Onze Taal. Jaargang 82

[p. 9]

Taaladviesdienst
Vraag en antwoord

Het meest of het meeste?

?Wat is juist: ‘Haal het meest uit je abonnement’ of ‘Haal het meeste uit je abonnement’?

!Juist is ‘Haal het meeste uit je abonnement.’

Meest(e) is de overtreffende trap van veel. Voor overtreffende trappen geldt dat ze zowel met als zonder buigings-e kunnen voorkomen: het grootst/het grootste, het best/het beste, het meest/het meeste. Welke vorm de voorkeur verdient, hangt af van de manier waarop het woord in een zin gebruikt is.

In combinatie met een zelfstandig naamwoord wordt de overtreffende trap altijd met een e geschreven:

-	Het mooiste meisje van de klas schreef het beste opstel.
-	Dit is de leukste film die ik ooit gezien heb.
-	Vorig jaar is het meeste vuurwerk verkocht.

De overtreffende trap met het ervoor kan ook ‘los’ voorkomen, zonder zelfstandig naamwoord. Hij fungeert dan zélf als een soort zelfstandig naamwoord en kan bijvoorbeeld als onderwerp of lijdend voorwerp in de zin staan. Ook in die gevallen komt er altijd een e achter:

-	Het beste moet nog komen. (onderwerp)
-	Hij wil altijd het nieuwste van het nieuwste. (lijdend voorwerp)
-	Zij haalt het slechtste in mij naar boven. (lijdend voorwerp)

De e kan worden weggelaten als de overtreffende trap niet voor een zelfstandig naamwoord staat en óók niet zelf als zelfstandig naamwoord fungeert. Dat is het geval in zinnen als deze:

-	Jan heeft het langst/langste moeten wachten.
-	Deze geit is zo te zien het dikst/dikste.

In deze zinnen is het langst een bijwoordelijke bepaling en het dikst naamwoordelijk deel van het gezegde. Volgens de taaladviesboeken gaat in die gevallen de voorkeur uit naar de versie zonder e, in elk geval in de verzorgde schrijftaal. In spreektaal is het juist gewoner om de e wel te gebruiken.

In de zin die in de vraag staat, is het meest(e) zelfstandig gebruikt; het is een lijdend voorwerp. Daarom wordt het met een e geschreven.

Tweede en rede

?Waarom wordt tweede met twee e's geschreven? In rede, zede, brede en dergelijke staat maar één e; dat is dan toch genoeg?

!Tweede wordt met twee e's geschreven omdat het een afleiding is van twee.

In de spellingregels is opgenomen dat een ee-klank aan het eind van een woord met twee e's wordt geschreven. De weergave van deze klank wijkt dus af van die van andere ‘lange’ klanken, zoals aa en oo: we schrijven niet vlaa maar vla en niet vloo maar vlo. De uitzondering voor de ee-klank is nodig om bijvoorbeeld zee en mee te onderscheiden van ze en me. (Alleen sommige leenwoorden onttrekken zich aan deze regel, zoals autodafe, facsimile en aloë.)

De regels zeggen verder dat ook afleidingen van woorden die op ee eindigen, met dubbel e worden geschreven. Daarom is het bijvoorbeeld sleeën, onderzeeër en tweeling, en niet sleën, onderzeër en tweling. Ook tweede valt onder deze regel.

De/het zegel

?Zijn het zegel en de zegel allebei juist?

!Ja, maar de twee vormen kunnen niet op dezelfde manieren worden gebruikt.

Het zegel is het oudst. Hiermee wordt doorgaans een soort stempel bedoeld: een afdruk van een merkteken (meestal in was of lak) op een brief of envelop. Ook bij verzegelde verpakkingen, zoals die van een cd of dvd, is het zegel juist, evenals bij zegels van bijvoorbeeld stroommeters en brandblussers.

In de loop der tijd kregen zegels op enveloppen er een bijzondere functie bij: ze dienden als bewijs dat er voor het verzenden van het poststuk betaald was. Zo zijn de termen frankeerzegel en postzegel in omloop gekomen, die tot in de negentiende eeuw ook nog het-woorden waren. Na de uitvinding van de papieren postzegels werd al snel het lidwoord de gebruikt. Waarom dat zo was, wordt nergens in woordenboeken beschreven. Alleen het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) geeft bij postzegel een uiterst summiere toelichting: ‘thans gewoonlijk m. [= mannelijk], daar het woord niet of nauwelijks meer als samenstelling wordt gevoeld’.

Als zegel als verkorting van postzegel wordt gebruikt, is de zegel juist. Ook voor andere kleine papiertjes of stickertjes met een zekere waarde wordt de zegel gebruikt, bijvoorbeeld de zegeltjes die je in de supermarkt kunt sparen.

Chips: enkelvoud of meervoud?

?Wat is juist: ‘De chips smaken een beetje raar’ of ‘De chips smaakt een beetje raar’?

!Het meervoud wordt nog altijd als het meest juist gezien: ‘De chips smaken een beetje raar.’ Het woord chips is als meervoudsvorm overgenomen uit het Engels en is volgens alle woordenboeken ook in het Nederlands een meervoud. Het enkelvoudige chip staat wel in de grote Van Dale (2005), maar dan alleen in de elektronicabetekenis.

In de praktijk komt chips ook vaak met een enkelvoudige persoonsvorm voor: ‘De chips is op’, ‘Is er nog chips?’ Dat komt doordat chips als een niet-telbaar woord wordt opgevat, net als bijvoorbeeld snoep en popcorn. Het gebeurt vaker dat een meervoud in de praktijk als enkelvoud wordt opgevat: ‘De data is niet compleet’, ‘De media heeft het gedaan’, ‘De antibiotica werkt goed’, maar vooralsnog wordt dit als fout gezien. Dat is ook bij chips het geval.

‘Smaken’ of ‘smaakt’ de chips?
Foto: Hoeksche Chips

Meer taaladvies?

Op onze website vindt u zo'n 1700 taalkwesties: www.onzetaal.nl/taaladvies. De Taaladviesdienst is telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook colofon).