Onze Taal. Jaargang 71

[p. 248]

8 eraf, Sjattoo en Boven de Aldi
Namen van studentenhuizen

Jorica de Leeuw - oud-student Nederlands, Leiden

Studentenhuizen hebben vaak ongewone en intrigerende namen als Keek op de Bleek, Kneemoinieop en Orgelman Rest in Peace. Hoe komen ze daaraan? En waarom weet de ene student niet eens dat zijn huis een naam heeft, en besteedt de andere er zelfs een website aan? Impressies uit een bijzondere uithoek van de naamkunde.

In het telefoonboek van de twaalf Nederlandse universiteitssteden staan ruim tweeduizend namen van studentenhuizen. Dat zijn niet alleen illustere Latijnse of Griekse namen als Studentenhuis Animo Forti Nihil Forte of huizen die naar de straat zijn genoemd (Studentenhuis Hoefstraat 7a), maar ook namen als Huize Emmer, Bartje gaat pureren en 2b or not to be. Vaak zijn de studentenhuisnamen nogal ongewoon en getuigen ze van creativiteit en speelsheid.

Worden die namen door de bewoners zelf veel gebruikt? Waar komen ze vandaan? En wat zijn eigenlijk de taalkundige kenmerken ervan?

Prinses op de Erwt

Het gebruik van de namen blijkt nogal te variëren. Ik heb ruim tweehonderd studentenhuizen gebeld, en de bewoners bleken soms niet eens te weten dat hun huis een naam heeft. Soms ook gebruiken studenten een oude naam niet meer, omdat zij er geen band mee hebben. Andere studenten vinden een naam alleen handig omdat die kan worden gebruikt voor de huisrekeningen en voor post die voor het hele huis is bedoeld (de krant, de televisiegids). Maar er zijn ook studenten die de naam van het huis vaak gebruiken, er trots op zijn en het leuk vinden dat veel mensen hem kennen. Ze nemen de telefoon op met de naam van het huis of ze hebben een naambordje op de deur. Er bestaan zelfs huis-T-shirts en huiswebsites. Wanneer een naam veel wordt gebruikt, gaat het meestal om een verenigingshuis: alle bewoners zijn dan lid van een (en vaak dezelfde) studentenvereniging.

Hoe komt een huis aan zijn naam? Soms wordt het idee erachter meteen duidelijk wanneer je naar de straatnaam kijkt, zoals Prinses op de Erwt op de Prinsessekade, High Life in Highstreet in de Hoogstraat, Beevanderpee op de Balthasar van der Polweg. Of naar het huisnummer: One op nummer 1 of Kasteel 71 op nummer 71. Maar soms moet je verder kijken. Bij Zzzo Nog Later bijvoorbeeld. Dat bleek te zijn gekozen om een gunstige plaats in het telefoonboek te krijgen - helemaal onderaan. (Net zoals de naamgevers van Aaaa Bovenaan hun huis als eerste vermeld hadden gezien wanneer namen met cijfers geen voorrang hadden gekregen in een telefoonboek.)

Er blijkt nog meer ten grondslag te kunnen liggen aan huisnamen:

-	omgeving (Kroegzicht, Boven de Aldi);
-	kenmerken van het huis (Villa Gipsplaat, Dakterras Sur Mer, Zolder, Het Theehuisje, Achter de Vieze Voortuin);
-	kenmerken bewoners, zoals namen of aantal (Aart, Hans en Marcel, Oktoknus, Cocaroba (eerste twee letters van de namen van de vier bewoners));
-	naam van (onderdeel van) vereniging (Dispuut We Know You Know);
-	bestaand woord of bestaande uitdrukking (Huize Emmer, Maar wij hebben Dommelsch);
-	huiscitaat: een opvallende, zelfbedachte zin of combinatie van woorden (Hallo Piet Je Kent Het Niet, Bartje gaat pureren, Ready or not we are hot, Twee Beren en een Denneboom);
-	verwijzingen naar andere, algemeen bekende namen (Melrose Place, Pink Panther Strikes Back, Jip en Janneke, Klein-Genève, Pippi Kortsok);
-	overige verwijzingen (Gizmo (naam van de huiskat), Stuurcentrale David).

