Onze Taal. Jaargang 71

De leerzame vakantie van de taaltoerist
Vreemde talen leren in het buitenland

Jan Erik Grezel

In de vakantie gaan duizenden Nederlanders voor een taalcursus de grens over. Ze willen af van hun school-Frans of steenkolen-Engels en haken naar een vlotte buitenlandse babbel. Wat houdt een cursus Engels in Boston of Spaans in Barcelona in? Een beeld van het hedendaagse taaltoerisme.

‘In de taxi van het vliegveld naar mijn logeeradres kon ik nog geen woord Spaans met de bestuurder wisselen. Een week later op de terugweg had ik echt een goed gesprek met de chauffeur. Daar stond ik zelf versteld van.’ Luuk de Jong (55) ging voor z'n plezier in zijn vakantie naar een cursus Spaans in de buurt van Sevilla. En het loonde. ‘Een zeer leerzame ervaring.’

Tanneke Mevissen uit Zeist was zestien toen ze eindexamen havo deed. ‘Ik voelde me nog te jong voor een vervolgopleiding. Ik kwam op het idee om met een cursus van drie maanden in Amerika mijn Engels bij te schaven. Dat is aardig gelukt. In Boston leerde ik in een paar dagen meer Engels dan in een jaar op school in Nederland.’ Tanneke ging in het kader van haar ‘multilanguagejaar’ na Boston ook nog zes maanden naar Barcelona om Spaans te leren. ‘Op dit moment doe ik er niet veel mee, maar ja, een taal is nooit weg.’

Gastgezin

Het lijkt zo logisch: een vreemde taal leer je het best ‘op locatie’: in een land waar die taal gesproken wordt. Voor een vlotte ‘flux de paroles’ à la Philip Freriks moet je naar Frankrijk. Maar hoe pak je dat aan, als je je Frans wat soepeler wilt laten vloeien? Niet iedereen kan als au pair naar Parijs of gaat graag druiven plukken in Zuid-Frankrijk. En hoe vind je een geschikte cursus in een verre, onbekende metropool als je gestructureerd een moderne vreemde taal wilt leren? In zo'n geval biedt een ‘taalreis’ uitkomst. Je

[p. 189]

boekt een taalcursus-in-het-buitenland. Reis en onderdak kunnen daarbij gemakkelijk geregeld worden.

Illustratie: Frank Dam

Nederland telt tegenwoordig tientallen organisaties die taalreizen verzorgen (zie kader op blz. 190). ‘Wij bemiddelen tussen de Nederlander die in het buitenland een taalcursus wil volgen en het taleninstituut ter plaatse’, zegt Erik Jan Marquart van Interlanguage in Rotterdam. ‘We kunnen een reis boeken en voor accommodatie zorgen. Maar het belangrijkste is de cursus. En die moet goed aansluiten bij wat de cursist wil. Een drukke stad aan de kust of een klein plaatsje in de provincie? Hoeveel uur per dag kan iemand aan? En voelt de cursist wel voor een gastgezin, of toch meer voor een appartement of een hotel?’

Luuk de Jong koos voor een appartement. ‘Dan kun je een beetje op jezelf zijn. Als je jonger bent, kruip je wat makkelijker in een gastgezin.’ Tanneke Mevissen, die via de al sinds 1965 opererende organisatie EF naar het buitenland ging, zat in Boston in een residentie, een behuizing die bij het instituut behoort. In Barcelona woonde ze bij een gastgezin. ‘In de residentie zit je gezellig met mensen uit allerlei andere landen bij elkaar. En je spreekt voortdurend Engels. Mijn gastmoeder in Barcelona deed alles voor me, ze kookte heerlijk, sprak alleen maar Spaans, want ze kende niet eens Engels, en dat is natuurlijk heel goed. Maar ik geef toch de voorkeur aan het samenwonen met andere cursisten.’

Waarnaartoe en wat kost dat?

Waar moet je heen als je Engels wilt leren? Londen ligt voor de hand, maar er zijn veel meer mogelijkheden. Arthur van de Ven (20) koos voor Kaapstad. ‘Ik wilde na mijn eindexamen een jaar naar het buitenland, maar dan ook écht van huis. Engeland is eigenlijk net om de hoek. In Amerika zit je met allerlei beperkingen als je nog geen 21 bent en Australië lijkt me meer iets voor rugzaktoeristen. Ik ben heel blij dat ik voor Kaapstad heb gekozen, het was helemaal “top”. Ik zat op een prima school in een nette, veilige buurt. De cursus leidde op voor een internationaal certificaat. Daar moest je echt voor blokken.’

Voor Spaans ben je niet op Spanje aangewezen. Wie Europa uit wil, kan naar Midden- en Zuid-Amerika. Taleninstituten die je vanuit Nederland kunt boeken, zijn er in onder andere Costa Rica, Mexico en Ecuador.

De meeste taalreisbureaus bieden in grote lijnen dezelfde verscheidenheid aan cursussen en bestemmingen. De nieuwste trend is de zogenoemde themataalreis, zoals ‘Engels & Acting’ in New York, ‘Italiaans voor mode’ in Milaan of ‘Duits en muziek’ in Wenen.

