Onze Taal. Jaargang 71

[p. 204]

Reacties

Nooit meer tolken?
Herman Giesbers - Gennep

Ervoor pleiten geen tolken meer ter beschikking te stellen aan immigranten die na drie jaar nog geen Nederlands beheersen (zoals Frank Jansen doet in ‘Hom of kuit’, Onze Taal mei), is typisch een verschijnsel van de waan van de dag. Er worden onmogelijke eisen gesteld aan een nieuwkomer, en als hij daar vervolgens niet aan voldoet, dan ‘wil hij niet integreren’.

Hoe snel iemand het Nederlands onder de knie heeft, hangt af van veel verschillende dingen. Van aanleg voor taal bijvoorbeeld: niet iedereen, ook niet een hoogopgeleide, is het gegeven om na drie jaar een vreemde taal in alle finesses te beheersen. Ook van invloed op de uiteindelijke taalbeheersing zijn de kwaliteit van de lessen, de docenten en het materiaal, en de omstandigheden waarin iemand moet studeren. Maar vóór alles leert de nieuwkomer de taal het snelst als hij de mogelijkheid krijgt die taal in de praktijk te gebruiken.

En ook al heeft iemand op voorbeeldige wijze Nederlands geleerd, dan nog is dat geen garantie dat hij dat ook altijd en overal adequaat kan toepassen. Het passeren van een akte bij de notaris is voor de Nederlander ook een crime, en de emoties van de moeder van een doodziek kind bij de dokter of die van een puber die de pil uitgelegd krijgt, lijken me voldoende reden om een tolk of vertaling toch op zijn minst te overwegen.

Hoe dan ook: een discussie over hoe allochtonen meer talige praktijkervaring kunnen opdoen, lijkt me nuttiger dan debatteren over onvruchtbare, maar helaas modieuze stellingen als die over het al dan niet toestaan van tolken en vertalingen na drie jaar Nederlands leren.

R was eens? [1]: burge(r)meester
Casper Koene - Brussel

Henk van den Heuvel en Catia Cucchiarini voeren in hun artikel ‘R was eens?’ (Onze Taal april) burgemeester op als voorbeeld van een woord met een verdwenen r. Maar was burgemeester vroeger echt wel burgermeester? In ieder geval het etymologisch woordenboek dat ik raadpleegde, ondersteunt mijn veronderstelling dat de burge(r)meester in een vroeg stadium gezien werd als de meester van de ‘burgh’ (namelijk in 1254), en pas later ook wel als die van de ‘burgher’ (1297). Misschien dat het oude woord burgermeester is ontstaan doordat men het oudere burch(e)meester niet goed meer begreep. Dat zou dan betekenen dat er al langgeleden - nog ver voordat de r in het woord verdween - een r is verschénen.

Naschrift redactie

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) geeft geen aanwijzingen voor de stelling dat het oude burg(e)meester zich ooit heeft ontwikkeld tot burgermeester: ‘De naam burgermeester is (...) op te vatten als “der burgheren meester”, zooals Hooft [1581-1647 - red.] het uitdrukt (...) Aan burgimagister (in de 14de eeuw voorkomende) beantwoordt burchmeester, in België oudtijds een gewone term (...) Deze vorm is in België en Noord-Frankrijk verfranscht tot bourguemaistre (in den Dict. Génér. vindt men eene bewijsplaats uit het jaar 1309), en waarschijnlijk onder invloed daarvan is weer ontstaan de Nederlandsche vorm burgemeester, dien men anders zou moeten beschouwen als eene verminking van burgermeester. Eene zuiver Nederlandsche samenst. met burg kan burgemeester niet zijn.’
In ieder geval sluit het WNT de stelling van Henk van den Heuvel en Catia Cucchiarini, namelijk dat het hedendaagse burgemeester voortkomt uit burgermeester, niet uit.

R was eens? [2]: zwak woordbeeld
Truus Doekes- Obdam

In het aprilnummer van Onze Taal werden enkele gevallen van verdwijning van de r besproken. Mijn indruk is dat de brugklassers op de havo-vwo-school waar ik lesgeef de r ook steeds vaker weglaten in een aantal geschreven woorden. Ik herinner mij bijvoorbeeld:

boederij (komt zeer vaak voor)
progamma
kwatier
hedershond
ze liepen veder
Nedelands
univesiteit
veticaal
geschokken
schijfster

Aanvankelijk vond ik dit bizarre en lachwekkende slordigheidsfouten, totdat ik begon te vermoeden dat ze veroorzaakt worden door een combinatie van het niet horen van de r en een zwak woordbeeld. Overigens behoren twee andere door kinderen veel gemaakte schrijffouten tot de categorie r-verschíj́ning, namelijk waarneer voor ‘wanneer’ en verluisteren voor ‘fluisteren’.

R was eens? [3]: slot-l
Sjef Bosman - Aouste sur Sye, Frankrijk

Als de r zo nu en dan lijkt te verdwijnen, zoals Henk van den Heuvel en Catia Cucchiarini constateren in het aprilnummer, hoe zit het dan met andere letters? Volgens mij is ook de l, die steeds meer wordt uitgesproken als een w, geen lang leven meer beschoren. Met name de slot-l van een woord of lettergreep heeft het zwaar te verduren. Dit ‘verschijnsew’ is ‘wew’ zeer goed waarneembaar bij bijvoorbeeld de presentatrice Caroline Tensen. Hebben we naast de Gooise r nu ook een Gooise l?

