Onze Taal. Jaargang 71

[p. 303]

[Vervolg Een beetje schaven]

werkelijke samenspraak komt, is maar te hopen. Er is alleen een beperkte toezegging: ‘Woordenboekmakers kunnen twijfelgevallen, ook na de herziening, altijd voorleggen aan wat we de “Permanente monitor Nederlandse spelling” hebben genoemd.’ Dat is een commissie van deskundigen die alle vragen onderzoekt en beslissingen neemt als zich nieuwe woorden aandienen die niet volgens de bestaande regels kunnen worden gespeld. De woordenboekmakers zijn niet verplicht deze uitspraken te volgen, maar de Taalunie verbindt zichzelf er wel toe om ze in de eerstvolgende uitgave van het Groene Boekje toe te passen.

Rik Schutz, uitgever van Van Dale, zou graag zien dat het werkte, maar hij heeft zijn twijfels. ‘Wij willen niet zo nodig onze eigen spelling handhaven. Integendeel, wij zijn gebaat bij eenheid. Maar wij kunnen geen woordenboeken maken als de spelling wel officieel wordt voorgeschreven, maar de regels onbruikbaar zijn. Zo is de hele regeling van de tussen-n giswerk, want de schrijfwijze hangt af van de meervoudsvormen die het Instituut voor Nederlandse Lexicologie heeft aangetroffen. Dat kunnen andere zijn dan wij vinden. Zo kent Van Dale alleen het meervoud bijdragen, maar het Groene Boekje zegt dat ook bijdrages bestaat. Het is daarbij altijd gissen welke keuze het volgende Groene Boekje zal maken in een heel grote grijze zone. Wij hebben net als bij de spellingherziening van 1995 onze expertise als woordenboekmaker aangeboden, en als er nu werkelijk een praktische samenwerking op gang komt, dan valt er wel een steunverband aan te leggen om de kreupele regels. Zo niet, dan blijven we bij onze lichtjes bijgestelde, en daardoor voor gebruiker en woordenboekmaker werkbaar geworden officiële regels.’

De zwakte(n/s) van het Groene Boekje

Voor deze bijdrage hield ik een beperkte enquête onder dertig taalkundigen, onderwijsmensen, uitgevers en professionele taalgebruikers. Een van de vragen was wat ze graag veranderd zouden zien in de volgende uitgave van het Groene Boekje.

Behalve de aanvulling met nieuwe woorden, wil tachtig procent van de ondervraagden ook dat enkele minder gelukkige ingrepen van de vorige spellingherziening ongedaan worden gemaakt. Daarbij noemt vrijwel iedereen de regeling van de tussenklank -e(n)- in samenstellingen, in feite de belangrijkste verandering van 1995. Sommigen vinden dat de hele kwestie anders moet worden geregeld, bijvoorbeeld overal -en- of nergens -en-. Het belangrijkste argument is dat de taalgebruiker niet kan weten of een woord dat eindigt op -e, zoals gedachte of akte, al dan niet een dubbele meervoudsvorm heeft.

De meeste ondervraagden dringen erop aan dat er gesnoeid wordt in de uitzonderingsregels. De regel van de paardebloem (geen n in een samenstelling met een dier en een plantkundige aanduiding) wordt het vaakst genoemd. Die kan volgens de betrokkenen zonder meer worden geschrapt. Anderen noemen alle uitzonderingen waarbij de taalgebruiker toch naar de betekenis van de woorden moet kijken (bijvoorbeeld de regel van het noodzakelijk enkelvoud: maneschijn, Koninginnedag) in een regelstelsel dat verder alleen op de vorm van de woorden is gestoeld.

Ook blijkt er ergernis over de onduidelijke regels voor het hoofdlettergebruik. Zo staat in de leidraad dat we staatshoofden en kabinetsleden een hoofdletter toekennen ‘als de staatsrechtelijke functie bedoeld is’. Maar niemand schrijft ‘President Chirac’ of ‘Premier Balkenende’. De kranten hebben deze kwestie pragmatisch opgelost. Ze schrijven consequent een kleine letter. Nog verwarrender is het hoofdlettergebruik bij bijvoeglijke naamwoorden die van een naam zijn afgeleid. Het Groene Boekje spelt Orwelliaans, Victoriaans en Hitleriaans met hoofdletter, maar wagneriaans, reviaans en freudiaans klein.