Onze Taal. Jaargang 69

[p. 237]

Dunglish

Harry Cohen

In Nederland kent iedereen Engels. We verstaan het, we spreken het en we lezen het. De knapsten onder ons kunnen zelfs in die taal schrijven. Wetenschappers en anderen die zich tot een internationaal publiek willen richten, móéten dat trouwens wel. Maar wanneer zij naast hun talenkennis ook wat zelfkennis bezitten, laten zij hun schrijfsels altijd even nakijken door een Engelse moedertaalspreker. Wie van dat nakijken zijn beroep maakt, is een editor, editeur of tekstbezorger.

Joy Burrough-Boenisch is zo'n editor. In de loop van de jaren heeft zij ontdekt dat ook de meest verengelste Nederlanders telkens weer dezelfde steken laten vallen. De kenmerken van dit zogenoemde Dunglish heeft zij in een boekje bijeengebracht. U kunt daar bijvoorbeeld uit leren dat cattle niet altijd de beste vertaling is van ‘vee’ (alleen voor rundvee, anders livestock), dat je niet before moet schrijven als je in front of bedoelt (in het Nederlands allebei ‘voor’) en zeker niet to fasten als je een synoniem voor to speed up zoekt (fast betekent wel ‘snel’, maar ook ‘vast’, en to fasten is ‘vastmaken’).

Een deel van haar voorbeelden valt onder het begrip ‘valse vrienden’. Wie te veel op het uiterlijk van een woord afgaat, komt er al gauw toe eventueel te vertalen met eventual (‘uiteindelijk’) en het Nederlandse map met het Engelse map (‘landkaart’). En dan zijn er nog de valse spellingvrienden die ons ertoe verleiden woorden als assistant, baggage of disinfect verkeerd te schrijven.

Vreselijk on-Engels

Maar aan dit soort schoolfouten worden maar enkele bladzijden gewijd. De auteur houdt zich vooral bezig met verschillen tussen de conventies die voor Engelse respectievelijk Nederlandse teksten gelden. Het gaat onder meer om conventies voor het gebruik van afkortingen, hoofdletters, werkwoordtijden, haakjes en aanhalingstekens, voor het al dan niet aaneenschrijven van samengestelde woorden en de indeling van een tekst in alinea's, voor het vermelden van titels van academici en de meisjesnamen van getrouwde vrouwen.

Wist u bijvoorbeeld dat je zo'n meisjesnaam nooit aan de mansnaam mag toevoegen in een Engelstalig geschrift? Doe je dat toch, dan denkt de lezer - die de Nederlandse conventie immers niet kent - dat het om een man met een chique dubbele achternaam gaat. Ook kunt u niet ‘Mrs (of Ms) Prof. L. Smit’ schrijven; dat zou vreselijk on-Engels zijn. Wie zijn lezers duidelijk wil maken dat prof. Smit een vrouw is, dient haar voornaam te vermelden. Ander voorbeeld. In het Nederlands zijn we vertrouwd met het gebruik van het weglatingsstreepje, zoals in land- en tuinbouw, wis- en natuurkunde. Probeer je dat in een Engelse tekst ook te doen (hard- and software, im- and exports), dan stel je de lezer voor raadsels. Maar het kan weer wel als de oorspronkelijke woorden met een koppelteken geschreven worden: whole- and part-time, driver- and passenger-side airbags.

Wazige conventies

Een van de moeilijkste problemen is of je Engelse samenstellingen los, aaneen of met een streepje moet schrijven. De conventies op dit gebied zijn wazig en bovendien niet stabiel. De ontwikkeling gaat doorgaans in de richting los → streepje → aaneen, maar met duidelijke tempoverschillen tussen Engeland en Amerika. Binnen één woordenboek vind je bijvoorbeeld table knife naast tablespoon. Een brandmuur heet in Oxford fire-break, in New York is het firebreak. Hetzelfde geldt voor afleidingen: voor Britten kun je (nog) co-operate en non-native schrijven, Amerikanen zien het liever zonder streepje.

In elk geval zijn Nederlandse aaneenschrijfsels als bodylotion en desktoppublishing voor alle Engelstaligen vooralsnog onaanvaardbaar. Maar wat doen we met gevallen als superfluous hair remover? Waar je ook de spaties weglaat of door een streepje vervangt, de uitkomst is altijd dubbelzinnig of althans onbevredigend. De auteur raadt ons aan in zo'n geval een Engelse spellingchecker te gebruiken (in het Engels spelling checker). Maar wie echt de puntjes op alle Engelse i's wil zetten, moet zijn tekst natuurlijk altijd nog even laten nazien door een Engelse moedertaalspreker.

In de meeste gevallen gaat het bij Dunglish niet om fouten die een tekst onbegrijpelijk maken, maar om verschilletjes in stijl of typografische gewoontes. Maar doordat dergelijke steenkoolelementen de aandacht van de lezer vaak afleiden, staan zij de informatieoverdracht evenzeer in de weg. Wie lichtverteerbaar Engels wil schrijven, doet er dus goed aan de tips van Joy Burrough-Boenisch ter harte te nemen.

Joy Burrough-Boenisch, Righting English that's gone Dutch, Den Haag, Sdu Uitgevers, 1998.