[p. 205]

Oké
Paul van der Kwast - Amsterdam

Kees van der Zwan signaleert in het meinummer een nieuwe, neutrale toepassing van het woordje oké. Veel Amerikanen gebruiken oké al heel lang om duidelijk te maken dat de luisteraar de boodschap heeft begrepen zonder dat dit betekent dat hij het ermee eens is. Oké kan zelfs, mits met een bepaalde intonatie uitgesproken, worden gevolgd door het tegenspreken van de gesprekspartner. Blijkbaar ontdekken steeds meer Nederlanders dat oké in de Verenigde Staten meer kan betekenen dan goedkeuring alleen, en nemen zij deze Amerikaanse toepassing over omdat oké nu eenmaal wat stimulerender en positiever overkomt dan mmm of aha.

Werken aan uitspraak
Grietje Oudenampsen - logopediste en sopraan, Utrecht

Marc van Oostendorp probeert in het juninummer de mythe te ontkrachten dat mensen almaar slordiger spreken, maar mij heeft hij niet weten te overtuigen. Als zangeres-logopediste help ik mensen hun uitspraakslordigheden af te leren (onder meer met een oude Italiaanse zangmethode), maar ik merk daarbij nog vaak dat er op het gebied van de eigen stem en spraak te weinig zelfkennis is. Daarom stel ik mij graag enkele dagdelen beschikbaar om in groepjes van maximaal vier personen aan de uitspraak te werken. De bijeenkomsten vinden plaats in Utrecht op 19 en 26 oktober van 11.00 tot 13.00 uur en van 14.00 tot 16.00 uur, en op 23 oktober van 19.00 tot 21.00 uur. Er zijn geen kosten aan verbonden. U kunt u vóór 10 oktober opgeven via de redactie van Onze Taal.

Spreken in tongen [1]: Paulus = Petrus
H.C. Stork - Amsterdam

Jan Erik Grezel vergist zich als hij in de introductie van het artikel ‘Spreken in tongen’ (Onze Taal mei) schrijft dat volgens het Nieuwe Testament ‘Paulus en de zijnen’ in andere talen begonnen te spreken. Dit moet zijn: ‘Petrus en de zijnen’. Paulus, die eerst Saul(us) heette, vervolgde tot aan zijn bekering de christengemeente. Pas na die bekering werd hij Paulus genoemd.

Spreken in tongen [2]: gave van God
M.J. Janse - vertaalster, Middelburg

Tot mijn verrassing trof ik in het meinummer een artikel aan over het verschijnsel ‘tongentaal’, zoals dat plaatsvindt in christelijke en in het bijzonder evangelische en pinkstergemeenten. De geïnterviewde theoloog Ronald Schouten reduceert dit verschijnsel tot een techniek, nadat hij zijn ervaringen ermee ondergeschikt heeft gemaakt aan een wetenschappelijke benadering. Het ‘spreken in tongen’ is echter geen techniek, maar een gave van God.

Tijdens een seminar kortgeleden vertelde een van de sprekers, die een bediening heeft voor het bidden voor bevrijding en innerlijke genezing van mensen wereldwijd, het volgende. Hij had het verschillende keren meegemaakt dat hij wilde bidden met iemand, maar de taal van deze persoon absoluut niet sprak. Doordat hij zich openstelde voor de leiding van God gebeurde er vaak iets bijzonders: dan begon hij vloeiend de taal van die persoon te spreken. Er waren talen bij die in het geheel niet op zijn moedertaal leken.

Het is interessant dat er patronen in ‘tongentaal’ te ontdekken zijn, maar dat hoeft niet te betekenen dat het niet iets bovennatuurlijks is. Er zijn nog altijd dingen die ons beperkte menselijke bevattingsvermogen te boven gaan.

Murks
Benny Snepvangers - Utrecht

Jacomine Nortier schrijft in het meinummer dat de naam voor de Utrechtse jongerentaal Murks een samentrekking is van Marokkaans en Turks. Leuk bedacht, dat wel. Maar... Murks is het ‘taoltsie’ dat je in de omgeving van de Utrechtse Anton Geesinkstraat kunt horen. Precies, bij Café Murk: een begrip in Ondiep.

Naschrift Jacomine Nortier

Ik ben weleens langs Café Murk gefietst, maar ik ben er nooit binnen geweest, zodat ik het Ondiepse Murks niet ken. Voor alle zekerheid heb ik een van de meisjes gebeld van wie ik het woord Murks heb overgenomen om te vragen of ze het café kent, maar zij en haar vriendin (uit Lunetten) blijken er nog nooit van gehoord te hebben. Het Murks dat zij gebruiken, is echt een samentrekking van Marokkaans en Turks.

Haags
Rob Maas - Den Haag

Marnix Rueb, de tekenaar van Haagse Harry, stelt in het meinummer dat de fietsenmaker Van Rijn uit de Kikkerstraat een van de zeer weinigen is die nog authentiek Haags spreken. De auteur haalt echter twee fietsenmakers door elkaar: Tinus van Rijn uit de Hooistraat en Leo van Zijl uit de Kikkerstraat. Van Rijn verdween meer dan tien jaar geleden uit het zicht en dus wordt Leo bedoeld. Inderdaad, Leo spreekt, als zeldzaamheid, prachtig authentiek Haags: gutturaal en toch romig. Dus niet knauwerig, zoals al die inmiddels duizenden imitators. Ik weet dat zo goed omdat ik er vrijwel elke week even van geniet in een altijd aardig gesprekje met Leo van Zijl. Deze vriendelijke en hulpvaardige vakman laat zijn prachtige basstem namelijk coachen door concertpianiste Ani Avramova, die ook mij op het zangspoor houdt.

Leo van Zijl
Foto: Onze Taal