Tamtam
Redactie Onze Taal
Taalberichten
Duitse pers hanteert eigen spelling
Ook Duitsland kreeg onlangs, in 1998, nieuwe spellingregels, en ook daar bestond er veel weerstand tegen. Een belangrijk verschil is echter dat het daadwerkelijke verzet in Duitsland na de invoering niet is weggeëbd. Zo besloten de gezamenlijke Duitse persbureaus om per 1 augustus vorig jaar een eigen spellingregeling te gaan hanteren.
De afwijkingen hebben vooral betrekking op vreemde woorden. In de officiële Duitse regels is voor die woorden een voorkeursysteem ingevoerd. In de nieuwe Duitse woordenlijst staan namelijk trefwoorden die op de klassieke manier gespeld worden (Theater, Philosophie), die op de ‘eingedeutschte’ manier gespeld worden (Telefon, kapriziös), die op beide manieren gespeld mogen worden (Bouquet/Bukett, ciao/tschau, Sinfonie/Symphonie), en die op beide manieren gespeld kunnen worden doch waarbij de ene vorm (‘Hauptform’, ‘Vorzugsvariante’) de voorkeur heeft boven de andere (‘Nebenform’): Portmonee, Ketschup, schick, Grislibär, Coupé, Necessaire, Myrrhe, Charme hebben de voorkeur boven Portemonnaie, Ketchup, chic, Grizzlybär, Kupee, Nessessär, Myrre, Scharm.
In zijn opzet komt dit systeem grotendeels overeen met de Nederlandse voorkeurspelling van voor 1996. In de praktijk blijkt het echter een ander effect te hebben. Bij ons golden de voorkeurvarianten immers niet alleen als norm bij overheid en onderwijs, maar ook bij de pers, en ten slotte ook bij het publiek. De ‘nakeurspelling’ was niet meer dan een theoretische mogelijkheid; feitelijk hadden we - in Nederland althans - een uniforme spelling.
In Duitsland zien we een andere ontwikkeling. De gezamenlijke Duitstalige persbureaus wijken hier en daar af van de officiële voorkeuren. De eigen regeling verordineert namelijk
- dat als een ‘Fremdwort’ uit een levende taal komt, de spelling van die taal wordt aangehouden. Dus Ketchup, Portemonnaie en niet de voorkeurvarianten Ketschup, Portmonee;
- dat als een ‘Fremdwort’ uit een dode taal komt, de letters ph, th en rh worden vervangen door p, t en r, voorzover een ‘Nebenform’ dit toelaat. Dus Megafon, Delfin, Panter, quadrofon, Tunfisch, Myrre en niet de voorkeurvarianten Megaphon, Delphin, Panther, quadrophon, Thunfisch, Myrrhe. Maar Philosophie en Theorie blijven ongewijzigd, want die hebben in de woordenlijst geen ‘Nebenform’.
Dat onderscheid tussen herkomst uit een levende of een dode taal maakt de zaak er niet eenvoudiger op, zeker niet voor leken en misschien evenmin voor deskundigen. Bovendien bevat de regeling van de persbureaus nog een vervelende uitzondering. Van ‘Fremdwörter’ die aan een dode taal ontleend zijn, wordt de spelling namelijk niet gemoderniseerd als het termen uit een toegepaste wetenschap (‘im Wissenschaftsbetrieb gebrauchte Fachwörter’) betreft. Uit de gegeven voorbeelden blijkt dat onder meer Mammographie en Photosynthese hieronder vallen. Maar waar liggen de grenzen van deze categorie?
De kans dat de spelling van de persbureaus ingang zal vinden bij de pers is groot, want men wil daar natuurlijk alle spellingcheckers en zoekprogramma's ‘gelijkrichten’. Dat geldt vooral voor de dagbladpers, waar nu eenmaal in grote haast moet worden gewerkt. De belangrijkste vraag blijft intussen: welke spelling zal de gunst van het publiek winnen, die van de school of die van de krant?
(Harry Cohen)
Bron: IDS Sprachreport, 1999, nr. 4
Auteursrechtelijk beschermd