten. Hier, in het lied van Dorrestijn, volgt eindelijk de wraak van de haasjes. Het wordt nog erger voor onze arme jagerman. ‘Toen kwam er nog een eekhoorn, / die trok me aan mijn haar.’ En dan ligt deze conclusie wel voor de hand: ‘Van overal, van overal / loerde het gevaar.’ De angstaanjagende gebeurtenissen in deze jacht-thriller volgen elkaar snel op. En alles wordt met een grafstem gezongen: ‘Het leven van een jagersman / is beslist geen grap. / Vanuit het dichte struikgewas / gaf een hertje me een trap.’

Zanger Hans Dorrestijn.
Foto: Chris van Houts

Het jagerslied van Dorrestijn berust op de overdrijving en de omkering. Hier wordt niet het gezonde buitenleven, de vrije jacht of de mannelijke oerdrift verheerlijkt. Hier wordt juist een grote angst voor de natuur uitgesproken. De meeste mensen zijn bang voor leeuwen, tijgers en krokodillen, maar juist niet voor haasjes en hertjes. Hans Dorrestijn wel. Hij weet na één keer jagen wel wat hij de rest van zijn leven moet doen: binnenblijven. Aan het eind van het jagerslied hangt bij hem niet trots een kop of een gewei aan de muur, maar het sindsdien ongebruikt gebleven lullige hoedje waarmee het spannende avontuur ooit begon. ‘Ik ging een dag uit jagen, / maar ik doe het nooit weer. / In een stil en donker hoekje / hangt het hoedje met de veer.’