Onze Taal. Jaargang 71

Raptus
Maanrag

Ingmar Heytze

Dit stukje zal vooral herkenbaar zijn voor mensen onder de 40, oftewel: voor de eerste generatie die in het voortgezet onderwijs met een wetenschappelijke calculator ging werken. Er waren twee of drie modellen, die inmiddels allemaal tot de antieke elektronica behoren: de ultraplatte zilverkleurige Casio FX in kunstlederen mapje, de dikkere versie in een slagvaste plastic behuizing en de blauwige Texas Instruments Galaxy, die was uitgerust met grote, rubberen profieltoetsen. Voor de calculator van toen gold precies hetzelfde als voor de pc nu: we gebruikten nog geen fractie van de aanwezige rekenkracht. Dat kwam doordat we al snel doorhadden dat je er veel leukere dingen mee kon doen. Als je de calculator omdraaide, kon je er namelijk woorden op maken. Door handig gebruik van de geheugentoets behoorden zelfs ultrakorte zinnetjes tot de mogelijkheden. Voor de standaard met sms en Gameboy uitgeruste scholieren van nu moet dit wel zielig klinken, maar ook begin jaren tachtig moest je íéts verzinnen om te voorkomen dat je per ongeluk wat zou leren.

Helaas is de woordenschat van de omgekeerde display tamelijk beperkt. De cijferreeks 1234567890 levert, ondersteboven gelezen, de volgende karakters op: 06blgshe2i. Je hebt dus slechts acht verschillende letters tot je beschikking, en de maximumlengte van een woord is, afhankelijk van je calculator, acht tot tien tekens. Bloemrijke ontboezemingen zaten er dus niet in, maar iedere Els zal, als ze even niet oplette, weleens de mededeling ‘elsisgeil’ op haar rekenmachine hebben gevonden (spaties behoorden uiteraard niet tot de mogelijkheden). Woorden als heleboel en hooisilo werden ook veel gemaakt, al bleef meestal duister wat daarmee uitgedrukt moest worden.

Onlangs heb ik het plan opgevat om een min of meer betekenisvol gedicht te schrijven, dat uitsluitend bestaat uit woorden die je op een oude calculator zou kunnen maken. Om een zo uitgebreid mogelijke lijst van bruikbare woorden te vinden, heb ik gebruikgemaakt van het computerprogramma Maanrag (inderdaad, een anagram van anagram), waarmee je elke willekeurige verzameling letters om kunt zetten in een uitputtende lijst van anagrammen en bijna-anagrammen. Daar valt niet tegenop te associëren, zeker niet in de luttele seconden die het programma nodig heeft om de honderden foutloze combinaties te maken waar je zelf avonden mee bezig zou zijn geweest. Maanrag kwam met een lange lijst woorden van onvermoede schoonheid, waaronder biologie, bobbelig, bobslee, elegie, elisie, elleboog, gelei, geloei, geoloog, glosse, heilig, hobbelig, hobo, ibis, lelies, libel, lobbes, oehoe, oliebol. Het heeft iets weg van zo'n pakketje met Engelse poëtische woorden op kleine magneetjes, waarmee je op de ijskast minigedichten kunt schrijven als ‘whisper enormous language / and leave bitter blood behind’. Alleen, die magneetpakketjes zijn met zorg samengesteld op hun bruikbaarheid, en dat kun je van onze rekenmachinewoordenlijst niet zeggen. Er zal een uiterst fanatieke Lucebert-adept moeten opstaan om zulke woorden samen te voegen tot een plausibel gedicht. Op een calculator kun je bovendien geen lidwoorden maken (immers, geen t en geen d) en mede door het ontbreken van de tamelijk essentiële letter n valt ook niet te verwachten dat het resultaat meer wordt dan een incoherente collage ‘for the sake of the experiment’. Dat neemt niet weg dat er met Maanrag wel weer bijzonder leuk geknutseld kan worden aan andere zaken, zoals absurde beledigingen ad nominem. Maanrag wist de letters van mijn naam bijvoorbeeld om te husselen tot ‘ranzige mythe’, Marco Borsato werd omgezet in ‘matroos cobra’, Michaël Zeeman in ‘machinale zeem’, en... Genoeg, genoeg.

Maanrag is gemaakt door Onno ‘zoonwenser’ Zweers. Het programma kan gratis worden gedownload op www.xs4all.nl/~onnoz/maanrag/download.html.
Lukt het u wél om een min of meer zinvol gedicht te maken met de woorden die Maanrag maakt op basis van de ‘letters’ van een calculator? Mail het naar [e-mail]. Op de eventuele resultaten zal ik nog terugkomen.