Onze Taal. Jaargang 82

[p. 68]

Raymond Noë
InZicht

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Gaten in de taal

Een populair genre in het taalcuriosakabinet is dat van de onvertaalbare woorden, ook wel ‘gaten in de taal’ genoemd. Het zijn woorden uit een bepaalde taal waarvoor de meeste andere talen soms wel een hele zin nodig hebben. Een sprekend voorbeeld is ilunga, een woord uit de Afrikaanse Tsjiloeba-taal, dat zoveel betekent als ‘een persoon die een misstap de eerste keer zal vergeven, die hem de tweede keer zal tolereren, maar die hem de derde keer zeker niet meer zal pikken’.

Op internet zijn veel websites te vinden met lijstjes van dit soort woorden, en er verschijnen ook met een zekere regelmaat boeken over. In 1988 was er They Have a Word for it, van de internationaal bekende vloek- en scheldwoorddeskundige Howard Rheingold (in het Nederlands verschenen onder de titel Koro (Chinees; zlfst. nw.) De hysterische overtuiging dat je penis steeds kleiner wordt). In 2004 verscheen In Other Words van C.J. Moore, en in 2005 The Meaning of Tingo van Adam Jacot de Boinod. En in 2009 publiceerde eerdergenoemde C.J. Moore The Untranslatables, dat nu in het Nederlands is vertaald als Onvertaalbaar!

Het boekje bevat veel klassiekers, die ook al in zijn voorgangers te vinden waren, zoals het Duitse Drachenfutter (‘bosje bloemen als zoenoffer voor de thuisgebleven en waarschijnlijk briesende echtgenote’) en het Franse esprit de l'escalier (‘gevat antwoord dat je pas te binnen schiet als het te laat is, als je al op de trap naar beneden op weg naar buiten bent’). Maar daarnaast zijn er veel nieuwe gevallen, zoals het Jiddische kvetch voor ‘zucht der zuchten, zucht voor alle zorgen en problemen van de wereld’, en het Tsjechische lítost voor ‘een gekweldheid die veroorzaakt wordt door het plotselinge besef van je eigen misère’.

Het is in dit soort boekjes ook altijd aardig om te zien welke Nederlandse woorden er onvertaalbaar worden geacht. In Onvertaalbaar! zijn dat behalve het oerschoolvoorbeeld gezellig de woorden uitwaaien, doofpot, uitbuiken, krentenkakker en onderbuik.

Onvertaalbaar! De leukste onvertaalbare woorden uit alle talen is verschenen bij BBNC en kost €9,95 (gelijmd, 128 blz.); het is vertaald door Francien Aarts. ISBN 978 90 453 1405 1

■ Schimp-spreekwoorden

Rivaliteit tussen steden dorpen of regio's uit zich dikwijls in spreekwoordachtige uitspraken, zegswijzen en spotrijmen, zoals: In Enter hebben ze vierkante bedden, dan kunnen ze 's nachts ook dwarsliggen. Spreekwoordenonderzoeker Marinus van den Broek verzamelde enige honderden van dat soort Nederlandse en Vlaamse schimp-spreekwoorden en -rijmen, en publiceerde die in Boeren, burgers en buitenlui spreekwoordelijk geportretteerd. Alle uitspraken worden toegelicht, want dat een ‘wapen van Oss’ een snijwond in het gezicht is, veroorzaakt door een Osse ‘bekkensnijder’, is natuurlijk niet vanzelf duidelijk.

In het januarinummer van Onze Taal was al een voorpublicatie uit dit boek te lezen.

Boeren, burgers en buitenlui spreekwoordelijk geportretteerd is uitgegeven bij Boekscout en kost €16,95 (gelijmd, 184 blz.). Bestellingen en meer informatie: www.boekscout.nl. ISBN 978 94 6206 565 9

■ Onze taal-pionier

Cornelis Karel Elout (1870-1947) was een van de oprichters van het Genootschap Onze Taal, en van 1931 tot 1935 de eerste voorzitter - en daarna het eerste erelid. In het dagelijks leven was hij een zeer bekend en gerespecteerd journalist. Hij schreef voor Het Handelsblad, en in zijn jonge jaren ook voor Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. In dat tijdschrift publiceerde hij een aantal lange interviews met politieke zwaargewichten, in een tijd (de laatste jaren van de negentiende eeuw) dat het interview als journalistiek genre eigenlijk nog niet bestond. Vijf van die vraaggesprekken - met onder anderen de bekende katholieke politicus Herman Schaepman - zijn nu gepubliceerd onder de titel De eerste interviews. De achtergronden van elk gesprek worden toegelicht in een kort portret van de geïnterviewden.

