Onze Taal. Jaargang 82

[p. 8]

Kerkenraad: wit of groen?
Verliest het Witte Boekje terrein?
Taaladviesdienst

Onlangs was het Witte Boekje even in het nieuws: het zou terrein verliezen.
Hoe zit dat, en hoe gaat het er eigenlijk überhaupt mee?

Afgelopen november stond er een serie artikelen over taal in NRC Handelsblad. Daarin werd in een kort kader gemeld dat de NRC, die in 2005 een van de initiators was van de zogenoemde ‘witte spelling’, zich daar langzaam maar zeker van afwendt en weer de officiële ‘groene spelling’ volgt. Een van de voorbeelden die werden gegeven, was kerkenraad (alleen correct mét tussen-n volgens de groene spelling), dat de laatste tijd vaker in NRC voorkomt dan kerkeraad.

■ Pannekoek-liefhebbers

Zometeen meer over deze conclusie. Maar eerst: hoe zat het ook alweer met die witte en groene spelling? In 2005 verscheen er een nieuwe editie van het Groene Boekje, dat volgens de verantwoordelijke instantie (de Nederlandse Taalunie) niets meer zou zijn dan een geactualiseerde versie van de editie uit 1995. Desondanks stak er meteen na het verschijnen een storm van protest op. Deels bleek het daarbij nog te gaan om ‘oud zeer’ van 1995, het jaar waarin - onder meer - de pannenkoek met tussen-n al verplicht was geworden. In 2005 bleken er nog altijd veel pannekoek-liefhebbers te zijn. Verder kwam het protest voort uit de nieuwe regels en verfijningen die het nieuwe boekje tóch bleek te bevatten.

Enkele media (waaronder de Volkskrant, Trouw en de NRC) besloten de officiële spelling niet langer te volgen. Het Genootschap Onze Taal maakte - in samenwerking met Wim Daniëls en de protesterende media - in 2006 een alternatieve spellinggids. In dit Witte Boekje namen we de meest omstreden nieuwe officiële regels van 2005 niet over. Bovendien besloten we de tussen-n tot een ‘vrije kwestie’ te maken. Deze kwestie is dus in de ‘witte spelling’ niet aan goed-foutregels gebonden.

■ Allebei goed

Terug naar kerke(n)raad. Inderdaad lijkt de vorm kerkenraad het gewoonst te zijn. Dat is niet zo vreemd: de officiële regels die tot het schrijven van veel meer tussen-n'en hebben geleid, bestaan inmiddels alweer zeventien jaar, en ze zijn verplicht voor ambtenaren en in het onderwijs. Alleen zegt het feit dat een meerderheid voor kerkenraad kiest weinig over het Witte Boekje, want daarin worden kerkeraad en kerkenraad allebéí goedgekeurd. Wie kerkenraad schrijft, doet het dus ook ‘goed’ volgens het Witte Boekje.

De NRC heeft een stijlboek, waarin kerkeraad wordt aangeraden. Bij de voorbeelden van samenstellingen met kerke(n)- vermeldt het Witte Boekje eveneens kerkeraad, zonder tussen-n dus. Dat komt door de kritiek op kerkenraad: deze vorm suggereert dat het een raad is van meer kerken. Wie dat bezwaar niet (meer) voelt of niet relevant of belangrijk (genoeg) vindt, zal misschien voor kerkenraad kiezen. Waar het ons om gaat, is dat kerkeraad geen ‘fout woord’ is, net zomin als kerkenraad.

■ Ziele(n)piet

Uit het al of niet voorkomen van tussen-n'en in kerke(n)raad en peule(n)schil valt dus niet veel af leiden over ‘terreinverlies’ van het Witte Boekje. Het valt ons op dat veel mensen juist de vormen gebruiken die volgens het Witte Boekje (ook) goed zijn. In alle media komen vormen als dna-onderzoek, hij least en 1040-urennorm voor (officieel juist zijn: DNA-onderzoek, hij leaset en 1040 urennorm). En als we kijken naar tussen-n-twijfelgevallen als gedachte(n)gang, naar harte(n)lust, reuze(n)groot, sterre(n)loos en ziele(n)piet, dan blijkt dat de vormen die wat ons betreft óók mogen - gedachtengang, naar hartelust, reuzengroot, sterrenloos, zielepiet - voor veel mensen prima zijn, of zelfs beter.

■ Regelapparaat

Dat de NRC zich niet druk maakt over kerke(n)raad is terecht. Een krant moet al moeite genoeg doen om fouten als ‘dat leidt geen twijfel’ of ‘de verdachte ontkend nog steeds’ uit zijn kolommen te weren. Dát zijn dingen die voor veel mensen afbreuk doen aan een tekst. De tussenklanken horen volgens ons geen van alle in het goed-foutcircuit thuis. We nemen aan dat de krant zijn redacteuren ook alle ruimte laat bij de andere tussenklanken: de -e-, -s- en -en-.

Vormen als werktuiglijk/werktuigelijk, vervoerbewijs/vervoersbewijs en landnaam/ landennaam zijn trouwens ook volgens de officiële spelling allemaal juist - in deze gevallen is er dus officieel wél variatie toegestaan. Alleen voor de tussen-n is in de officiële spelling een heel regelapparaat opgetuigd, waarvan vooral de uitzonderingen (Koninginnedag, maar koninginnensoep; ruggespraak, maar ruggenprik; reuzemop, maar reuzenschildpad; truttekop, maar truttenschudder) voor de meeste taalgebruikers nog steeds niet te hanteren zijn.

■ Djembeeën

Intussen heeft het werk aan het Witte Boekje geen moment stilgelegen. In 2011 is er een nieuwe, met 1560 woorden uitgebreide druk verschenen. We hebben alweer een paar honderd nieuwe woorden verzameld om in de volgende editie op te nemen. Maar liever nog zouden we ze op een website publiceren, die dagelijks wordt bijgehouden en aangevuld naar aanleiding van tips en aanmerkingen van gebruikers.

De voorbereidingen voor zo'n website zijn inmiddels voorzichtig begonnen. Het e-mailadres voor tips voor aanvullingen op het Witte Boekje is en blijft in elk geval [e-mail]. De laatste aanvullingen: djembeeën (‘trommelen op een djembé’), 21'en (het kaartspel eenentwintigen, maar dan in cijfers) en Vladivostok.