En wat kost dat nu? Voor de ‘homelanguagecursus’ was Henny Kruijs, alles inbegrepen, zo'n 1200 euro kwijt. EF rekent in de brochure voor dat je voor een ‘multilanguage-programma’ van 36 weken (twee of drie talen) bijna 11.000 euro kwijt bent (reis niet inbegrepen). Hoe bekostigen schoolverlaters - de grootste groep klanten voor de meeste bureaus - de prijzige reizen? Tanneke Mevissen: ‘Ach, ik heb een lieve moeder.’

Steuntje in de rug

De meeste bureaus adviseren voor het onderdak een gastgezin. Dan ben je gedwongen om de hele dag door de vreemde taal te gebruiken. Dat is zelfs het uitgangspunt in een bijzondere variant van de taalreis die onder andere Interlanguage aanbiedt: de ‘home-languagecursus’. De cursist logeert bij de docent thuis en krijgt 15 tot 25 uur privé-les per week. ‘Een unieke lesmethode’, jubelt de fraai vormgegeven brochure. ‘Omdat u bij uw docent in huis woont, spreekt en oefent u continu de taal. Niet alleen tijdens de lessen, maar ook in dagelijkse situaties en tijdens activiteiten die u met uw docent onderneemt.’

Dat ondervond inderdaad ook Henny Kruijs (69) uit Baarn. Ze deed zo'n cursus-met-inkwartiering in het plaatsje Sandwich in Kent (Engeland). ‘Ik had in Nederland een paar keer een cursus Engels bij de Volksuniversiteit gevolgd. De docenten vond ik heel prettig, maar het niveau was of te laag of veel te hoog. We lazen bijvoorbeeld teksten over kinderen met RSI-problemen of over voedingssupplementen. Die onderwerpen trokken me niet. Nee, ik wilde het gangbare Engels leren. Deze zomer ga ik wandelen in Cornwall en dan moet ik ook met het gewone Engels uit de voeten kunnen.’ Waarom een cursus bij de docent in huis en niet met anderen in een schoollokaal? ‘Bij een groepscursus zit je vaak met mensen van andere leeftijden in een klasje. Je doet veel samen en daar heb ik de energie niet meer voor. Deze formule is me uitstekend bevallen. Het is natuurlijk nogal luxe en duur, maar ik vond het énig. Het moet natuurlijk wel klikken. De docente was van mijn leeftijd, dat vond ik erg prettig. Soms ging ze met mij het stadje in, ik moest dan in een winkel het woord doen. Ze verbeterde me niet meteen, maar kwam er in de les thuis op terug. “Kijk, daar heb je nog moeite mee”, legde ze dan uit. “Zoals met drankjes bestellen in een pub.”’

Over de begeleiding is Kruijs zeer te spreken. ‘Heel zorgvuldig. Halverwege de week kwam er een plaatselijke agent van het taalreisbureau informeren hoe het ging. Aan het eind van de week belde hij weer om te vragen of ik tevreden was en om mij nog een goede reis te wensen. Ze maken er wel werk van. Ik voelde het als een steuntje in de rug: “Ga ermee door!” Ik heb veel geleerd. Ik koop nu af en toe een Engels tijdschrift en kijk wat vaker naar de BBC.’

Woordspelletjes

In de lessen gaat het er in het buitenland vaak anders aan toe dan in Nederland. Tanneke Mevissen kan het goed vergelijken. ‘In Nederland spreken de vreemdetalendocenten altijd Nederlands. Dat vind ik waarde-

[p. 190]

loos. De docenten op de cursussen in Boston spreken uitsluitend Engels en die in Barcelona alleen maar Spaans. Daar leer je volgens mij het meest van. In Nederland moet je veel woordjes en zinnetjes stampen. Op die buitenlandse cursussen praat je voortdurend, en echt niet steeds over koetjes en kalfjes. Toen ik in Boston zat, waren er net verkiezingen. Dat was aanleiding om de Amerikaanse politieke situatie te vergelijken met die van de landen waar de cursisten vandaan kwamen. Dat vond ik het aantrekkelijkste van de cursus: ik heb heel veel over andere landen en culturen geleerd.’

Foto: Interlanguage Taalreizen Rotterdam

Arthur van de Ven (20) uit Eindhoven volgde zestien weken een cursus Engels in Kaapstad en zestien weken Spaans in Madrid. ‘Het onderwijs in Kaapstad is qua aanpak anders dan in Nederland. De organisatie is Brits en strak, maar in de lessen ging het leren vaak spelenderwijs. We deden allerlei woordspelletjes, zoals een soort scrabble of raadsels. Het einddoel was het halen van een certificaat: Cambridge Advanced English. We gebruikten een boek met teksten over onderwerpen die mij aanspraken, zoals ruimtevaart en genetische manipulatie. Die leenden zich goed voor brede discussies in de klas. Bij het mondeling examen werd je niet alleen beoordeeld op spreekvaardigheid, maar ook op algemene conversatievaardigheden: je moest bijvoorbeeld je gesprekspartner goed aankijken. Verder bestond het examen uit een luistertoets, een grammaticatoets en tekstverklaring, en we moesten twee opstellen schrijven.’