De eerste interviews. De negentiende-eeuwse vraaggesprekken van een journalistiek pionier is een uitgave van Elsevier en kost €14,95 (gelijmd, 198 blz.). ISBN 978 90 3525 065 9

■ Tweetalig opvoeden

Ouders met verschillende nationaliteiten en ouders die tijdelijk in het buitenland wonen, krijgen te maken met de vraag of ze hun kind tweetalig moeten opvoeden. In Het succes van tweetalig opvoeden zullen ze zeker genoeg informatie vinden om tot een weloverwogen besluit te komen. Het boek vergelijkt de taalontwikkeling van eentalige en tweetalige kinderen, en geeft een overzicht van het wetenschappelijk onderzoek naar tweetalig opgroeien. Verder bespreken de auteurs de voordelen van het tweetalig opvoeden, en gaan ze uitgebreid in op de vraag hoe je daarbij het best te werk kunt gaan. Ten slotte staan ze ook stil bij de rol van crèche en school.

Het succes van tweetalig opvoeden. Gids voor ouders en opvoeders van Elisabeth van der Linden en Folkert Kuiken is een uitgave van Acco en kost €24,50 (ingenaaid, 182 blz.). ISBN 978 90 334 8815 3

■ Verbale intelligentie

In een gesprek je mening geven of verdedigen, of iemand anders van je mening overtuigen, gaat niet iedereen even makkelijk af. In zijn boek Verbale intelligentie reikt psychotherapeut Jeffrey Wijnberg een aantal gesprekstechnieken aan die goed van pas kunnen komen bij het voeren van lastige of belangrijke gesprek-

[p. 69]

ken. Hoe ga je om met klagers? Hoe met verbale pesterijtjes? Hoe geef je kritiek? Hoe overtuig of motiveer je iemand? Hoe zorg je voor wat lucht en ontspanning? Het boek is geïllustreerd met Sigmund-strips van Peter de Wit.

Verbale intelligentie. De kracht van het woord is een uitgave van Scriptum en kost €18,95 (gebonden, 167 blz.). ISBN 978 90 5594155 1

■ Spelling

‘De regels van de spelling zijn niet altijd makkelijk, maar logisch zijn ze wel’, aldus de montere flaptekst van het Taalhandboek spelling van woordenboekmaker Van Dale. Om die logica duidelijk te maken, geeft het boek bij iedere behandelde regel ook een uitleg van het waarom ervan. Onderwerpen die aan bod komen, zijn werkwoordspelling, aaneenschrijfregels, de tussen-n en de tussen-s, hoofdlettergebruik, accenten en apostrofs, afkortingen, afbreekregels en oude naamvallen.

Taalhandboek spelling. Gebruiksaanwijzing van de Nederlandse spelling van Theo de Boer is een uitgave van Van Dale en kost €14,95 (gelijmd, 176 blz.). ISBN 978 94 6077 049 4

En verder

■ Anderhalve eeuw Zwols van Philomène Bloemhoff-de Bruijn. Handelsuitgave van een proefschrift over uitspraakveranderingen in het Zwolse dialect in de periode 1838- 1972. Het boek is een uitgave van de IJsselacademie en kost €19,95 (ingenaaid, 287 blz.). Bestellen en meer informatie: www. ijsselacademie.nl. ISBN 978 90 6697 228 5

■ Luisteren is de basis van goed communiceren. In haar boek Luisteren, dat is toch niet zo moeilijk? legt gedragscoach Annemieke Nijman uit wat er allemaal nodig is voor deze ‘zwaar onderschatte competentie’, en hoe je je luistervaardigheid kunt verbeteren. Uitgeverij Thema, €12,50 (gebonden, 48 blz.). ISBN 978 90 5871 9

■ Zacht of zaagt van Klaas van der Veen. Leer- en oefenboek waarin ‘wordt uitgelegd wanneer je cht of gt gebruikt als je een gt- klank in een woord hoort’. Uitgave in eigen beheer, €9,95 (gelijmd, 36 blz.). Bestellen en meer informatie: www.dtgeenprobleem. nl. ISBN 978 90 813963 7 0

Agenda

■ 24 maart, Amsterdam. Uitreiking van de Martinus Nijhoff Vertaalprijs 2013, tevens begin van de vertaalmanifestatie ‘Nederland vertaalt’.

Voor meer evenementen en meer informatie: zie www.onzetaal.nl/agenda.