Onze Taal. Jaargang 71

[p. 9]

Reacties

Wapen Broek in Waterland
Jeroen Trommelen - Broek in Waterland

Het gemeentewapen van Broek op Waterland toont een kledingstuk (een broek dus), hetgeen bewijst dat de bewoners van deze gemeente de oorspronkelijke betekenis van het woord broek (‘moerassig land’) niet meer kennen. Aldus beweert B. Jörgers uit Maasland in de rubriek ‘Reacties’ van het oktobernummer. Ik tel in zijn bewering twee vergissingen. Ten eerste: de gemeente Broek op Waterland bestaat niet. Het dorp Broek in Waterland wel; het maakt sinds tien jaar deel uit van de gemeente Waterland. Ten tweede: het wapen van Broek in Waterland noch dat van Waterland toont een broek. Men weet namelijk wel beter. De illustratie bestaat uit een zwaan met een kroon om de hals. Misschien was Jörgers in de war met de gemeente Broek op Langedijk - zij het dat het wapen daarvan evenmin een broek toont, maar een ‘schild, waarop een zeilend scheepje in deszelfs natuurlijke kleur’ (bron: Nederlandse Genealogische Vereniging).

Wapen van de gemeente Waterland

Naschrift redactie

Het verschijnsel dat het element broek (‘moerassig land’) als deel van een plaatsnaam in een wapen wordt weergegeven als een kledingstuk, komt overigens wel voor. Zo voerde de voormalige Zuid-Hollandse gemeente Abbenbroek een zilveren broek in haar wapen, en de voormalige Noord-Hollandse gemeente Hensbroek een broek en een kip.

Wapen van de gemeente Hensbroek, in 1979 opgegaan in Obdam en Heerhugowaard.

Sjouw
Kees Stada - Kropswolde

In de rubriek ‘Reacties’ in het novembernummer schrijft Gelijn Jansen over het woord sjouw, zoals gebruikt op Texel en Vlieland. Zelf heb ik nog meegemaakt hoe de sjouw op Terschelling functioneerde.

Mijn grootvader Jacob Stada (1859-1937) heeft nagenoeg zijn gehele leven als stuurman en kapitein op zeilschepen gevaren. Toen hij het zeemanschap vaarwel zegde, werd hij ‘tijdbalophaler’ in zijn geboorteplaats Midsland op Terschelling. In zijn tuin stond een paal die hoog boven de huizen en bomen uitstak. Met behulp van een touw door een katrol hees hij dagelijks op gezette tijden een gevlochten rieten mand. De boeren op het land wisten dan ‘hoe laat het was’, dat het tijd was om bijvoorbeeld te eten of de koeien te melken. Deze tijdmelder werd ‘sjouw’ genoemd en ik heb altijd begrepen dat dit woord van het Engelse werkwoord to show was afgeleid. Overigens heeft mijn grootvader van moederszijde (1875-1960) deze functie later overgenomen, totdat deze in 1952 werd opgeheven.

Dries
Els Schaafsma-Verburg - Heiloo

Riemer Reinsma behandelt in zijn rubriek ‘Geschiedenis op straat’ (Onze Taal november) de straatnaam Dries en de varianten Driest en Dres(ch). Al lezend herinnerde ik me uit de tijd dat ik in Maastricht woonde nog een andere variant: de Maagdendries. Volgens het Woordenboek of Diksjenaer van 't Mestreechs (H.J.E. Endepols, 1955) werd deze straatnaam in het Maastrichts uitgesproken als [maagdendrees], en ook wel verkort tot [drees]. Maar wat de betekenis van Maagdendries zou kunnen zijn...?

Naschrift Riemer Reinsma

De Maastrichtse Maagdendries is inderdaad ook een dries in de door mij behandelde betekenis (‘weiland’). Wat dat maagden betreft: dat deel van de naam verwijst waarschijnlijk naar een voormalig vrouwenklooster. Bert Lejeune meldt in zijn boek Maastrichtse straatnamen op blz. 174: ‘Omstreeks 1200 stichtte een communiteit van begijnen een klooster, het klooster van St. Andries, op een braakliggend terrein, Driesch of Sacs Drijes genaamd, waarschijnlijk eigendom van de familie Sac. Dries staat voor onbebouwd en onvruchtbaar terrein (akkerland).’

Dove ouders
B.H. Wagenaar-Jansen en P. Wagenaar - Zoetermeer

Marc van Oostendorp schrijft in zijn artikel ‘Zingen in gebarentaal’ (Onze Taal september) over onze zoon Gerdinand Wagenaar: ‘Hij werd geboren als horende zoon van dove ouders, en groeide tweetalig op - op school, op straat en van horende familieleden leerde hij Nederlands.’ Deze formulering suggereert dat Gerdinand niets van zijn ouders heeft geleerd en dat zijn taalontwikkeling afhankelijk was van anderen. Dat was zeker niet zo. We hebben onze kinderen zelf leren praten, en hadden daarbij niet de hulp van familieleden of anderen nodig.

Naschrift Marc van Oostendorp

Als de indruk is ontstaan dat Gerdinand Wagenaar niets van zijn ouders heeft geleerd, betreur ik dat. Wagenaar is iemand met een groot taalgevoel en volgens mij is het nauwelijks mogelijk je zo te ontwikkelen zonder hulp en steun van je ouders.