De bewoners van 't Heerenhoeckje, Leiden
Foto: Onze Taal

[p. 249]

Studentenhuis in Leiden
Foto: Onze Taal

Wat precies de achterliggende gedachte was van namen als Huize Emmer heb ik helaas niet altijd kunnen achterhalen.

Enkele namen hebben een opmerkelijke schrijfwijze, bijvoorbeeld Sjattoo (de vernederlandste spelling van het Franse woord château) en Kneemoinieop (‘Ik neem mooi niet op’).

In de verzameling namen komen veel vreemde talen voor, zoals Engels (Huize Good Luck), Frans (Après nous le déluge, ‘Na ons de zondvloed’), Duits (Haus Am See, ‘Huis aan het meer’), Latijn (Veni Vidi Vomui, ‘Ik kwam, zag en vomeerde’), Grieks (Demos, ‘Volk’), Spaans (Casa, ‘Huis’), Italiaans (Giardino, ‘Tuin’), Russisch (Datsja Na Zdorovje, ‘Tuinhuisje proost’), Hebreeuws (Bóker Tow, ‘Goedemorgen’), Afrikaanse talen (Umgungundlovu, de Zoeloe-naam voor de stad Pietermaritzburg), Arabisch (Sam Sam Tsjat, ‘337’), Indonesisch (Tempo Doeloe, ‘De goede oude tijd’), Japans (Kaizen, ‘Alles wat we vandaag doen, doen we morgen beter’) en (pseudo-)Zweeds (Det Havhastje, ‘Het zeepaardje’). Ook het dialect is vertegenwoordigd (Us Hoes). Ondanks de weelde aan buitenlandse uitstapjes is toch nog driekwart van de namen puur Nederlands. Engels, Frans en Latijn komen respectievelijk op de tweede, derde en vierde plaats.

Voorterweg Gezellig zeg

Er wordt ook flink wat af- en ingekort in studentenhuisnamen. Straatnamen bijvoorbeeld: Huize Bley, in de Bleystraat. En ORIP is een afkorting van Orgelman Rest in Peace: de studenten in dat pand verwensen de orgelman die zo vaak onder hun ramen staat te spelen hartgrondig. De bewoners van Huize FTTB hadden niet verwacht dat ze lang in het huis konden blijven wonen toen ze de naam bedachten. De afkorting FTTB staat namelijk voor for the time being. En QVO staat voor quatre-vingt-onze; het huis staat op nummer 91.

Ook op andere manieren wordt met het huisnummer gespeeld. Studenten die op huisnummer 43 wonen, hebben hun huis Tussen 41 en 45 genoemd. Maar telwoorden slaan ook vaak op het aantal bewoners: de negen studenten die in de Costerstraat wonen, noemen hun huis De 9 Costers.

Het moge duidelijk zijn: over de meeste namen is goed nagedacht. Maar nergens komt de creativiteit zo duidelijk naar voren als in woordspelige namen als 8 Eraf (inderdaad op nummer 8), Carpe Noctem (pluk de nacht spreekt de studenten blijkbaar meer aan dan het bekende carpe diem), Goede Tijden Koffietijden, Oehoe 14 (in de Joop den Uylstraat), Lucky Luik (in de Jan Luykenstraat). In totaal bevat één op de twaalf namen een woordspeling, meestal in combinatie met een andere taal (Racervaat, Racydentie in de Racerstraat, Huize 2b or not to be op nummer 2b), of met rijm (Keek op de Bleek in de Blekerstraat, met een toespeling op het vroegere tv-programma Keek op de Week). Rijm (Voorterweg Gezellig zeg), alliteratie (Kloosterkeet) en assonantie (Rattengat) spelen verder ook een grote rol.

Over het algemeen is de studentenhuisnamencultuur vrij vluchtig. Dat de meeste namen geen lang leven beschoren is, heeft alles te maken met het feit dat studenten (als het goed is) na een aantal jaren het studentenhuis verlaten en plaatsmaken voor nieuwe studenten. En die moeten natuurlijk namen verzinnen die nog geestiger zijn dan die van hun voorgangers.

‘Bellenbord’ van een studentenflat
Foto: Onze Taal