Taalreisbureaus in Nederland

De oudste taalreisorganisatie is EF, wat staat voor ‘Education First’. Het is een van oorsprong Zweeds bedrijf dat wereldwijd in 41 landen opereert. EF beschikt over eigen taleninstituten. De organisatie hecht nogal aan het contact tussen de verschillende culturen. ‘Het idee is een groep internationale studenten bij elkaar te brengen die allemaal hetzelfde doel hebben: de taal van een land leren’, zegt Margo Thiele van het Amsterdamse kantoor van EF.

Lexton uit Oosterhout bestaat zo'n dertien jaar en biedt, evenals de andere bureaus, een grote verscheidenheid aan cursussen, ‘voor mensen van 10 tot 80’. ‘We hebben cursussen voor de jeugd’, vertelt Sandra Steketee van Lexton, ‘en daarbij is meer begeleiding. De 55-plussers die bij ons boeken, gaan meestal met leeftijdgenoten.’

‘Wij bieden ook “kleinere” talen aan: bijvoorbeeld Grieks, Portugees en Japans. Anders dan EF hebben we geen eigen scholen, maar vertegenwoordigen we internationale taleninstituten. Een van de kwaliteitscriteria is dat de scholen de directe methode hanteren, dat betekent dat er alleen in de te leren taal gesproken en uitgelegd wordt.’

Het geloof in ‘doeltaal is voertaal’ wordt door de hele taalreisbranche beleden. Pieter Jan Hegener, directeur van het Rotterdamse Interlanguage: ‘Vanaf het allereerste moment moet je de doeltaal gebruiken. En er wordt niet gewerkt met vertalingen of woordenboeken. In het begin levert dat wel wat handen-en-voetenwerk op, maar dat hoort erbij. Daarna gaat men het diepe in. De nadruk ligt op verbale communicatie: luisteren en spreken. Enkel leren uit een boekje, dat kan thuis ook.’

De grote lijn

‘Een heel actieve cursus’, oordeelt Luuk de Jong over zijn Spaanse week. ‘Er werd niet diep op grammaticale problemen ingegaan. “Zo zeggen we dat nu eenmaal”, was vaak het verhaal van de docente - een heerlijk gek mens, met wie we ontzettend gelachen hebben. Ze leerde ons de Spaanse manier van doen en denken. Hoe kijken Spanjaarden tegen bepaalde maatschappelijke verschijnselen aan, zoals drugsgebruik? En wij op onze beurt - ik zat in een groepje met vijf mensen uit verschillende landen - vertelden dan hoe dat “bij ons” zat. De docente praatte veel, maar ik heb ook geleerd dat je niet alles tot in detail hoefde te snappen. Het was voldoende om de grote lijn vast te houden. Op dat niveau alles begrijpen is ondoenlijk en dat moet je ook niet willen. Het was wel hard werken. We hadden huiswerk uit een lesboek dat helemaal in het Spaans was. Bij de lessen waren er geen grammaticale uiteenzettingen; je kreeg bijvoorbeeld wel een rijtje met vervoegingen, en die moest je ook kennen. Maar de meeste woorden heb ik geleerd doordat ik mensen die hoorde gebruiken.’

Kookavond

De meerwaarde van een cursus in het buitenland zit 'm vooral in de natuurlijke taalomgeving. De taal ligt op straat, de buitenwereld is de klas en van elke autochtoon kun je wat leren. Hoe maken de verschillende cursussen daarvan gebruik? Henny Kruijs: ‘'s Ochtends had ik drie uur les en 's middags ging ik meestal het stadje in, even wat boodschappen doen, hier en daar een praatje maken. Na de thee had ik nog een uur les. Dan moest ik vertellen wat ik allemaal gedaan had. De docente nam mijn relaas op de band op en dat luisterden we samen helemaal af. Na die les had ik het gehad, hoor, dan was ik helemaal op.’

Luuk de Jong belicht de voordelen van zijn onderdompeling in het Spaanse bad. ‘Je verkeert voortdurend in een situatie waarin Spaans spreken vereist is. 's Middags en 's avonds waren er activiteiten en excursies: een soort safaritocht, een uitstapje naar Sevilla. Dan kom je weer met een heel ander Spaans in aanraking dan in de klas. De Spaanse woorden die je op safari leert, hebben vooral betrekking op de natuur, en wat je in Sevilla hoort meer op de Spaanse cultuur en geschiedenis. Tijdens zo'n tocht wordt alleen maar Spaans gesproken. Er was ook een kookavond. Het was niet de bedoeling dat je fantastische Spaanse gerechten leerde koken, maar je leerde wel het Spaans van de keuken. De dames uit ons groepje hebben een avond “Spaanse dansen” gedaan. Telkens zo'n andere context maakt de cursus extra interessant. Nee, daar weegt geen cursus in Nederland tegen op.’

Informatie over de verschillende taalreisorganisaties is te vinden via www.onzetaal.nl/2002/07/vakantie.html.